جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن واژه‌هایی برای ذهن‌شناسی و معرفت‌شناسی انسان عرضه شده‌اند. این کتاب درصدد است مسائل معرفتی را از درون آیات کشف کند و دیدگاه قرآن را نسبت به آنها به دست آورد. بر پایه آیات قرآن طبیعت، وحی آسمانی و فطرت انسان از منابع معرفت هستند. مجموع دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که نظام معرفت‌شناسی از منظر قرآن با نظام معرفت‌شناسی غربی به­طور کامل متفاوت است و قرآن در تک‌تک مسائل معرفتی دیدگاه ویژه‌ای دارد.

تفسیر قرآن کریم، پس از ادبیات عرب، بر مباحث اعتقادی و مبانی کلامی استوار است؛ چنان­که هیچ آیه­ای را بدون بهره­بردن از مبانی کلامی نمی­توان تفسیر نمود. مبانی کلامی تا بدان­جا در تفسیر آیات وحی تاثیرگذار است که هر فرقه­ و اندیشه کلامی، تفسیری گونه­گون و منحصر به­فرد از قرآن کریم ارائه می­دهد. آن­چه در این اثر می­بینید، بیان مبانی کلامی شیخ طوسی؛ به­عنوان نمونه برترین تفسیر شیعی، و بررسی حدود تاثیرگذاری این مبانی کلامی در تفسیر آیات قرآن کریم است. این پژوهش اثری میان­رشته­ای است که رابطه دوسویه کلام و تفسیر قرآن را آشکار می­سازد و نیز این پژوهش مقام علمی شیخ طوسی را به­خوبی؛ به­ویژه در دو حوزه تفسیر و کلام روشن می­کند و جایگاه والای تفسیر التبیان را مشخص می­سازد.

معناشناسی به­عنوان یکی از شاخه­ های زبان­شناسی، سالیانی است که در مسیر فهم صحیح­ قرآن کریم به ­کار گرفته شده است. قوم زبان­شناسی مهم­ترین مکتب معناشناسی است و ایزوتسو به­ عنوان چهره برجسته آن، در دو اثر خود: خدا و انسان در قرآن و مفاهیم اخلاقی دینی قرآن شاخصی موفق از کاربرد معناشناسی در حوزه قرآن کریم است. این کتاب، تلاش کرده است ضمن مطالعه، نقد و بررسی آثار معناشناسی شرق­شناسان در عرصه قرآن­پژوهی، پرتوی بر این آثار بیفکند و ضمن اجتناب از آسیب­ های این مطالعات، بتواند از نقاط مثبت آن­ها در مسیر فهم روشمند قران کریم به­منظور نیل به آمال بلند جامعه اسلامی بهره ­مند شود.

یکی از گونه­های مهم تفسیر قرآن، تفسیر عرفانی است. به این شیوه تفسیری، تفسیر تأویلی، تفسیر صوفیانه، تفسیر اشاری ـ رمزی نیز اطلاق شده است. در میان دانشمندان علوم قرآنی از زرکشی و سیوطی گرفته تا زرقانی، علامه طباطبایی، ذهبی و مرحوم معرفت و برخی نویسندگان دیگر، هر کدام به این عناوین به نحوی اشاره داشته­اند. این پژوهش به جریان­شناسی تفاسیر عرفانی می­پردازد.

کتاب ظاهرگرایی در فهم قرآن با طرح موضوع ظاهرگرایی در فهم قرآن و مروری اجمالی بر نمودهای آن در جریان ­های مختلف، به بررسی مبانی و روش ­های آنها در فهم قرآن می ­پردازد. «ظاهرگرایی» و «تأویل­گرایی» دو گرایش عمده در فهم متون مقدس، به ­ویژه قرآن و روایات هستند. این دو گرایش به دور از افراط و تفریط، همواره برای فهم متون دینی درکنار هم جریان داشته­ اند.

این کتاب مشتمل بر ترجمه 10 مقاله برگزیده از سرشناس­ترین قرآن­پژوهان و شیعه­شناسان در­زمینه نوع نگاه شیعه امامیه به قرآن است که بین سال­های 1913 تا 2007 به یکی از زبان­های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی یا عبری منشر شده­است. جایگاه قرآن در­مقایسه با جایگاه امام، تحریف، قرائات و مصاحف، موضوعات مورد بررسی در مقالات این کتاب هستند. کتاب حاضر در دو بخش اصلی ( تحریفات و قرائات؛ مصاحف) شامل 9 مقاله تدوین شده­است که در رأس آن­ها یک مقاله به­عنوان در­آمد آمده­است. این در­آمد مقاله­ای از پاول زاندر درباره قرآن در مقایسه با جایگاه امام از نگاه شیعه امامیه است. بخش اول در برگیرنده 6 مقاله با موضوع تحریف و یا قرائات است. در این مقالات، به­ ترتیب موضوعاتی چون سوره­های جعلی، نقد نظریات گلتسیهر درباره اتهام عقیده به تحریف در­میان شیعیان، بررسی روایات کهن درباره تحریف، فهرست بلندی از قرائات و شبه ­قرائات شیعی بر­اساس منابع کهن، تاریخچه نظریه تحریف در میان عالمان شیعی، و قرائات و شبه­قرائات بر­اساس کتاب سیاری، مورد بحث و بررسی قرار گرفته ­اند.

یکی از نسبت‏های ناروای برخی از علمای سنی افراطی به خصوص وهابیت علیه شیعیان تهمت قول به تحریف قرآن می‏باشد. در حالی که بنا به نظر علمای شیعه؛ اولا هیچ گونه تحریفی در قرآن واقع نشده است و عقیده به تحریف، مخالف اتفاق علمای شیعه و محققین آنها است و نسبت تحریف به شیعه، حرف بی‏اساس و اتهام مردودی است، ثانیا اهل سنت قائلین واقعی به تحریف قرآن می‏باشند، زیرا اعتقاد به نسخ در تلاوت که در میان علمای اهل سنت مشهور است، مستلزم پذیرفتن مسأله تحریف است.

مستشرقان در مواجهه با مسائل تاریخ قرآن، دو رویکرد کلی- مثبت و منفی- داشته‌اند. این نوشتار بر آن است دیدگاه‌های مستشرقان را با استفاده از روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از ابزار طول معنایی مورد واکاوی قرار داده و به این پرسش که: فرآیند نتیجه­گیری مستشرقان در مسائل تاریخ قرآن چگونه است؟ پاسخ دهد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد غالب مستشرقان، علی رغم طرح دیدگاه‌های مثبت، از تایید رسالت و شریعت اسلامی خودداری می‌نمایند. لکن برخی، انصاف بیشتری به خرج داده و قرآن را در جایگاه خود که کتاب هدایت و بخشی از یک رسالت است، مورد توجه قرار داده‌اند. تحلیل رویکردهای منفی مستشرقان نیز بیانگر این نکته است که با گذشت زمان، نوع شبهه افکنی ایشان در موضوعات تاریخ قرآن پیچیده‌تر و به صورت ضمنی و غیر صریح بیان شده است. بر این اساس تقطیع آثار مستشرقان و خوشنودی از ظاهر کلام ایشان، بدون نظرداشت بار معنایی آن، امری پرمخاطره است.