جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين پايان نامه ابتلاء در قرآن و احاديث مورد بحث قرار گرفته و موضوعات زير بررسى است: ابتلاء به عنوان سنت جاويد الهى، انواع ابتلاء، آثار ابتلاء، ابتلاء عامل تكامل و پرورش استعداد و مظهر تلطف خداوند به مؤمنان، آثار تربيتى بلاها و شدايد مانند تقويت اراده و تهذيب نفس، به ياد آوردن نعمتهاى گذشته، هشدار و توجه دادن، ارتباط حوادث عمومى با حسنه، و سيئه بودن اعمال، رموز موفقيت در ابتلاء، بررسى تاريخ گذشتگان، استمداد از نيروى ايمان، يادآورى نعمات و توجه به پاداش ابتلاء.

---

‫چکيده : اين نوشتار به شرح تفسير مقطعي قرآن که در آن برخي سوره‌هاي قرآن تفسير گردد، مي‌پردازد و ويژگي‌هاي اين نوع تفسير و روش‌شناسي مربوط به آن را بررسي مي‌کند. نويسنده در سه فصل ضمن واکاوي ويژگي‌هاي تفسير مقطعي، به تفسير دو سوره از قرآن کريم، يعني: سوره‌هاي جمعه و کهف به عنوان نمونه‌اي از تفسير مقطعي پرداخته است. در فصل اول کلياتي از مفهوم تفسير و معناي لغوي و اصطلاحي آن، منزلت و جايگاه قرآن کريم از منظر قرآن و سنت، نياز به تفسير قرآن و اقسام تفسير مانند تفسير ترتيبي، تفسير موضوعي و تفاوت آن‌ها، مفهوم تفسير و تأويل قرآن و فرق آن دو و ديدگاه‌هاي برخي مفسران و لغويان در زمينه فرق آن‌ها ارائه مي‌گردد. در فصل دوم به تعريف تفسير مقطعي و ويژگي‌هاي آن اختصاص دارد و روش شناسي اين نوع تفسير، نياز به اين روش از تفسير، نتايج مربوط به اين روش تفسيري و دو روش معروف ترتيبي و موضوعي در تفسير مقطعي بيان گرديده است. فصل سوم به دو نمونه از تفسير مقطعي اختصاص دارد. نخست تفسير سوره کهف که در آن ابتدا محتواي کلي سوره، مفردات مهم سوره، مباحثي درباره انذار و تبشير، اصحاب کهف، جنبه‌هاي ادبي و بلاغي سوره کهف، سبب نزول آيات آن، اوضاع مؤمنان و ظالمان، احوال مؤمنين فقير و کافران غني، حقيقت دنيا، اوضاع قيامت و عذاب‌هاي اخروي، مشاهده قيامت، تهديد به عذاب، قصه ذو‌القرنين، داستان موسي و خضر و درس‌هاي اين داستان و کليات سوره، مانند ابتلا و امتحان، دعوت به توحيد، اثبات مبدا و معاد، امر به معروف و نهي از منکر، اثبات نبوت، دعوت به توحيد، عقاب کافران، ثواب مؤمنان و... مطرح مي‌شود. سپس ضمن تفسير سوره جمعه و نيز بيان محتواي کلي آن، پيام‌هايي همچون: مفهوم امي بودن پيامبر اسلام، هدف از بعثت انبيا، آرزوي مرگ کردن و عوامل آن، ترس از مرگ، اهميت نماز جمعه و کلياتي از پيام‌هاي اين سوره و هويت آن در قرآن ارائه شده است.

‫پژوهش حاضر در چهار فصل، با هدف تبيين ارکان و اضلاع تلاوت مطلوب قرآن و ديدگاه قرائت پژوهان در اين زمينه به انجام رسيده است. نگارنده پس از کليات و مفاهيم، به ساختار آوايي تلاوت، ساختار معنايي تلاوت و ساختار لحني تلاوت پرداخته است. ساختارشناسي از محوري ترين مباحث و کليد فهم قرآن است. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم تلاوت قرآن را به صحابه خود آموزش ميدادند و بر فهم آواها، معاني و آهنگ تلاوت تأکيد مي‌کردند. قرائت ناظر به بعد لفظي کلام است و لزوماً دقت در معنا را افاده نميکند؛ برخلاف تلاوت که همزمان با ادا، تدبر در معنا و پيروي در عمل را به همراه دارد. ميتوان براي تلاوت، سه ضلع آوا، معنا و لحن را ترسيم کرد. هرکدام از اين اضلاع، به صورت نظاممند جهت ارائه تلاوت مطلوب به کار گرفته ميشوند. آواهاي تلاوت، به عنوان جزئي از نظام کلي زبان وحي، در تعامل با متغيرهاي ديگر معنا پيدا ميکنند و ارائه تلاوت مطلوب، متوقف بر شناخت آواها و قواعد علمي و عملي آنهاست. تلاوت معنا محور، داراي ارکان ظاهري و باطني است. ارکان ظاهري آن عبارتاند از: واژگان، عبارات و جملهها، سياق کلام، و اسلوبهاي بياني قرآن، و ارکان باطني آن عبارتاند از: خشوع، حزن، سماع، و احساس. دانشهاي مؤثر در هندسه معنايي تلاوت عبارتاند از: دانش لغت، نحو، بلاغت، قرائات، تفسير و وقف و ابتدا. نتيجه اينکه سرشت و روح تلاوت قرآن، بستگي به ميزان فهم قاري از معاني ظاهر و باطن قرآن دارد و تلاوت مطلوب، نيازمند شناخت و تسلط بر ساختار مفهومي الفاظ و ترتيل آنهاست. در پايان، با توجه به بيان قرآن، شيوه تلاوت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و معصومان? و قاريان قرآن در طول تاريخ تلاوت، لحن و آهنگ تلاوت مطلوب قرآن بررسي و تحليل شده است. نتيجه پاياني اينکه تلاوت مطلوب قرآن، حاصل ترتيب آواها، مفاهيم و نظم آهنگ قرآن کريم است که هنگام شنيدن، گوش و جان آدمي را بهره‌مند ميسازد.

---