جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر پژوهشی دانشی است که در قرن اخیر شکل گرفته است و به بررسی شرایط زندگی مفسر، فضای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زمان مفسر که در شناخت نحوه ی شکل گیری تفسیر موثر می باشد، می پردازد. همچنین به تحلیل و بررسی و نقد سبک و روش تفسیر و اصول و مبانی مفسر در علم تفسیر توجه می شود. آیت الله حسینی نجفی همدانی، از جمله مفسران شیعه در عصر حاضر که دراین نوشتار کتاب تفسیر هجده جلدی ایشان از لحاظ علم تفسیر پژوهی مورد مطالعه قرار گرفته است. از ویژگی های بارز این تفسیر، استفاده فراوان از احادیث اهل بیت (ع) می باشد که این ویژگی با تقید بسیار زیاد مفسر در تحلیل مطالب تفسیری و ارائه ی این تفسیر اجتهادی همراه شده است و شیوه ای جالب از تفسیر قرآن را ارائه می دهد .در ضمن اینکه مفسر به طرح مباحث اخلاقی عرفانی و مسائل تربیتی در قالب جملات فلسفی گرایش فراوانی داشته است. پژوهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است، فصل اول شامل سه بخش کلیات، زندگی نامه و معرفی تفسیر می باشد که مباحثی از قبیل طرح مساله، اهمیت و ضرورت بحث، روش تحقیق، سؤالات و محدودیت ها، زندگی، تحصیلات و آثار علمی به جا مانده از مفسر و انگیزه و شیوه ی نگارش تفسیر مذکور بررسی شده است. فصل دوم، مبانی تفسیری (انوار درخشان ) است، که شامل: عقیده مفسر در هدایت گری قرآن، حجیت ظواهر الفاظ و قابل فهم بودن آن، وحیانی بودن قرآن، التزام مفسر به کلام معصومین، جاودانگی و جامعیت قرآن، عقیده به نظم و ارتباط آیات و التزام به قرائت مشهور می باشد. در فصل سوم، شیوه مفسر در تفسیر قرآن، منابعی که در این روش او تاثیر گذار بوده اند و جهت گیری های وی در تفسیر مشخص شده است. و بالاخره در فصل چهارم مباحث علوم قرآنی که در تفسیر انوار درخشان مورد توجه بوده، بررسی شده است.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: بررسی مسأله ابتلاء و امتحان در قرآن کریم، اهداف امتحانات الهی،گستردگی آزمونهای الهی، آزمایش پیامبران اولوالعزم،آزمایش مؤمنان، رمز موفقیت در امتحان، صور گوناگون آزمایش و جهان میدان آزمایشهای گوناگون الهی.

تحقیق حاضر تحت عنوان بررسی مفهوم تزکیه نفس و روشهای آن در قرآن٬ در شش فصل تهیه و تنظیم شده است. در ابتدا تزکیه از نظر لغوی و اصطلاحی و تفسیری بحث و بررسی شده است و درباره اهمیت تزکیه در آیات قرآن و روایات پیامبر ( ص ) و ائمه اطهار ( ع ) و نظر عرفا و حکما در این باره آورده شده است از آنجا که تزکیه نفس قبل از شناخت انسان و نفس او امکان پذیر نیست فصل سوم درباره انسان شناسی و انواع نفس و مراتب آن می باشد چرا که در تعالیم اسلامی کاملترین انسانها کسانی هستند که پیش از دیگران خود را شناخته و در راه سازندگی خویش کوشیده اند ( معرفة النفس انفع المعارف ). در فصل چهارم این تحقیق راهها و روشهای تزکیه مورد بررسی قرار گرفته سد و در فصل پنج در باب موانع تزکیه٬ شیطان٬ آثار و عملکرد او٬ پیروی از هوای نفسانی٬ حب دنیا٬ عجب٬ حسد٬ بخل و غیره به عنوان موانع تزکیه بیان شده است. فصل ششم آثار و نتایج تزکیه در روح آدمی و نیز در اجتماع مطرح شده است

با نگاهی اجمالی به برخی آیات قرآن کریم، در می یابیم که زندگی مادی دنیایی و تعلقات آن به عنوان سرگرمی و بازیچه معرفی گردیده، و البته این توصیف در مقایسه با زندگی واقعی آخرت است. در آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، ضمن تذکر این مسئله به عموم انسان ها و به خصوص مؤمنین، آنان را از پرداختن به امور بیهوده و سرگرم کننده ای که هیچ نفع دنیایی و آخرتی ندارند، برحذر می دارد. رسالة حاضر، بر آن است تا با بررسی آیات نورانی قرآن کریم و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، مفهوم و ماهیت لهو و لعب و مصادیق و نمونه ها، و عوامل گرایش به آن، و نیز آثار و نتایج پرداختن به آن را تبیین نموده و با بهره گیری از کلام وحی و فرمایشات گهربار معصومین(ع)، راه کارهایی را جهت اجتناب و دور ماندن از این امور برای مشتاقان به معارف قرآنی، ارائه نماید.

تحقیق ارائه شده در باب بررسی فلسفه روزه است که در ابتدا کلیات را که شامل مقدمه، پیشینه، تعریف و تبیین موضوع، ضرورت و اهداف تحقیق، فرضیه ها و سؤالات اصلی و فرعی و انگیزه گرسنگی و تشنگی است را بیان نموده ایم. در بخش اول بعد از تبیین واژه صوم در فرهنگ های مختلف به بررسی فلسفه تشریع روزه از دیدگاه آیات و روایاتی که از ائمه معصومین به ما رسیده است پرداخته ایم. فصل دوم و سوم را اختصاص داده ایم به نقش تقوا و ارتباط مستقیم آن با روزه. در فصل چهارم نیز به فلسفه و حکمت روزه در ابعاد مختلف پرداخته ایم. مبحث بعدی این پایان نامه را بخش دوم تشکیل می دهد که رابطه روزه و تزکیه نفس را به طور گسترده مورد بررسی قرار می دهد با عنایت به اینکه روزه عبادتی تک بعدی نیست و تنها شامل بعد شخصیتی و خودسازی انسان نمی شود. سعی شده است که تمام عواملی که به نحوی با فلسفه روزه مرتبط است حداقل به طور گذرا اشاره شود. بخش نهایی پایان نامه شامل دیدگاه های اطباء و دانشمندان اسلامی و غربی درباره روزه می باشد که کلیه نظریه ها و آمارها مؤید این مطلب است که روزه نه تنها مضر برای سلامتی انسان نیست بلکه به اثبات رسیده است که یکی از طریقه های کسب سلامتی گرفتن روزه می باشد.

در این پژوهش به استخراج و بررسی روایات مشترک ذیل آیات شریفه جزء هفتم شامل سوره های مائده و انعام اقدام شده است. در نقل احادیث از تفاسیر نورالثقلین و الدرالمنثور و در تحلیل آن احادیث از تفاسیری مانند تفسیر قرطبی، کشاف، المیزان و نمونه استفاده شده است.

در هر زبانی، هر لفظی برای چیز معین و معنای مشخصی وضع شده است. و هر لفظی معنای خاصی دارد که بر آن دلالت می کند. و البته در هر زبانی الفاظی وجود دارد که بر یک معنا دلالت دارند، و یا از نظر معنی قریب المعنی هستند که چنین الفاظی مترادف تلقی شده است. آنچه به عنوان مترادف تلقی شده است یا در اصل دو واضع مختلف داشته اند یعنی از دو لهجه، و یا دو زبان مشتق شده اند مانند کلمات أقسم و حال ف و یا بعث ا رس ل که در اصل از دو لهجه متفاوت هستند، و یا اینکه صفاتی هستند که جایگزین اسم شده اند و در زبان به عنوان اسم کاربرد دارند کلمه السیف اسم است و کلمات صارم، و م ه ن د صفات آن هستند که جایگزین آن شده اند. بنابراین ترادف الفاظ در زبان و خصوصا در قرآن کریم که کلامی است در حد اعلای بلاغت و فصاحت شبهه ای بیش نیست. میان این الفاظ قریب المعنی و به ظاهر مترداف مانند کلمات جاء و أتی، الاجر و الثواب الالاء و النعم فروق دقیقی وجود دارد که تنها اهل فن و علمای لغت از آن مطلع هستند. بررسی لغات مترادف قرآن کریم و رفع شبهه مترادف در قرآن کریم امری ضروری است که تا حد توان در این پایان نامه به آن پرداخته ایم./

این رساله به بررسی قصه حضرت یوسف از دیدگاه قرآن و عهدین پرداخته و این باور را که قصه های قرآن از عهدین تاثیر پذیرفته را رد کرده و تفاوت این دو را از نظر محتوی و شکل به این صورت بیان کرده است: ‎۱-محتوای داستان: در بسیاری از موارد مطالبی که در قرآن ذکر شده در عهدین اشاره ای به آنها نشده است از جمله اشخاص و ... .‎۲-نحوه پرداختن عهدین و قرآن به داستان از نظر ماهوی نیز فرق دارد از جمله حمایت های معنوی خدا از یوسف(ع). با توجه به موارد ذکر شده به این نتیجه رسیده شده که نظریه انعکاس کامل قصص عهدین با همان شکل و محتوی در قرآن نظریه قابل قبولی نبوده و قصص قرآنی از نظر محتوی و شکل، متفاوت از قصص عهدین است. همچنین در این رساله مساله نفوذ احادیث موضوع و مجعول و اسرائیلیات در متون اسلامی بخصوص در تفسیر سوره یوسف مورد بررسی قرار گرفته است./

این تحقیق در سه بخش با این موضوعات تنظیم و تدوین شده است: بخش اول، کلیاتی درباره ی تربیت و مسائل گوناگون آن: بررسی معانی لغوی و اصطلاحی تربیت، آشنایی با اصطلاحات مبانی و اصول و روش ها و سیره ی تربیتی؛ بخش دوم، جایگاه تعلیم و تربیت در قرآن: تکامل انسان، استقرار دین، تحقق تربیت صحیح؛ بخش سوم، بررسی مبانی و اصول و سیره ی تربیتی انبیا در قرآن: تأثیرپذیری باطن از ظاهر، تأثیرپذیری ظاهر از باطن، ظهور تدریجی شاکله، تأثیر شرایط بر انسان، مقاومت و تأثیرگذاری بر شرایط، جذبه ی حسن، جذبه ی احسان، تطور وسیع آدمی، کرامت، اندیشه ورزی و تفکر، شناخت خدا، ضعف نفس، حبّ، آزمندی و شتاب.

تاریخ تفسیر قرآن در یک قرن اخیر، با نهضتهای اصلاحی، بویژه اصلاح دینی همراه بوده است و تفسیر پرتوی از قرآن محصول این دوران است. خصوصیت اصلی این تفسیر، آن است که قرآن را کتاب هدایت معرفی کرده و آن را برنامة کامل مسایل دینی، دنیوی، اخلاقی، سیاسی و ... می داند و مفسر آن معتقد است مفاهیم مذکور، نه با تلاوت و ایمان قلبی، بلکه با حضور در صحنة سیاست و اجتماع، قابل درک است. در این تحقیق سعی شده است تفسیر پرتوی از قرآن را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد. فصل اول، شامل مباحثی مربوط به ویژگی های تحقیق است، فصل دوم به بررسی زندگی نامه مفسر و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و نحوة تنظیم تفسیر پرتوی از قرآن پرداخته است. فصل سوم، شامل آراء علوم قرآنی مفسر، فصل چهارم، منابع عام تفسیر و منابع خاص مؤلف پرتوی از قرآن را مورد بحث و بررسی قرار داده است. در فصل پنجم، به مبانی تفسیر، از جمله فهم پذیری قرآن، صیانت قرآن از تحریف جاودانگی و جهانی بودن قرآن، تناسب میان آیات و سوره های قرآن، عدم ترادف در قرآن، هدایتگری قرآن و باطن پذیری آن، بررسی شده است. و بالاخره در فصل ششم، روش و گرایشهای تفسیری پرتوی از قرآن مطرح شده است که مباحثی چون اجتهادی، گرایشهای هدایتی، اجتماعی، علمی، عرفانی و عقلانی، در تفسیر پرتوی از قرآن مورد بحث قرار گرفته است.