جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫یکی از علوم مرتبط با قرآن و حدیث، دانش های پیرامون قرآن است که امروزه به نام «علوم قرآن» شناخته می شود. پایان نامه ی حاضر ترجمه و نقد و بررسی یکی از نوشتارهای امروزین در این موضوع است که به دست دانشمند قرآن شناس آیت الله العظمی نهاوندی نوشته شده است. این نوشتار که مقدمه ی تفسیر گرانقدر ایشان به نام نفحات الرحمن فی تفسیر نامدار شده است. وی در این مقدمه به مباحثی درباره ی قرآن پرداخته است و در هر بخش موضوع جداگانه ای را در پیش گرفته و از آغاز تا پایان روند زنجیره واری را پیموده است. شیوه ی بحث در این پیشگفتار قرآنی، آمیزه ای از پژوهش و استدلال و استناد به آیات و روایات است. از این مقدمه می توان وقوف و چیرگی این نویسنده را در مباحث کلامی، تفسیری، و روایی به خوبی دریافت. در بخش ترجمه سعی شده است بازگردان فارسی، ساده و روان و در عین حال سازگار با متن اصلی مصنف باشد. از آنجا که این نوشتار دارای یک نسخه بود، در بخش تصحیح تنها به اصلاح غلط های فاحش در متن اکتفا گردید و در بخش تحقیق، مآخذ و تراجم را در پاورقی ها ذکر کردیم.

‫اين پايان نامه به ترجمه و تحقيق كتاب تاريخ القرآن دكتر عبدالصبور شاهى اختصاص دارد و اين مباحث در آن مطرح شده است: ملاحظاتى بر روايات حديث، ديدگاه شيعه در قبال حديث، حروف هفتگانه، آشنايى پيامبر با نوشتن و خواندن، نويسندگان و حافظان وحى، ريشه خط عربى، و قرائت براساس معنى.

‫آنچه در این تحقیق به رشتۀ تحریر درآمده است، ترجمانی از کتاب «الدر النظم فی لغات القرآن العظیم» اثر محدث قمی، به همراه پژوهش و توضیحاتی است که گاه مطالب کتاب ایجاب کرده است. در این کتاب که خود برگرفته از آثاری چند در باب مفردات قرآن و تأویل آیات آن است به نحو ایجاز مطالب بسیار زیاد و کاملاً مفید گرد آمده است و من در این رساله کوشیده ام که به مقصود نگارنده پی ببرم و آن را به ترتیب و شیوه ای که مؤلف نگاشته است به فارسی برگردانم. علاوه بر آن در پیشگفتار و مقدمه نکاتی را در باب شرح حال و آثار مؤلف، کتب مفردات و جز این دو تقدیم داشته ام. کوشش من در این رساله به صحّت ترجمه وهمانندی آن در اختصار معطوف بوده و تا حد امکان از کاستن یا افزودن مطلبی بر آنچه مؤلف آورده است خودداری کرده ام و آنچه در توضیح و یا تکمیل مطلب نیاز بوده است، در پای ورق و جدا از سخن مؤلف متذکرگردیده ام. برخی از این توضیحات برگرفته از دیگر منابع است که به مأخذ آن اشاره کرده ام و برخی دیگر به معلومات دانشجویی ام باز می گردد. سرانجام تلاش نگارنده به ترجمه کامل کتاب و تعلیقاتی علاوه بر آنچه گروه تحقیق در موسسه در راه حق یافته اند، منتهی گردید- والسلام. Abstract In this desertation that is a translation of "al-dor al-nazim fi loghat-e-al-qoran", by mohaddeth of qum and research on it is some fragments that its comment was necessary. in this book which its data take from some works on single elements and hermenutics of quran, there are many and so useful information subjects. This desertation has tried to understand the amis of complier and translate it in Persian. Biography and works of author and introducing of work on single elements of qoran in translation of text, I tried to keep integrity and honesty. Therefore my translation is verbatim. My comment on some fragment refers to my own opinion and the points of view of other scholors. In my desertation of the book has completed and with annexation that I added made this work in relation with the effort that dar rah-e-haqq institution did, is more complet.

‫در پاياننامه حاضر، بخشى از كتاب البرهان فى علوم القرآن زركشى تحت عنوان «معرفة ناسخه من منسوخه» ترجمه و تحقيق شده است. موضوعات اين بخش عبارت است از: مهمترين مؤلفان علم نسخ، اهميت اين علم، تعريف نسخ در لغت و اصطلاح، جواز نسخ، اقسام سورههاى قرآن از لحاظ وجود آيات ناسخ يا منسوخ در آنها، انواع نسخ.

‫در زبان عربی کلمتی وجود دارند که دلالت بر دو معنای متضاد می¬کنند. لغت شناسان در بررسی¬های خود، تعداد آنها را میان «چهارصد کلمه» در کتب قدیم تا «بیست و دو کلمه» در کتب جدید، متغیر دانسته¬اند. که این تفاوت در تعداد به تفاوت دیدگاه لغت¬شناسان درباره¬ی وجود چنین کلماتی در زبان عرب باز می¬گردد. برخی از محققان از قدما و متأخران از وجود این کلمات در زبان عرب دفاع کرده¬اند و برخی دیگر درصدد انکار تام این کلمات و یا تنگ کردن دایره آنها بر آمده¬اند. محققان تلاش می¬کنند پیدایش این کلمات در زبان عربی را به عامل یا عواملی بازگردانند که دوزاده عامل عامل را در پیدایش چنین کلماتی قابل بررسی است. به نظر می¬رسد که بر اساسنظرات محققان و به ویژه متأخران بهتوان تعدا قابل توجهی از این کلمات را از دابره کلمات اضداد خارج نمود و به تبع آن، وجود آنها در قرآن کریم را نیز رد کرد. از بررسی تفسیر نود و یک واژه از این کلمات که در قرآن کریم استعمال شده¬اند- بر اساس دو تفسیر «مجمع البیان» و کشاف»- شمار فراوانی از آنها از دایره کلمات اضداد خارج می¬شوند. «طبرسی و زمخشری» معنای بسیاری از این کلمات را در لغت به یک اصل واحد باز می¬گردانند. علاوه بر ان که از میان این واژگان، طبرسی به ضد بودن پنج واژه و زمخشری به ضد بودن فقط یک واژه اشاره کرده است. از حیث نقش تفسیری که این کلمات در قران کریم ایفا نموده¬اند، می ¬توان چنین گفت که این کلماتبر اساس این دو تفسیر غالبا یا در معنای غیر از دو معنای ضد خود استعمال شده¬اند و یا قط یک معنا از دو معنای ضد برای آنها در آیات، قابل تصور است و یا دو معنای ضد، در آیات مختلف آمده قابل جمع در یک آیه نیستند. تعداد محدودی از کلماتی که برای آنها دو معنا در یک آیه قابل بررسی است، بر مبنای این دو تفسیر به عوامل مختلفی مانند اختلاف قرائت، عوامل بلاغی، اختلاف نظر مفسران در تفسیر آیات و ..) بازگردانده شده¬اند. بنابراین بر اساس نظر محققیقان و نیز با توجه به بررسی تفسیری این کلمات در آیات، می¬توان چنین گفت که پیدایش ضدیت در معانی کلمات اضداد، پدیده ای است که در اثر عوامل مختلفی به کلمه عارض شده و توجه به کاربرد کلمه در جمله و قراین و سیاق موجود در کلام، نقش مهمی در دریافت مقصود چنین کلماتی دارند. واژگان کلیدی: واژه، کلمه، اضداد، قرآن، مجمع البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری