جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مثنوى معنوى كه بزرگترين اثر تعليمى در مبانى عرفان به حساب مى‏آيد، سرشار از انواع مختلف كاربردهاى قرآنى وحديثى‏ست. ديدگاه جلال‏الدين مولوى، شاعر عارف قرن هفتم، به اين دو مقوله از مذهب را مى‏توان به دو گونه متفاوت تقسيم‏بندى كرد. در يك گونه مولوى با هنرمندى تمام وبا استفاده از تمثيلات وتشبيهات محسوس به شرح وتبيين پيام آيه يا حديث مى‏پردازد. كه در اين حالت آنچه مى‏گويد با روح كلى مذهب مطابق است. وما آن را »تبيينات هنرى« مولوى در مثنوى ناميده‏ايم. اما در گونه ديگر، او با تمسك به قرآن وحديث، به شرح وبيان اصول اعتقادات صوفيه وويژگى‏هاى طريقت مورد پسند خويش مى‏پردازد. كه در اين صورت، آيه وحديث در كارگاه خيال وعاطفه هنرمند او تغيير شكل پيدا كرده وبه مقصود مورد نظر او برگردانده شده است. به طورى كه ديگر پيام آن آيه وحديث، با روح كلى مذهب نمى‏خواند، بلكه به رنگ ذهنيت گوينده مثنوى در آمده است. وما اين گونه از كاربرد قرآن وحديث در مثنوى را »برخورد هنرى« مولوى ناميده‏ايم؛ امرى كه اساساً جوهره وحقيقت تصوف است، وراى همه ظواهر اقوال بزرگان آن. تصوف حاصل برخورد هنرى كردن با مذهب است. همان طور كه »صوفى« به هر آنچه خوش داشته باشد، مى‏پردازد؛ از گزاره‏هاى مذهبى نيز هر كدام را كه مطابقت بيشترى با ذوق او دارد اخذ مى‏كند. واز درون آيات وروايات، آن چيزى را كه موافق مشرب وسليقه شخصى اوست، بيرون مى‏كشد. چه مطلبى كه بيان مى‏كند، با كليّت دين بخواند يا نخواند. در مثنوى مولوى نيز در كنار همه تبيينات زيبا وخارق‏العاده مولوى از گزاره‏هاى مذهبى، تأويلات و برخوردهاى هنرى فراوانى نيز با آيه و حديث وجود دارد، كه نبايد نايده انگاشته شود.

باتوجه به جایگاه بلند قرآن و اهمیت فرهنگ در اسلام، شناسایى عوامل، مظاهر و بازدارنده‏هاى انحطاط فرهنگى، از منظر قرآن داراى اهمیت بسزایى است. حضور جدى قرآن و اجراى اهداف آن، در عصر حاضر جامعه‏هاى اسلامى را از تهاجم فرهنگى در امان مى‏دارد. پژوهش حاضر در راستاى ریشه‏یابى انحطاط جوامع بشرى و مصادیق آن و چگونى درمان چنین دردى از دیدگاه قرآن، تدوین شده است. بى‏شک تصویر جامعه‏هایى که در گذشته، مسیر انحطاط فرهنگى را پیموده‏اند و به سرانجام شوم آن دچار شده‏اند به منظور عبرت‏آموزى پیروان وحى الهى، صورت گرفته است. این نوشتار با بررسى آیات، در چند مرحله تصویر جامعه انحطاط یافته، ریشه‏هاى انحطاط زندگى و مظاهر و بازدارنده‏هاى آن به این نتیجه نایل مى‏شود که بهترین و زیباترین راه براى مقابله با تهاجم فرهنگى و جلوگیرى از انحطاط فرهنگى جامعه، اجراى کامل و صحیح دستورهاى قرآن در اجتماع بشرى است.

---