جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لقد تباری العلماء و المفکرون فی الکشف عن أوجه الإعجاز القرآنی، فمنهم من توجه إلی لغته و أسلوبه و طریقة صیاغته، و منهم من توجه إلی ما تلألأ فیه من لمحات المعارف و إشارات العلوم المختلفة التی تم التوصل إلیها ألخ. یلتفت هذا البحث إلی وجه من وجوه الإعجاز القرآنی و هو الإعجاز الصوتی، فلقد نزل القرآن الکریم نزولا صوتیا، و لم ینزل مدونا فی سطور أو مکتوبا فی کتاب، کما تم تبلیغه أیضا تبلیغا صوتیا من لدن جبریل. یعتبر الإعجاز اللغوی أو الصوتی من أجمل مظاهر الإعجاز فی القرآن الکریم. تشتمل الأجزاء الأخیرة من القرآن علی أصول العقیدة الإسلامیة مثل الإیمان بدعوة الرسول (ص) و الیوم الآخر. تمثل الأصوات اللغویة فی الأبنیة القرآنیة معادلا موضوعیا للمعانی المطروحة فیها، یراعی تفاوت الحالات الإنسانیة، و یناسب مستویات المتلقین. هناک اهمیة بالغة للخصائص الصوتیة و اللفظیة لسور تلک الأجزاء لتأدیة المعانی التی تکمن فی تناسب الأصوات و دلالاتها. فقد ترعرع هذا البحث المستفیض من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی فی خصائص الصوت القرآنی فی سورتی النجم و القمر و یبین خصائص الأصوات القرآنیة و دلالاتها فی هاتین السورتین. و النتائج تدل علی تناسب تام بین عدد تواتر الأصوات فی هاتین السورتین مع دلالاتها، و إیصال المعنی علی نحو بدیع و عجیب. و هذا هو ما یسمی بالإعجاز الصوتی فی القرآن الکریم.

یعد التناص من أبرز التقینات الفنیة التی إهتم بها دارسو الأدب الحدیث. مفهوم التناص یدل علی ظاهرة تفاعل النصوص فیما بینها، فالنص تتداخل فیه عدة نصوص أخری یقوم من خلالها ویتعامل معها. و قد تنبه نقاد العرب القدماء إلی مفهوم التناص و لکنهم طرحوا هذا المفهوم بتسمیات أخری کالسرقة الأدبیة و الإقتباس و التضمین. قد کان القرآن الکریم بما فیها من المعانی السامیة والمضامین الراقیة والظواهر البلاغیة الجمیلة مطمع الکتاب والشعراء من عصر التنزیل حتی عصرنا الحالی. علی أحمد باکثیر بوصفه کاتب ملتزم، بذل قصاری جهوده طوال حیاته القیمة لإرساء الفکر الإسلامی الجلیل فی المجتمع و فی هذا المجال استخدم موضوعات عدیدة، منها الموضوع الأسطوری الإغریقی مأساة أودیب الذی صبغه بصبغة إسلامیة مستلهما من القرآن الکریم ومعانیه السامیة الرفیعة. یحاول هذا المقال من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی تبیین وجوه إستخدام باکثیر للتناص القرآنی بنوعیها اللفظی (الظاهر) و المعنوی (الخفاء)، لإلقاء الفکر الإسلامی علی المسرحیة و تقریبها إلی الثقافة الدینیة الإسلامیة والعربیة. و یشاهد بأن الکاتب استطاع أن یعطی المسرحیة الصبغة الإسلامیة، و فی نفس الوقت حاول أن یجعل الأدب الإسلامی بصورة عامة وأدبه بصورة خاصة، أدبا عالمیا بواسطة اختیار موضوع مأساة أودیب الذی بات موضوعا معروفا فی عالم الأدب.

زیبایی شناسی قصص قرآن کریم به معنای شناسایی بخشی از جمال و هنر بیان قرآن است. قرآن کریم کتاب داستان سرایی نیست، اما قصه های واقعی خویش را که اهداف دینی تربیتی دارند، با قالبی هنری، اسلوبی بلاغی و تصاویری زنده و پویا بیان کرده که با اندک دقتی می توان به جنبه های هنری آن در محتوا و ساختار پی برد. ساختار هندسی قصص مذکور به گونه ای ارائه شده اند که می توان بیشتر عناصر داستانی همچون عنصر شخصیت، حادثه، گفت وگو، پی رنگ، زمان و مکان را در آنها یافت و بررسی کرد. این عناصر با توجه به هدف و کارکرد قصه ها در مواضع مختلف به گونه ای خاص به کار گرفته شده اند؛ چنانچه سه مورد اول به طور برجسته در قصص قرآن به کار رفته اند؛ پی رنگ نیز باعث ارتباط محکمی میان اجزای قصص قرآن شده، اما دو مورد اخیر اهمیت چندانی نداشته و کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین هیچ یک از عناصر قصص در قرآن کریم، مقصود بالذات نیستند. در تحقیق حاضر سعی بر آن است که علاوه بر بیان کلیاتی، مانند: مفهوم لغوی و اصطلاحی دو کلمه زیبایی و قصه، اسلوب، روش عرضه و عناصر قصص قرآن کریم بررسی شود.

قرآن کریم، این متقن ترین پیام الهی برای سعادت بشر، هر چند پس از نزول همواره در اختیار جهانیان بوده است، تاکنون برای گشودن گره های دست و پاگیری که بشر را از سعادت بازداشته مورد توجه جدی قرار نگرفته است. برای جبران این خلا باید به این پرسش پاسخ داد که چگونه می توان با بهره گیری از قرآن کریم معضلات سیاست را حل و فصل کرد (سوال). کشف این چگونگی از طریق تفسیر موضوعی سیاست در قرآن و مرجعیت بخشی به آن، همسو با اسلامی سازی دانش سیاسی، میسر است (فرضیه). بررسی این فرضیه منوط به شناسایی و تبیین رویکردهای مطالعات سیاسی در قرآن کریم است (روش)، با این نیت که مرجعیت علمی قرآن به تصویر کشیده شود (هدف). بر این اساس، باید گفت مطالعات درجه دوم (تاثیر قرآن بر مطالعات سیاسی) بر مطالعات درجه اول (بررسی دیدگاه های سیاسی قرآن) رجحان دارد (یافته ها).

به رغم همه تلاش های تاریخی انسان در شرق و غرب عالم، او همچنان به جامعه مطلوب دست نیافته و نیز، به تلاشی موثر در بازتولید الگوهای آسمانی منبعث از وحی برای درمان دردهای روز خویش نپرداخته است؛ ازاین رو، نوشته حاضر در پی پاسخ به این مساله است که: الگوهای تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی از نظرگاه قرآن چیست؟ (سوال). در الگوی قرآنی تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی، با در نظر داشتن دو مبنای انسان شناختی اختیار، مسوولیت و سازکارهایی چون تلاش برای برپایی عدالت و جهاد، دگرگونی از درون انسان آغاز شده و با اصلاح در سطوح مختلف می تواند جامعه نامطلوب را به سوی جامعه مطلوب راهبری کند، آن سان که این تغییرات در دوره انقلاب اسلامی ایران و اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) آغاز شده است. (فرضیه) در دنیای شتابنده و در حال دگرگونی، شناخت الگوهای تحول سیاسی- اجتماعی آن هم از منظر اندیشه سیاسی اسلام به ویژه قرآن کریم، پراهمیت است. (هدف) در کلام خداوند، الگویی متفاوت و متمایز برای تحول سیاسی- اجتماعی وجود دارد که تلاش شده تا با روش تفسیر اجتهادی، به دست آید. (روش) ارائه الگوی تغییر و تحول سیاسی در قرآن که مبتنی بر عناصری چون اختیار انسانی، توانایی او بر تغییر، مسوول بودن در تحول سیاسی و همیشگی اش در برابر تغییر، جدید است. (یافته)

این پژوهش کوشیده است با روش توصیفی و تحلیلی و به مدد قرآن به عنوان نخستین و مهم ترین منبع و آنگاه تفاسیر برتر و منابع دسته اول و مهم در این حوزه به بررسی و تبیین دیدگاه قرآن درباره اهداف بیداری اسلامی بپردازد. نتیجه پژوهش دستیابی به یک هدف غایی، یعنی قرب الهی و انسان کامل شدن و چهار هدف میانی (واسطه ای) شامل استقلال سیاسی و رفع استعمار، تحقق دولت اسلامی، ثبات و بقای نظام اسلامی و ایجاد نظام عادلانه اسلامی است که امت مسلمان باید آنها را تحقق بخشد و آثار شرک در تمام این جنبه ها را بزداید و روح توحیدجویی و قرب به خدا را در تمام ارکان سیاسی و کارگزاران نظام، قانونمند و اجرایی سازد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در این مقاله با گذر از مساله «ما أدری» بودن لیله القدر و در مواجهه با مساله «پیچیدگی» حاکم بر این شب و با تکیه بر توان ادراکی محدود بشری، از بین ابعاد بیکران این لیله بعد معنوی ارزشی آن با استفاده از تحلیل معناشناختی مفرده «مبارک» که در متن قرآن دارای «روابط جانشینی» با «القدر» است و تحلیل درون متنی مفرده «نزول» در قرآن و ترسیم فرآیند «نزول» ملائکه به عنوان مهمترین اتفاق در این شب و کلیدی ترین فعل از سوره قدر در شناخت ماهیت و چیستی ظرف زمانی «لیله القدر» معناکاوی می شود تا فهم بهتری از ماهیت دوساحتی «لیله القدر» که در بیان روایات به «بطنان العرش» تعبیر شده است، به دست آید. لذا فهم «لیله القدر» نیازمند «جهش معرفت شناختی» بین دو ساحت معنایی غیبی و عرشی (القدر) و شهادتی و فرشی (لیله) این واژه است که کاربرد فراوانی در فهم و تفسیر این گونه مفردات قرآنی دارد.