جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق هجرت پیامبر اسلام(ص) با استفاده از آیات و روایات در هشت فصل با این عناوین تدوین شده است: فصل اول، کلیات؛ فصل دوم، معانی لغوی و اصطلاحی هجرت؛ فصل سوم، نگاهی به موقعیت جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی مکه و مدینه؛ فصل چهارم، دعوت علنی؛ فصل پنجم، در جستجوی پایگاه؛ فصل ششم، عوامل و زمینه های هجرت؛ فصل هفتم، آغاز هجرت؛ فصل هشتم، بررسی محتوایی آیات و سور قرآنی نازل شده قبل و بعد از هجرت.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: فلسفه خلقت،حقیقت ذکر، واژه شناسی نماز از نظر لغوی و اصطلاحی،ارزش نماز در آیینه قرآن و حدیث، فلسفه عبادت، نمازدر ادیان الهی از حضرت آدم (ع) تا حضرت خاتم(ص)، جایگاه نماز در کسب مراتب معنوی و کمال،شرایط نمازگزاری، ابعاد مختلف نماز و آثار نماز بویژه آثار تربیتی آن

موضوع این تحقیق که به بررسی آن می پردازیم هوی نفس از دیدگاه قرآن و سنت و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن است . هدف از این تحقیق شناخت مفهوم و علل و راه مبارزه با هوی نفس پرستی است، چرا که قلب انسان در آغاز وجود از نورانیت خاصی برخوردار است، با فطرت پاک خود به خلا توجه داد و از انجام کار های خیر لذت می برد و از ارتکاب گناه فوراً متاثر می شود. اگر دعوت فطرت را اجابت نمود و بر طبق آن عمل کرد روز به روز نورانی تر می شود اما اگر احساسات خود را نادیده گرفت و بر خلاف آنها عمل کرد و تابع هواهای نفسانی شد کم کم از یاد خدا غافل و از انجام عمل ناشایست بری او عادی می شود. طبق نظر کارشناسان حقوقی پیروی از هوای نفس در ایجاد جرم و جنایت نقش عمده ای دارد به طوری که گفته شد « در هر جنایتی پیروی از هوای نفس دخیل بوده است.» شاید این تعبیر مبالغه آمیز باشد ولی به یقین منشاء بسیاری از انحرافات و اختلافات طغیان هوی نفس است که طبق بیان آیات و روایات در ضمن تحقیق نتیجه می گیریم روح آدمی را یا یاد خدا پر می کند یا هوا که جمع میان این دو ناسازگار است در پایان هم به دلیل اینکه ضرر هوی پرستی نه تنها به فرد آسیب می رساند بلکه دامنگیر جامعه هم می شود پس ضرورت دارد که آثار آن را در فرد و جامعه بررسی کنیم . امید است که بتوانیم از پیشرفت آن جلوگیری به عمل آوریم . کتاب های مطالعه شده برای این تحقیق کتاب های اخلاقی بوده و به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است .

عالم مادّی، محلّ تعارض و تزاحم است و گاه این تعارض ها به بروز جنگ میان انسان ها می انجامد. علل متعدّدی سبب بروز جنگ در جوامع بشری می شود که از جمله مهم ترین آن ها، برتری جویی و توسعه طلبی است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نیز در طول دوران رسالت خود، برای مقابله با توسعه طلبی مشرکان و اهل کتاب و نیز برای دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام و برطرف کردن موانع رساندن پیام اسلام، با جنگ هایی درگیر شد. به گوشه ای از عوامل و انگیزه های این جنگ ها در قرآن اشاره و صحنه های زیبا یا ناخوشایند برخی جنگ های پیامبر(صلی الله علیه وآله) به تصویر کشیده شده است و این تحقیق، در پی بررسی و تحقیق این دسته از آیات قرآنی است. مؤلّف در مقدّمه، با اشاره به سابقه تاریخی جنگ میان انسان ها، علل بروز این پدیده بین جوامع گوناگون را بررسی کرده است. غزوات و سریّه هایی که در آیات قرآن بدان ها اشاره شده، موضوع بررسی فصل های این رساله است که در آن، سریه عبدالله بن جحش، جنگ بدر کبری، جنگ بنی قینقاع، جنگ اُحد، جنگ حمراء الاسد، غزوه بنی نضیر، غزوه بدر صغری، غزوه احزاب، غزوه بنی قریظه، غزوه خیبر، سریه ذات السّلاسل، غزوه حنین و غزوه تبوک مورد بحث واقع شده است. در این میان، فصل دهم و سیزدهم (به ترتیب) به بحث از صلح حدیبیه و فتح مکّه اختصاص یافته است

موضوع این پژوهش، زنان اسوه در قرآن و روایات است. معرفی و شناساندن اسوه ها ی حسنه و تأسی به آنها، و بررسی ابعاد الگویی زنان اسوه ای که در قرآن و متون روایی به آنان پرداخته شده از اهداف این نوشتار است. در این راستا نگارنده با پرداختن به زندگی برخی از زنان موحد و نمونه، به رهروانی که در عصر امروز تالی تلو و پیرو راستین آنها بوده اند نیز پرداخته و آنها را اسوه های معاصر نامیده است. قرآن کریم ایمان و تقوی، خضوع و خشوع در برابر فرامین الهی، صبر و حلم، ... را از ویژگی های کلی اسوه های حسنه برشمرده و بطور مستقیم و یا غیر مستقیم، از طریق محتوا و شأن نزول آیات به معرفی زنان اسوه پرداخته و از زنان نمونه ای چون آسیه زن فرعون و مریم دختر عمران و خدیجه و ام سلمه که هر دو از زنان پیامبر بوده اند، سخن به میان آورده است. ما نیز در این پژوهش پیرامون ابعاد الگوی این زنان کنکاشی داشته ایم، و آسیه را به عنوان اسوه تسلیم و پایداری در راه حق، مریم را اسوه عبادت و عفت، خدیجه را سرمشق انفاق و ایثار و ام سلمه را الگوی امام جویی و امام شناسی شناسانده ایم. همچنین با سیری در زندگی سیده زنان دو عالم – فاطمه زهرا ( س)- از سیره رفتاری و مبارزاتی ایشان درس گرفتیم و زهرا ( س) را الگوی جمیع کمالات شناختیم. از سوی دیگر از تالی تلوهای اسوه های قرآن – یا همان اسوه های معاصر سخن به میان آورده ایم و چند تن از آنها را به عنوان نمونه، ( شهید بنت الهدی صدر، فاطمه ایروانی، فاطمه سید خاموشی) معرفی کرده و خوانندگان را با آن ها آشنا ساختیم. در این زمینه روش جمع آوری اطلاعات استفاده از نرم افزارهای رایانه ای، مراجعه به کتابهای تفسیری، نشریات و متون موجود در کتابخانه ها بوده است.

این نوشتار در پاسخ به دو سؤال مطرح شده است که اولاً آیا از قرآن و سنّت می توان طرحی برای نظام اجتماعی سیاسی اسلام استنباط کرد یا نه؟ و ثانیاً در صورت اثبات، عنوان این نظام چیست و ماهیت و شکل آن کدام است؟ نگارنده در پایان نامه خود، به طور اجمال، از نظر آیات قرآن و احادیث، عنوان نظام اجتماعی را «امّت»، و عنوان نظام سیاسی را «امامت» قرار داده و بر این عقیده است که با توجّه به تعریف ویژه این دو نظام، هر دو توأم با هم و لازم و ملزوم هم اند. وی به عنوان توضیح در ادامه می نویسد: «به بیان دیگر، اگر پذیرفته شود که اسلام، دینی است اجتماعی، و دگرگونی جامعه و پدیدار شدن نظام اجتماعی جدید به جای نظام قبیله ای و قومی توسط پیامبر اکرم انجام گرفته، پس باید پذیرای این مطلب شد که این نظام اجتماعی، توأم با یک نظام سیاسی مناسب است، به نحوی که تفکیک بین این دو، منجر به فساد و اضمحلال امّت می گردد». این جستار، از یک مقدّمه و چهار فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل، سه گفتار دارد: در گفتار اوّل، منشأ اجتماع بیان شده، که در این زمینه از جمع نظریات اندیشمندان اجتماعی استفاده شده است. در گفتار دوم، معنای جامعه و تعاریف جامعه از نظر فلاسفه اجتماعی بیان شده و پس از نتیجه گیری از آنها، نظرگاه قرآنی در این زمینه را بیان نموده است. در گفتار سوم، بحث از نظام اجتماعی است و این که مقصود از نظام اجتماعی در لغت و اصطلاح چیست؟ و مراد از نظام اجتماعی قرآن چیست؟ آیا این دو جدای از هم اند یا نه؟ فصل دوم نیز از چهارگفتار تشکیل شده است. در گفتار اوّل، نظام اجتماعی در قرآن که با عنوان «امّت» بیان شده، توضیح داده شده، و سپس، مفاهیم اجتماعی که به دو دسته خُرد و کلان در قرآن آورده شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، در ادامه نیز به توضیح واژه «امّت» در لغت و اصطلاح پرداخته شده و موارد استعمال آن شرح شده است. گفتار دوم، در باب تعریف امّت در بیان صاحب نظران است. در گفتار سوم، پیشینه و تحوّل در مفهوم امّت مشخّص شده است و در گفتار چهارم نیز عناصر تشکیل دهنده امّت - که در چهار عنصر خلاصه می شود - بیان شده است. فصل سوم، این فصل با عنوان «بافت امّت» در هفت گفتار منظّم شده، که گفتار اوّل، یک مقدّمه و پیش گفتار توضیحی در مورد این مقوله دارد. در گفتار دوم این فصل، منظور از بافت در این موضوع توضیح داده شده و در گفتار سوم، بیان شده که قرآن، این بافت را تحت عنوان «ولاء» نسبت به امّت و جامعه، ایدئال خود ذکر کرده است. گفتار چهارم به بحث ولاء و ولایت اختصاص یافته و اهمّیت ولایت در جامعه اسلامی توضیح داده شده است. در گفتار پنجم، ولاء و ولایت از نظر کتب لغت، بررسی و تجزیه و تحلیل شده، و در گفتار ششم، همین واژه در فرهنگ قرآن، بررسی شده است و در ادامه، مراد از ولاء و ولایت در قرآن، آشکار شده و ولاء منفی و مثبت از هم جدا دانسته شده است. نگارنده، در فصل چهارم با عنوان «امّت و نظام امامت» از یک مقدّمه و چهار گفتار تشکیل شده است مقدّمه این فصل به توضیح امامت نظام سیاسی امّت پرداخته و ضمن آن، نظریه نظام سیاسی امامت را از دیدگاه امام خمینی قدس سره شرح داده و طرح نظام سیاسی و بافت امّت را نیز عنوان نموده است. وی در گفتار اوّل، به اثبات هم ریشه و هم معنا بودن امّت و امامت پرداخته و در گفتار دوم، معنای امام و امامت در فرهنگ دینی را توضیح داده و در پایان نیز کلامی را از فارابی نقل نموده است. گفتار سوم، طرح پرسش و پاسخی در باب اصل امامت و نیاز به امام در جامعه است که با استنباط از آیات و روایات، نتیجه کلّی بحث، به دست آمده است. گفتار چهارم، درباره امامت عامّه است که این گفتار نیز با پرسش و پاسخی در توضیح این مطلب آغاز شده و با کلامی از امام خمینی(ره) و مرحوم نایینی در باب حکومت اسلامی پایان یافته است.

این تحقیق موضوع امت و امامت را در قرآن و حدیث طی چهار فصل بررسی کرده است: فصل اول، کلیات: منشأ اجتماع، جامعه چیست؟ نظام اجتماعی؛ فصل دوم، نظام اجتماعی اسلام: عنوان نظام اجتماعی در قرآن (امت)، تعریف امت در بیان صاحب نظران، پیشینه و تحول مفهوم امت، عناصر تشکیل دهنده امت؛ فصل سوم، بافت امت: منظور از بافت، بافت امت بافت ولاء است، ولاء و ولایت، معنای ولاء و ولایت در لغت، معنای ولاء و ولایت در فرهنگ قرآن، انسان مؤمن به عنوان عضو امت در شبکه ولاء؛ فصل چهارم، امت و نظام امامت: امت و امامت هم ریشه و هم معنایند، معنی امام و امامت در فرهنگ دینی، امامت عامه.

بررسی نیازهای فطری انسان در مسیر نیل به قرب خداوند می باشد. نویسنده در سه فصل، ضمن معرفی نیازهای متعالی انسان که عبارت اند از: حس حقیقت طلبی، حس قدرت طلبی (امیالی مانند: آزادی خواهی، استقلال طلبی، و عزت خواهی از مظاهر این گرایش است)، حس فضیلت خواهی، حس زیبایی طلبی، گرایش به خلاقیت و ابداع، میل به جاودانگی، میل به عشق و پرستش، میل به محبوبیت، میل به تبعیت از حق، و میل به اعتدال; به بررسی ملاک و ویژگی های نیازهای متعالی انسان می پردازد و در پایان بیان می دارد که متعالی ترین دلبستگی ها و کشش ها و در عین حال، نهان ترین آنها، میل به خداوند است که جامع همه امیال فوق و در واقع بعد گرایشی صراط مستقیم است و بقیه امیال، راه های منتهی به آن هستند.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: ابعاد جسمانی وروحانی انسان از دیدگاه قرآن، فطرت آدمی مبدأنیایش، نیایش موجودات هستی و برهانهای نقلی وعقلی بر آن، عبادت عالیترین جلوه نیایش و آثارمترتب بر آن، دعا گوهر عبادت، آداب دعا و شرایط وموانع استجابت آن، آثار معنوی و مادی دعا، مضامین ادعیه ائمه (ع) و دعای چند تن از پیامبران