جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : اين پژوهش به تحليل مباني و معيارهاي آزادي سياسي و محدوده آن از منظر آموزه‌هاي قرآن کريم و مفادّ اعلاميه جهاني حقوق بشر مي‌پردازد. نويسنده در چهار فصل به بررسي ديدگاه‌هاي مشترک قرآن و اعلاميه جهاني حقوق بشر و اختلاف نظر آنان از لِحاظ مباني و معيارهاي آزادي و حقوق سياسي پرداخته و با توجّه به تعريف آزادي و سياست در اين دو مکتب، محدوده آزادي سياسي در آن ها را مشخّص نموده مي‌سازد. فصل اوّل به بررسي مفاهيم تحقيق و تاريخچه آن اختصاص دارد. بيان مفهوم حقوق، حق از ديدگاه فقهي و مکتب‌هاي فلسفي حقوق، مفهوم کلمه حق در قرآن کريم، معناي حقوق بشر و آزادي، مفهوم آزادي سياسي و نيز آزادي در قرآن و فقه اسلامي، از مباحث مربوط به مفاهيم در نخستين فصل محسوب مي‌شود. آن گاه نويسنده به تاريخچه انديشه حقوق بشر در اسلام، قرآن، حقوق بشر در غرب و اعلاميه جهاني حقوق بشر پرداخته و تاريخچه‌اي از آزادي سياسي در غرب، اسلام و قرآن ارائه مي‌کند. وي در فصل دوم ابتدا به بررسي مباني آزادي سياسي در اعلاميه جهاني حقوق بشر مي‌پردازد، سپس مباني هستي‌شناختي، انسان‌شناختي و معرفت‌شناختي آزادي سياسي در اعلاميه حقوق بشر را بررسيده و مباني اخلاقي و حقوقي (حقوق طبيعي) را که در آن‌ها بر فردگرايي، عقلانيت، کرامت انسان و برابري و عدالت تأکيد شده، شرح مي‌دهد. نگارنده در بخش دوم از اين فصل به مباني هستي شناختي، انسان شناختي، معرفت شناختي، اخلاقي و حقوقي آزادي سياسي از منظر آموزه‌هاي قرآن کريم مي‌پردازد و توجّه به فطرت انسان، آزادي و اختيار او، کرامت ذاتي انسان به عدالت، خليفه خدا بودن انسان، تکليف مداري و خدا محوري را از مهم ترين مباني قرآني در آزادي سياسي عنوان مي‌کند. او در فصل سوم از نوشتار خود، حوزه و موارد آزادي سياسي و محدوده آن از ديدگاه قرآن کريم و اعلاميه جهاني حقوق بشر را واکاوي کرده و مشارکت در انتخاب حاکم و تأسيس دولت، مشارکت مردم در فرآيند تصميم‌گيري و مشارکت در فرآيند نظارت بر عملکرد دولت را از موارد و حوزه‌هاي سياسي در قرآن قلمداد مي‌کند؛ همچنين تشکيل احزاب و جمعيت‌ها، آزادي حق انتخاب شدن و آزادي قلم و بيان را از موارد آزادي سياسي بر مي‌شمارد. مباني مشروعيت حکومت الهي و مردمي بودن آن، از ديگر مطالب اين فصل محسوب مي‌شود. در فصل چهارم نيز موانع و محدوده‌هاي آزادي سياسي از ديدگاه قرآن و اعلاميه جهاني حقوق بشر تبيين گرديده است.

‫پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در مسير انسان سازي، عدالت ، اخلاق و ... ، به خاطر رضاي خدا، مصائب و مشکلات فراواني را تحمل نمود و خداوند به پاس اين خدمات، در قرآن حقوقي را نسبت به آن حضرت بر امت فرض کرد. اين پژوهش درصدد بيان و تحليل و توصيف اين حقوق است. نويسنده پس از مفاهيم و کليات، اين حقوق را در سه دسته کلي بررسي نموده است. دسته نخست از حقوقي که پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت دارد، حقوق سياسي و اجتماعي است که قرآن، آنها را براي مردم بيان کرده است. يکي از آنها، حق ولايت است که خود سه گونه است: ولايت محبت و مودّت، ولايت زعامت و پيشوايي ديني و سياسي که پس از آن حضرت، به اهل بيت? رسيده است، و ولايت تصرف يا ولاي معنوي که بالاترين مراحل ولايت است. حق ديگر، حق اطاعت است. قلمروهاي سه گانه اطاعت عبارتاند از: اطاعت در مسائل سياسي، قضايي و نظامي. حق مرجعيت علمي، حق تبري از دشمنان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، حق صلوات و سلام بر آن حضرت، حق ترفيع بيوت، حق الگو پذيري از آن حضرت و حق حرمت ازدواج با همسران پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، از ديگر حقوق سياسي و اجتماعي است. دسته دوم، حقوق اقتصادي است. حقوق اقتصادي آن حضرت بر امت عبارتاند از: حق انفال، حق فيء، حق خمس، حق زکات و حق حرمت صدقه. دسته سوم، حقوق اخلاقي است. حقوق اخلاقي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت عبارتند از: حق تقدم پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت و اينکه امت در قول و فعل بر آن حضرت پيشي نگيرند، حق اذيت نکردن پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم با سخن و رفتار، حق پايين بودن صداي امت از صداي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، حق صدا نکردن حضرت از پشت حجرهها، و حق رعايت وقت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم . نتيجه اينکه خداوند در قرآن کريم، حقوقي را براي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بيان کرده است که امت نخست بايد آن حقوق را بشناسد و آنگاه آنها را رعايت کند.