جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جایگاه زن و نقش شخصیت اجتماعی آن ها از جمله مسائل مطرح قرن می باشد که از ماقبل مورد توجه ادیان الهی بوده است . اما باید گفت اگرچه در تمامی ادیان مقدس ، حرفی از شخصیت اجتماعی زن آمده است ؛ لیکن تنها دینی که به طور شایسته حق مطلب را ادا نموده ، دین مقدس اسلام است که در کتابی بی نظیر به نام قرآن در سیره معصومین ( علیهم السلام) به آن پرداخته است . به همین دلیل برآن شدیم نوشتاری با تلفیق قرآن و نهج البلاغه ، در شخصیت اجتماعی زن ، فراهم آورم این تلاش به روش کتابخانه ای از طریق فیش برداری گردآوری شده است و هدف از این نوشتار پی بردن به جایگاه زن در مقاطع مختلف زمانی و پاسخگویی به شبهات مطرح شده و پی بردن به رمز تساوی زن و مرد در اسلام و عدم تشابه آن می باشد . که امید است مورد رضایت باریتعالی و استفاده تمامی مطالعه کنندگان قرار گیرد . در پایان باید گفت که واژه های کلیدی استفاده شده عبارتند از : زن ، اجتماعی ، قرآن ، نهج البلاغه .

این رساله با موضوع «تکبّر از نگاه قرآن و سنّت» در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول به بیان مسئله، ضرورت پژوهش، سؤال های اصلی و فرعی، هدف تحقیق، مفهوم شناسی نشانه های تکبر و فرق عجب و تکبر پرداخته است. در فصل دوم، مفاهیمی همچون: غرور، عجب، تکبّر نسبت به خدا، انبیا و مردم، درجات زهد، معیارهای تواضع و تکبر، آثار، شاخه ها و پیامدهای تکبر مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به انگیزه های تکبر اختصاص دارد. مهم ترین عوامل تکبر عبارت اند از: علم، حسب و نسب بزرگ، زیبایی، قدرت، مال فراوان و یاران زیاد. در فصل چهارم، دو راه درمان تکبر (شناخت درمان تکبر و شناخت درمان رفتاری تکبر) مورد بررسی قرار گرفته است.

رساله ای که در پیش رو دارید با عنون بررسی جایگاه تواضع و فروتنی از دیدگاه قرآن و سنت، نگاهی گذرا به یکی از این فضایل اخلاقی و نقطه مقابل آن « تکبر و فخرفروشی» پرداخته است. ناگفته پیداست که تواضع و فروتنی نقطه مقابل تکبر و فخرفروشی است و جداسازی بحثهای کامل این دو از یکدیگر مشکل یا غیرممکن است و لذا هم در آیات و روایات اسلامی و هم در کلمات بزرگان اخلاق این دو به یکدیگر آمیخته شده است. نکوهش از یکی ملازم تمجید و ستایش از دیگری است. در این مباحث ابتدا انسان و شناخت آن مطرح و سپس رابطه ی آن با سنت و قرآن و اخلاق مورد توجه قرار گرفته، جایگاه مفهوم « تواضع» و « تکبر» در آیات قرآن، روایات، نهج البلاغه، دعای مکارم الاخلاق و سیره بزرگان نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این مجموعه از کتب تفسیری چون المیزان علامه طباطبایی، تسنیم جوادی آملی و تفسر نمونه مکارم شیرازی و ... و کتب روایی چون، اصول کافی کلینی، بحارالانوار مجلسی، غرر الحکم تمیمی آمدی و .. استفاده شده است. همچنین از کتب اخلاقی چون معراج السعاده احمد نراقی وکیمیای سعادت محمد غزالی و ... بهره گرفتم. و در پایان خلاصه ای از پایان نامه را آورده ام. کلید واژه ها: تواضع- فروتنی- خضوع- تسلیم- کبر- غرور- عجب

تحقیقی پیرامون جایگاه پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه قرآن و روایات است. نویسنده ابتدا از مقام رسول اکرم(ص) و توجه ویژه خدا و عنایات خاصّ حضرت حق به ایشان سخن گفته است. وی تکریم و تعظیم پیامبر(ص) را در قالب مباحثی همچون، اعطای مقام شهادت، بشارت و انذار، شفاعت، علم لدنی، کوثر و اهدای صلوات بر آن حضرت مورد بحث قرار داده است. نویسنده به تکریم فرشتگان و انبیای الهی از پیامبر اکرم و سخنان شخص رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) و همچنین دانشمندان و بزرگان مذاهب اسلامی استناد کرده است. وی در ادامه به وظایف مؤمنان به طور خاص و بشریت به طور عام نسبت به ساحت مقدس پیامبر(ص) اشاره کرده و تکریم با صلوات، یادآوری آن حضرت در تمام دوران زندگی، گرامی داشت عترت ایشان، پرهیز از مجموعه افعال و گفتاری که سبب آزرده شدن خاطر آن حضرت می شود، از جمله این وظایف به شمار آورده است.

با توجه به ارزش و شخصیتی که اسلام به زنان بخشیده و قرآن نیز از زنان به عظمت یاد نموده است و پاسخ به سؤالاتی از قبیل 1. شخصیت زن قبل از اسلام و بعد از اسلام چگونه است؟ 2. مقام و منزلت زن در قرآن چگونه است؟ 3. جایگاه زن در خانواده و اجتماع چگونه است؟ 4. زنان نمونه و مطرود در قرآن چه کسانی هستند؟ ضروری به نظر می رسد که در رابطه با ارزش و شخصیت زن در قرآن و اسلام تحقیقی صورت بگیرد تا بسیاری از این مسائل روشن شود، چون دشمنان همیشه بحث زن را به میان می آورند و مدعی می شوند که زن مسلمان تحت ظلم وسیطره مردان قرار دارند و آزاد نیستند و هیچ نوع استقلالی از خود ندارند. سعی دارم در این اثر ناچیز تا حدودی به یاوه گوئی دشمنان اسلام پاسخ دهم و جایگاه و شخصیت زن را در قرآن و اسلام تبیین نمایم. در این نوشته مطالبی است پیرامون جایگاه ارزشی زن در قرآن کریم که در سه بخش به نگارش در آمده است و به این ترتیب می باشد: بخش اول در رابطه با شخصیت زن قبل و بعد از اسلام که فصل اول آن در مورد شخصیت زن قبل از اسلام است. ابتدا واژه زن را تعریف کرده، و به مظلومیت زن در طول تاریخ و وضعیت زن در جوامع متمدن و غیر متمدن و اینکه هیچ حقوقی به اندازه حقوق زن در تاریخ زیر پا گذاشته نشده، و قبل از اسلام برای زن هیچ گونه شخصیت حقوقی و اجتماعی و ... قائل نبودند و او را از هر جهت تابع مرد می دانستند. و چون مرد دارای قلمرو قدرت بود عرصه را از همه جهت بر زنان تنگ کرده بودند و به آنها فرصت اظهار وجود نمی دادند، و در فرهنگ انسانهای اولیه جا افتاده بود که زن انسان درجه دوم است و مایه شرّ و بلا و این مطالب مکرراً تکرار می شد در کتابها و ضرب المثلها و شعرها و در اذهان مردم رسوخ کرده بود، حتی زن ها نیز خودباوری را از دست داده بودند و دچار خود کم بینی شدند . اما با ظهور اسلام زن به مقام و منزلت ویژه خود رسید. فصل دوم این بخش در مورد شخصیت زن بعد از اسلام است. که در رابطه با احیای شخصیت زن در اسلام، و پاسخ اسلام به عقاید خرافی در مورد زن، و مبارزه با رسوم زشت دوران جاهلیت است. اینکه با ظهور اسلام امید و نشاط به جان زن بخشید شد و پیامبر ? موقعیت زن را مهم جلوه داد و بیان فرمود: زن همانند مرد انسانی کامل است و می تواند به کرامت انسانی و کمال دست یابد. زن و مرد هر دو از یک جنس واحد هستند و خداوند در خلقت زن ظرافت بیشتری انجام داده است . و هم چنین در مورد چگونگی پیامبر در بیعت با زنان و مشارکت دادن زنان در تمام امور اجتماعی، سیاسی و ... می باشد. بخش دوم: در مورد جایگاه ارزشی زن در قرآن است. که فصل اول در رابطه با قرآن و مقام زن می باشد اینکه آفرینش زن در قرآن و جایگاه ارزشی زن در قرآن به چه صورت است آیا شخصیت زن و مرد در قرآن مساوی است؟ آیا زن و مرد در پاداش و کیفر اعمال یکسان هستند و آیا زنان مکرهای عظیم دارند؟ پاسخ علامه طباطبائی در این مورد آمده است. مرد و زن از لحاظ ماهیت انسانی و لوازم آن ، یکسانند یعنی هر دو انسان هستند و در عین داشتن وحدت نوعی به دو صنف یا دو جنس تعلق دارند. خداوند در آیه یک سوره نساء می فرماید: « یا ایُهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُم الَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحد?ٍ وَ خَلَقَ مِنها زَوجَها وَ بَثَّ مِنهُما رِجالاً کَثیراً وَ نِساءً ...» ای مردم بترسید از پروردگار خود که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را از او آفرید و از آن دو، مردان و زنان فراوانی بوجود آورد. فصل دوم درمورد زنان الگو در قرآن است، اسلام الگوهای متعدد و زنان موفق در مبارزه با وسوسه های شیطان را ارائه نموده و در مقابل زنانی را نیز که در این امر ناموفق بوده اند جهت مقایسه مطرح نموده است و زنان نیک کرداری چون همسر فرعون را بر همه مؤمنین اعم از زن و مرد به عنوان الگو معرفی می کند وزنانی بدکار چون همسر نوح و لوط را به عنوان الگوی کفار مطرح می سازد. فصل سوم در مورد قرآن و حقوق اساسی زن است. ویژگیهای زن و مرد و اینکه زن و مرد در حقوق اساسی یکسان هستند ، خداوند آنها را مکمل یکدیگر آفریده است و در عین آنکه هر دو مستقل هستند و به سوی هدف مشخصی در حرکتند ولی یکی بدون دیگری نمیتواند زندگی کند . زن و مرد هر دو انسانند و انسان، موجودی برتر از سایر انواع خود می باشد. مهریه یکی از حقوق زن است و به زن تعلق دارد و به خود او باید هدیه شود بخاطر حفظ و احترام به شخصیت زن . زن مستقل است و از کلیه حقوق فردی واجتماعی وانسانی برخوردار می باشد. در نظام حقوقی اسلام سهم الارث مرد دو برابر زن است. برای اینکه ثروت جامعه باقی بماند و روز به روز افزایش یابد و مردان بتوانند از عهده مخارج اعضای خانواده خود بر آیند باید سهم آنان بیش تر از سهم زنان باشد. پس در میراث به زن ستمی نشده است بلکه بر عکس سودی که از سرمایه بیش تر مرد حاصل می آید، بطور عمده عاید زن می شودعلاوه بر این که زن می تواند سرمایه خود را نیز به کار اندازد و از آن سودی بدست آورد. قوامیّت مردان بر زنان به این معنی است که مرد سرپرست و اجرا کننده مصالح خانوادگی است نه قیم. و قوامیت مرد بر زن بخاطر مقاومتی است که مردها در برابر مشکلات زندگی ورویاروئی با عوامل مزاحم طبیعت و همنوع و آمادگی دائمی مرد دراداره زندگی دارند و هم چنین زنان در دوران قاعدگی ماههای حمل و وضع حمل و دوران شیردهی محدودیت دارند می باشد. بخش سوم در رابطه با زن از نظر قرآن در خانواده و اجتماع است. فصل اول آن در رابطه با زن در خانواده است . ریحانه بودن زن را توضیح داده است. و اینکه زن در تربیت انسانها و رشد عاطفی و گسترش فکر و فرهنگ نقش بسزائی دارد . ویژگی حقوق مادر از نظر قرآن بیان شده است. بطوریکه خداوند بهشت را زیر پای مادران قرار داد. فصل دوم در مورد زن در اجتماع است. این که زنان می توانند مانند مردان دراجتماع حضور یابند اما این حضور زنان همراه با رعایت چند شرط است: 1. اختلاط نکردن و مرزبندی دقیق و جدائی او از مردان. قرآن در سوره احزاب آیه 53 می فرماید: « وَ اِذا سَألتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسئَلُوهُنَّ مِن وَراءِ حِجابٍ»؛ هرگاه ازایشان چیزی خواستید از پشت پرده و حائل طلب کنید. 2. حفظ وقار و عفاف و خودنمائی حضور زن در جامعه همراه با متانت و عفاف باشد و حضور عینی زن در جامعه نباید تحریک آمیز باشد. زن و مرد می توانند به مدارج کمال برسند منتها باید اندیشه ها قرآن گونه باشد یعنی همان گونه که قرآن کمال و حجاب و اندیشه و عفاف را با هم سازگار می داند، ما نیز در نظام اسلامی کمال و حجاب را هماهنگ بدانیم. یعنی عظمت وکمال زنان در این است که مردان نامحرم را نبیند و مردان نیز آنان را نبینند. « اَن لایَریَنَّ الرِّجالَ وَ لایَراهُنَّ الرِّجالَ» زن از نظر قرآن ، امانتدار حق خداست، یعنی این مقام، حرمت و حیثیت را خدای سبحان، که حق خود اوست، و به زن داده و خواسته است او این حق را به امانت حفظ کند؛ آن گاه جامعه مسلمانان به صورتی در می آید که جهان در برابر آن خضوع می نماید.

این تحقیق با هدف معرفی احکام ثابت و متغیر اسلام و اثبات توانایی شریعت اسلام در حل مشکلات فردی و اجتماعی انسان ها در تمام زمان ها و مکان ها به انجام رسیده است. از دیدگاه نویسنده، انعطاف پذیری اسلام هیچ منافاتی با جاودانگی معارف آن نداشته، موجب تغییر در دین و حذف و اضافه اجزای آن نمی شود. او برای اثبات این مدعا به بیان دلایل جاودانگی حقیقت وحی پرداخته و نمونه هایی را از نظام های لازم در ابعاد حقوق سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در زمان ها و مکان های مختلف به دست داده است

یکی از مهم ترین موانع رشد انسان کبر می باشد ، این صفت در رشد و تعالی یا ، سقوط و انحطاط نقش بسزایی داردو از این جهت بسیار حائز اهمیت است . چرا که کبر سر منشاء بسیاری از گناهان می باشد و در واقع کبر ویران کننده ایمان ، تقوی و شخصیت والای انسانی است با تکبر راه برای پلیدی ها باز می شود وحریم قلب آلوده به گناه می گردد ، گناهانی چون حرص ، حسد ، ریا و ... که انسان را مبتلا به ناراحتی و فشار روحی می سازند . این خوی زشت از بزرگ ترین دشمنان صمیمیت ، محبت و صفا و دوستی هاست و محیط زندگی را حداقل برای خود شخص تبدیل به جهنمی سوزان می کند و در هر صورت عوارض و پیامدهای خطرناک و زیان باری به دنبال دارد . با شناسایی علت آن می توانیم برای درمان آن قبل از این که روح مان عادت به این خصلت شیطانی کند اقدام کنیم . و از آثار و پیامدهای آن که یک جامعه را به تباهی می کشاند در امان باشیم و مهم ترین سرمایه اجتماع که اخلاق و رفتار نیکو می باشد را دارا شویم . واژه های مورد استفاده این تحقیق کبر، تکبر و متکبر می باشند. در این تحقیق در صدد آنیم با استفاده از رهنمودهای قرآن کریم و ائمه معصومین ( علیهم السلام ) که در این زمینه راهگشا می باشند ، به تعریف تکبر و انواع و آثار آن و عوامل و راه های درمان آن از لحاظ اخلاقی و روانشناسی بپردازیم .

در پژوهش انجام شده، با موضوع جایگاه راستگویی در قرآن و سنت، آثار و پیامدهای فردی اجتماعی آن و با توجه به اینکه این صفت یک فضیلت و فطرت انسانی است، سعی ما برآن شد تا بتوانیم جایگاه این صفت را در فرد و جامعه بررسی کنیم و آن را در خود و دیگران احیاء کنیم. برای این کار ابتدا به بررسی مفهوم، مراتب، انگیزه ها و میزان آن پرداخته، بعد از آن این واژه را در قرآن کریم و روایات بررسی کردیم که در این بررسیهای به عمل آمده در آیات و روایات، صداقت را در گفتار، رفتار و نیز در اعمال می دانند و با برقراری ارتباط میان آیات قرآن و روایات، صداقت را ثبات ایمان معرفی کرده اند و هدف از بعثت انبیاء الهی، حاکمیت، صداقت و حفظ امانت در جامعه انسانی است. همه آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته ما را به این نتیجه رساند که راستگویی در تمام ابعاد وجودی، درونی، برونی، اعتقادی و علمی انسان را در ردیف انبیاء و شهیدان راه حق و فضیلت قرار می دهد. در پایان هم به آثار فردی و اجتماعی راستگویی و راه رهسپار شدن به کوی صداقت در ارتباط با خود و دیگران پرداختیم. این اطلاعات به دست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بود، ما را به این نتیجه رساند که راستگویی یکی از مسائل مهم اخلاقی، انسانی، اسلامی و از صفات پسندبده و بارزترین نشانه های شخصیت هر انسان و کلیدی برای کشف باطن اشخاص از جنبه های مختلف است. واژگان کلیدی: راستگوئی- آثار راستگوئی- فضیلت راستگوئی

موضوع این رساله «جایگاه اسباب نزول در تفاسیر معاصر » است که در آن به بررسی چهار تفسیر المیزان ،الفرقان ،المراغی و فی ظلال القرآن که از تفاسیر بارز و مشهور شیعه و سنی در قرن چهاردهم هستند پرداخته ایم. روش کار به صورت مراجعه ی مستقیم به تمام جلد های این تفاسیر و بررسی جایگاه اسباب نزول و همچنین بررسی رویکرد تفسیری این مفسران و نیز به دست آوردن آمار نقل و گزارش روایات اسباب نزول در این تفاسیر بوده است.. نتیجه ای که در این رساله به آن رسیدیم این بود که مفسران معاصر ، با توجه به عقل گرایی و روش اجتماعی ، تربیتی و نیز روش تفسیر قرآن به قرآن که در تفسیر بکار بسته اند . و با توجه به وجود تناقضات در نقل ها و اجتهادی بودن پاره ای از گفته های صحابه و تابعین و پرهیز شان از دخالت دادن اسرائیلیات و روایات جعلی در تفسیر و وارد نشدن در محدوده ی مبهمات قرآن ، از اسباب نزول کمتر بهره برده اند و بیشتر به نقد و تحلیل آنها پرداخته اند . بررسی این تفاسیر به خوبی ما را به جایگاه تنزل یافته ی اسباب نزول در تفاسیر این دوره رهنمون کرده و به ما نشان داده که تا چه اندازه رویکردهای خاص تفسیری این مفسران در قلت بهره گیری آنان از اسباب نزول مؤثر بوده است.

تقوا در لغت یعنی پرهیز از گناه و اطاعت امر خداوند، و در اصطلاح به این معنی است که بنده فرمان شرع را سپر خویش سازد تا تیر نهی به او نرسد. از مجموع آیات قرآنی چنین برداشت می شود که تقوا همان احساس مسؤولیت و تعهدی است که به ئنبال رسوخ ایمان در قلب، بر وجود انسان حاکم می شود و او را از فجور گناه باز می دارد و به نیکی و پاکی دعوت می کند. کاوش درباره ی این واژه که از رایج ترین کلمات مذهبی است و در قرآن و نهج البلاغه در زمینه ی گسترده از آن بحث به میان آمده است، می تواند برای هر پژوهشگر علاقه مند به تحقیقات قرآنی نکات بسیار ارزنده و سازنده ای را در بر داشته باشد. واژه تقوا در قرآن مجید هفده بار و مشتقات آن 250 بار تکرار شده، خداوند سبحان در 49 موضع متقیّن را ستوده است و در 89 مورد از پاداش ها و اثرات نیکوی آن یاد نموده است. و همچنین این کلمه در نهج البلاغه امیرمومنان علی-علیه السلام- نیز 45 مرتبه و مشتقات آن صد مرتبه به کار رفته است. این واژه مانند ایمان دارای درجاتی است که بر اساس فرمایش امام صادق(ع) می توان آن را به سه مرتبه ی تقوای عام، تقوای خاص و تقوای خاص الخاص تقسیم نمود. فرد برای این که بتواند به درجه ای از تقوا برسد در ابتدا باید موانع آن را از خود دور کند. جهل، غیبت، محبت دنیا، وعده ی دروغ، افشا سرّ و ... از جمله موانع تقوا نامیده می شوند. در مرحله ی بعد باید راهکارهای رسیدن به تقوا ( راه اسلام، آیات قرآن، پرستش پروردگار، انذار، روزه، قصاص، اجتناب از پرخوری و محاسبه نفس را بیابد و آن ها را به طرز صحیحی به کار گرفته تا در مسیر تقوا و پرهیزکاری قرار گیرد. وقتی که فرد به درجه ی تقوا و پرهیزکاری رسید، در نتیجه ی تقوای او آثاری نمایان می شود که این آثار به دو جنبه ی فردی و اجتماعی تقسیم می شود. عمل فرد متقی مورد قبول پروردگار واقع می شود، او همیشه در پی اعمال نیک است و در انجام آنها نیت خالصانه دارد به همین خاطر مشمول رحمت الهی واقع می گردد. امور دنیا و آخرتش هموار می شود به طوری که مشکلات دنیوی او حل شده و در آخرت هم نامه ی شخص پرهیزگار به هر چه که خداوند به او عطا فرموده قانع است و در هر لحظه شکرگزار او بوده و به او توکل می کند. فردی که راه رسیدن به تقوای الهی را در پیش گرفته در اجتماع هم قرب و منزلتی افزون می یابد و مورد توجه و مهر دیگران واقع می شود و بعد از مرگش از او به نیکی یاد می کنند. همین تقوا است که موجب اتحاد و همبستگی افراد جامعه می شود و قلب های آن ها را به هم پیوند می دهد.