جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر، مطالعه ایی اکتشافی در دستیابی به مفهوم، ابعاد و انواع امنیت بر مبنای قرآن کریم است و می کوشد موضوع حاضر را براساس شواهد قرآنی و از منظرهای معنوی، فردی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، اقتصادی، و حقوقی و قضایی تنویر، تفصیل، تبویب و تدوین کند و نشان دهد که این کتاب آسمانی دارای دیدگاه مدرن و امروزین درباره مفهوم متحول و پیچیده امنیت است؛ از سویی ایمان و امنیت معنوی، سرچشمه و مبنای اصلی کلیه ابعاد امنیت است و از سویی دیگر میان این ابعاد پیوند و توازن عمیقی برقرار است، ضمن آن که هر گونه امنیتی و در هر بعد از ابعاد آن، در نهایت در ایمان و اعتقادات معنوی و الهی ریشه دارد و هرگونه ناامنی در هر عرصه ایی، سرانجام ریشه اش به بی ایمانی و صفات متقابل ایمان مانند شرک، کفر، ظلم، استکبار و از این قبیل بر می گردد. مومن و صفات ایمانی نیز اصلی ترین خاستگاه صدور کنش های امنیت زا است و می توان در استنتاجی نهایی گفت: بستر سازی حیات معنوی پاک و نیک برای تربیت و تذهیب افراد، چه در حوزه رفتارهای فردی و چه رفتارهای اجتماعی و نیز دور کردن افراد جامعه از حیات سیئه و غیرایمانی، اصلی ترین ساز و کار تامین امنیت در نظام اسلامی است.

در بسیاری از آیات قرآن کریم اهل کتاب مخاطب قرار گرفته اند یا از عقاید و رسوم آنان سخن به میان آمده است. اما به نظر می رسد مفسران به سبب نداشتن آگاهی دقیق و شناخت همه جانبه درباره عقاید و رسوم آنان،‌ در مواردی به گونه ای سخن گفته اند که با واقعیت فاصله بسیار دارد. مثلا خداوند متعال در آیه «صبغه اله و من احسن من اله صبغه» به «آیین تعمید» اشاره کرده است. از میان مفسرانی که به این معنا پی برده اند، برخی چون فراء و طوسی از «تعمید کودکان» و بعضی چون زمخشری، میبدی، نظام نیشابوری، بیضاوی و نسفی از «تعمید کودکان نصاری در آبی زرد رنگ» سخن گفته اند، در حالی که تعمید اهل کتاب نه منحصر به کودکان است و نه آب تعمید رنگ خاصی دارد. نگارندگان در این مقاله با بررسی و نقد آرای مفسران در تفسیر «صبغه» (به عنوان نمونه) نشان می دهند که مفسرانی چون زمخشری احتمالا با مشاهده رفتار مسیحیان یک منطقه خاص از «تعمید کودکان در آبی زردرنگ» سخن گفته و آن رسم را به همه مسیحیان نسبت داده اند و آن گاه مفسران بعدی همان سخن را تکرار کرده اند. بنابراین، می توان گفت آگاهی های دینی این مفسران محققانه، علمی و روشمند نیست و برای تدارک این کاستی باید آگاهی دقیق، علمی و مستند از عقاید و آیین های اهل کتاب را به «مبادی تفسیر» افزود.

بر اساس روایات تفسیری، آیاتی از قرآن کریم در شان اهل بیت پیامبراعظم (ص) نازل شده است. حضرت زهرا (س) دختر رسول الله (ص) به گواه پاسخ آن حضرت (ص) پس از نزول آیه تطهیر (الاحزاب، 33) که فرمود: «هولاء اهلبیتی»؛ از اهل بیت پیامبر (ص) است. بنابراین آیاتی از قرآن کریم درباره حضرت فاطمه (س) و خانواده اش نازل شده است. در این مجال با بهره از تفاسیر و روایات، ارتباط قرآن و حضرت زهرا (س) را بیان می کنیم. در خطبه فصیح و بلیغ آن حضرت نیز توصیفی از قرآن کریم آمده است، این بیانات را نیز به عنوان قرآن در بیان حضرت زهرا (س) مطرح خواهیم کرد. قرآن جایگاه آن حضرت را تثبیت می کند و فاطمه (س) شان کلام الهی را توصیف می نماید.

نظر به اهمیت بشارات و انذارات در سیره انبیاء که یکی از راهکارهای عمده آنها برای هدایت و ممانعت از گمراهی انسانها بوده است، در این مقاله سعی شده تا با بررسی موارد برجسته بشارات و انذارات در قرآن کریم و مقایسه آن با نمونه های مطرح شده در عهد قدیم، به ویژه کتاب اشعیا که جایگاهی ویژه در این مجموعه دارد، در عین طرح نکات اشتراک و افتراق به زمینه های مشترک موجود در این روش انبیا پرداخته شود. با توجه به شرایط متفاوت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر حاضر و نیاز به ترویج معنویت و مباحث اخلاقی و دینی، مسلما طرح مجدد و بازنگری این گونه روشهای برآمده از سنت دینی، می تواند به نحوی کارآمد در حیطه های گوناگون تربیتی و روانشناختی مفید واقع شود.

یکی از دانش هایی که قرآن پژوهان و حدیث شناسان به آن پرداخته اند، موضوع مکی و مدنی بودن آیات و سور قرآنی است. شناخت این علم منوط به دو چیز است؛ نخست بهره گیری از روایات معتبر تفسیری و دیگر آگاهی از سیاق و قراین مضمونی سور قرآنی. قابل انکار نیست که دست یابی به فهم واقع بینانه تر از قرآن و تشخیص بهتر ناسخ و منسوخ در کنار دیگر فواید، از اهداف شناخت مکی و مدنی به شمار می آید. یکی از نکات مهم در موضوع روایات ناظر بر مکی و مدنی، وجود احادیث متعارض است که با توجه به آن، عالمان متقدم و متاخر در تعیین آن ها دو راه در پیش گرفته اند. پژوهشگران گذشته، معیار ترجیح روایت را برگزیده، اما معاصران بیشتر تلاش کرده اند بین مدول های قرآنی و واقعیت های تاریخی ارتباط برقرار سازند و به لحاظ معیار مضمونی، مکی و مدنی را تعیین نمایند. نگارنده بر این باور است گرچه بین این قبیل روایات تعارض وجود دارد، راه برون رفت از آن ها، توجه به معیارهای مضمونی و سیاق آیات و نیز استفاده از روایات معتبر است.