جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث این پایان نامه در سه فصل با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: فصل اول، راغب اصفهانی: استادان و معاصران راغب (ابی منصور الجبّان، صاحب بن عباد، سید رضی، ابومنصور ثعالبی)، آثار (المفردات فی غریب القرآن، تحقیق البیان فی تأویل القرآن، تفسیر القرآن الکریم، حل متشابهات القرآن)، بررسی کتاب مفردات الفاظ القرآن (ترتیب لغات، کمیت و شمول مواد، ذکر کلماتی که در قرائت های دیگر آمده است، روش تبیین لغات، منابع مورد اعتماد راغب در تألیف کتاب مفردات)؛ فصل دوم، غریب القرآن و مفردات قرآن؛ فصل سوم، بررسی واژه ها: ألت، أمت، أنام، بقع، تقن، تنور، الثری، جبریل، جوف، حصب، خیام، دهی، ذیع، رفق، زبن، زمهر، زنجبیل، زهر، سدی.

یکی از مهمتری مشخصات افراد جامعه ماهیت اجتماعی است یعنی نیاز مشترک و روابط ویژه زندگی انسانی که باعث وحدت آنها می شود. وقتی افراد بر مبنای اصول انسانی و اسلامی تربیت شوند زمینه ساز جامعه ایده آل می گردند. جامعه ای که در آن امکان رشد همه انسانها موجود و تمام موانع مفقود است. این جامعه دارای اهدافی همچون خدامحوری، عدالت، امنیت، مودت و نیکی به همنوع است. در این رساله جامعه ایده آل از منظر قرآن و سنت بررسی شده که به خاطر گستردگی بحث به توضیح آن در چهار بخش می پردازیم. بخش اول: کلیات است که شامل دو فصل است. فصل اول: طرح تحقیق، فصل دوم: مفاهیم بخش دوم: ویژگیهای جامعه ایده آل است که شامل پنج فصل است. فصل اول: بعد اعتقادی، عبادی و اخلاقی، فصل دوم، بعد اجتماعی و اقتصادی. فصل سوم، بعد رهبری. فصل چهارم، بعد فرهنگی، قانون گذاری و قضایی. فصل پنجم: بعد صنعت و تکنولوژی. بخش سوم: علل انحطاط جامعه است که انزوای قرآن علت اصلی معرفی شده و علل دیگر در سه فصل بیان شده. فصل اول، علل فرهنگی و اخلاقی، فصل دوم، علل سیاسی. فصل سوم، علل اقتصادی. بخش چهارم: راهکارهای رسیدن به جامعه ایده آل. روش تحقیق این رساله کتابخانه ای است و از منابع روایی، حدیثی، تفسیری و جامعه شناسی استفاده شده است. کلید واژه ها: جامعه، ایده آل، قرآن، سنت.

این پژوهش در پنج بخش با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، معاد و رابطه ی آن با ثبت و ضبط اعمال: سیر تاریخی معاد در ادیان یهود و مسیح، دلایل ثبوت معاد، رابطه ی معاد با ثبت و محاسبه ی اعمال؛ بخش دوم، ثبت و ضبط و محاسبه ی اعمال: حتمیت ثبت و محاسبه بر اساس آیات و روایات و ادعیه، محاسبه ی اعمال در عالم برزخ؛ بخش سوم، تجسم و شهود اعمال و شاهدان اعمال در قیامت: تجسم و شهود اعمال، شاهدان و گواهان قیامت، مواقف و موازین و بازتاب حساب و کتاب در آنها؛ بخش چهارم، آثار تربیتی اعتقاد به ثبت و محاسبه ی اعمال: یاد خدا و کوچک نشمردن گناه، اجتناب از گناه و ایجاد ملکه ی شرم و حیا، تدارک زاد و توشه برای روز محاسبه، استفاده ی بهتر از عمر، مراقبه و محاسبه ی دائمی؛ بخش پنجم، نقاط امیدبخش در جهت پرهیز از یأس و قنوط: امید به غفار بودن و ستار بودن و رحمان بودن خدا، توبه، شفاعت.

چکیده نزول تدریجی قرآن ارتباط ناگسستنی میان قرآن و حوادث زمان نزول به وجود آورده است، این امر سؤالاتی از قبیل چگونگی تأثیر اسباب نزول در فهم قرآن و رابطه ی بین آن دو را به میان می کشد؛ مثبتان معتقدند شناخت اسباب نزول قرآن نقش بسیار مهمی در فهم قرآن بر عهده دارد اما در طرف مقابل نافیان با توجه به نق`ایصی از قبیل ضعف سندی، استنباط و اجتهاد شخصی راویان، وجود روایات متناقض، آمیختگی با مصادیق، نقل به معنا و جعل و تحریف در برخی از این روایات؛ گاه نقش روایات موجود اسباب نزول را در فهم قرآن یکسره نفی و گاهی نیز این نقش را کمرنگ می نمایند. با توجه به روش شناسی فهم قرآن معلوم می شود از یک طرف اسباب نزول در مراحل مختلف فهم قرآن وارد می شود به این ترتیب که هم به شناخت معنای لغوی واژگان کمک می کند و هم با شناسایی مفهوم درست آیات به معناشناسی گزاره ای وارد می شود و از همه مهمتر از طریق کمک به شناخت سیاق، عموم و خصوص، نسخ و غرض سوره ها به معناشناسی فراگیر متن یاری می رساند. از طرف دیگر فهم قرآن به عنوان یکی از برجسته ترین معیارهای بررسی روایات اسباب نزول از طریق سیاق، غرض سوره و عصمت پیامبر(ص) به خوبی در شناخت اسباب نزول صحیح به ایفای نقش می پردازد. و از این طریق ارتباط دو طرفه ای میان اسباب نزول و فهم قرآن برقرار می گردد.

این پایان نامه از چهار فصل با این مباحث تشکیل یافته است: فصل اول، تولّی و تبرّی در لغت؛ فصل دوم، تولّی و تبرّی در قرآن کریم: تولّی در قرآن کریم (ولایت خدا، ولایت پیامبر(ص) در قرآن، ولایت ائمه در قرآن)، تبرّی در قرآن کریم (تبرّی از اهل کتاب، تبرّی از کافران، تبرّی از منافقان و مشرکین، نتیجه ی تبرّی از حق و حقیقت)؛ فصل سوم، تولّی و تبرّی در نهج البلاغه: تولّی در نهج البلاغه (ولایت الهی، ولایت پیامبر(ص) و ائمه ی اطهار(ع)، تبرّی در نهج البلاغه (ولایت اهریمنی، انواع تبرّی اعم از سیاسی، فرهنگی، تبرّی از بدیها)؛ فصل چهارم، تولّی و تبرّی در احادیث: تولّی در احادیث (ولایت رسول الله و ائمه ی اطهار(ع)، ولایت امیرالمؤمنین و اطاعت از آن حضرت، تولّی پسندیده در دوستی با خدا و نبوّت)، تبرّی در احادیث (تبرّی از دوستی برای دنیا، تبرّی از بی دینی، نتیجه ی تبرّی از ولایت، تبرّی از دشمنان ائمه ی اطهار(ع)، تبرّی از والی جائر، تبرّی از دشمنان خدا، تبرّی از جنگ کنندگان با خاندان نبوّت).

پژوهش حاضر در پنج بخش به بررسی دنیا در آیات قرآن پرداخته و مشتمل بر این مباحث است: بخش اول، واژه دنیا در فرهنگ های لغات مختلف؛ بخش دوم، تشبیهات قرآن درباره دنیا؛ بخش سوم، آیاتی که در آنها خداوند متعال دنیا، مواهب دنیوی را ممدوح شمرده است؛ بخش چهارم، آیاتی که در آنها دنیا مورد ذم و نکوهش واقع شده است. در بخش پنجم، مباحث مختلفی درباره دنیا نقد و بررسی شده است

توکّل در اصل از مادة وکالت و به معنای انتخاب کردن وکیل است. و توکّل به خدا به این معنا است که انسان کارهای خود را به او واگذارد و بر او اعتماد کند. اسباب توکّل دو چیز است ایمان به خدا و یقین که رتبة عالی ایمان است. فلسفة توکّل، آن است که سبب افزایش مقاومت انسان در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگی است. از اهمیت توکّل در قرآن و حدیث همین بس که آیات فراوان و احادیث زیادی در این باره وارد شده است. مردم در برخورداری از مقام توکّل درجات مختلفی دارند. عامه موحدین خداوند را خالق امور می دانند. و تصرف او را محدود می دانند. این ها به حسب لقلقه زبان گاهی خود را متوکّل می دانند، ولی صاحب این مقام نیستند. دسته دوم که با برهان یا نقل معتقد شدند و تصدیق کردند که خداوند مقدر امور است و مسبب اسباب. مقام توکّل نزد این افراد عقلاً و نقلاً تمام است اما در مقام عمل توکّل ندارند. دسته سوم آن هایی هستند که تصرف حق را در موجودات به قلوب خود رسانیده اند. و با عقل خود ارکان توکّل را به قلب خود رسانده اند. این دسته صاحب مقام توکّل است. از آثار و پی آمد های توکّل می توان به چند مورد زیر اشاره نمود: اعتماد به نفس و پایداری در برابر مشکلات، قدرت تصمیم گیری، جلب محبت خداوند، نیرومندی و شکست ناپذیری، ترک گناه و عدم سلطه شیطان بر متوکّلان، توکّل عامل رشد و کمال، آرامش و اطمینان قلبی، شجاعت، توکّل و لزوم کار و فعالیت، احساس اطمینان قلبی. انسان متوکّل برای توکّلش باید به اسباب ظاهری توجه کند و این که یک جا بنشیند و کاری نکند و بر خدا توکّل کند، امری اشتباه است. انسان باید با استفاده از اسباب به خداوند هم توکّل کند. توکّل در نظام اعتقادی اسلام بر توحید افعالی مبتنی است. به این معنا که اگر توحید انسان کامل باشد و فقط خدا را در همة امور مقدر بداند هیچ وقت از فقر، تنگدستی، دشمن و ... نمی ترسد و امید و توکّلش فقط به خدا است. اعتماد به خدا و اعتماد به نفس در راستای هم هستند. به این معنا که باید به نیروها و توانایی های خود که خدا در اختیار ما قرار داده است متکی باشیم، و با بهره گیری از این نیروهای خداداد، در مسیر پر پیچ و خم زندگی و مشکلات و سختی ها، بار خود را خویش به دوش کشیم. مؤلفه های سازة توکّل معنایش چیزهایی که از توکّل ساخته می شود و این مؤلفه ها را می توان در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری دسته بندی کرد. توکّل با تفویض و ثقه و تسلیم تفاوت هایی دارد. فرق توکّل با تفویض در این است که تفویض لطیف تر و دقیق تر از توکّل است زیرا که تفویض امر به خدا این است که بنده حول وقوت را از خود نبیند و در تمام امورش خود را بی تصرف در امور داند و خداوند را متصرف. ولی در توکّل چنان نیست زیرا متوکّل خداوند را قائم مقام خود می کند در امور. اما ثقه یا اعتماد به خدا، پایه و اساس مقامات سه گانه توکّل، تسلیم و تفویض است. چه توکّل سپردن کار در مقطعی خاص به خداست، و تفویض سپردن همة امور به اوست و تسلیم واگذار کردن خویش به حق و ریشة همة این ها، اعتماد و وثوق به خدای متعال است.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: تعریف توکل درلغت و اصطلاح، فلسفه توکل، حقیقت توکل، حد توکل،حق توکل، بر چه کسی باید توکل کرد؟ فضیلت توکل،درجات توکل، راه تحصیل توکل، حال توکل، آثار توکل،توکل انبیاء، توکل مومنان، آداب متوکلان، توکل درآیات و روایات، توکل در ادب و عرفان، توکل ملازم با صبر، غنا و عزت ملازم با توکل، اسبابی که توسل بدانها منافی توکل نیست.

توکل سپردن کار به دیگری است و او را سرپرست همه امور محوله دانستن. و توکل بر خدوند تکیه دادن و واگذاری همه امور اعم از تعبدی – تشریعی و تکوینی به عله العلل و مسبب الاسباب است با این عقیده که موکل شما با آگاهی وعلم مطلقی که دارد و از قدرت بی پایان و نامحدودی که عین ذات اوست بهره مند است، توانایی آن را دارد که از موکل خویش بهترین نگاهبانی انجام دهد و از همه امور وحشتناک در مسیر زندگی او را هدایت کند و به سلامت و به زیباترین شکل، او را به ساحل من که همان کمال نقس است برساند. این توکل با تلاش و کوشش هماهنگی است و بلکه توکل بدون تلاش و کوشش همان آب در هاون کوبیدن و امری است بیهوده و بر آن ثمری مترتب نیست. هدف از تحقیق تلاش در راستای سیراب نمودن عطش درونی بود که سعی شد مطالبی سودمند با توجه به دیدگاههای مختلف در این پایان نامه بهمعرض در آید. بعلاوه اینکه ثری منسجم درباره مباحث توکل به دوستداران عرضه گردید شاید بتوان به سؤالاتی که در اذهان است توکل و تعارض آن عملکردهای پیش آمده جواب داده شود و با کنار هم قرار دادن آیات و روایات و مباحث تفسیری برای رفع برخی از توهمات قدمی هرچند اندک برداشته شود.

موضوع این تحقیق ، توکل بر خداوند در قرآن و سنت ، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن می باشد ، هدف از نوشتن این تحقیق ، ابتدا علاقه شخصی بنده به این موضوع می باشد ، و دلایل دیگرم آگاهی یافتن مردم جامعه از موضوع توکل و علت این که چرا باید بر خداوند توکل کنیم ، با توجه به این که توکل در زندگی فردی و اجتماعی انسان ،نقش به سزایی دارد و در جامعه کنونی بسیاری از افراد از یاد خداوند غافل شده و در برابر ناملایمات و ناهمواری های زندگی به جزع و فزع می پردازند بی آن که به خدای قادر و توانا توکل داشته باشند . بنده سعی دارم با توکل بر خداوند بزرگ با این رساله مختصر ، انسان امروز را آگاه کنم به این که آن چه مشکلات را برما هموار می کند و ما می توانیم با دید باز به مشکلات نگاه کنیم ،توکل به خداوند قادر است . روش گردآوری مطالب در این تحقیق ، بر اساس راه کارها از نوع کتابخانه ای می باشد چرا که از کتب و اطلاعات جمع آوری شده قبلی در این تحقیق استفاده شده است ، چون در این تحقیق در صدد هستیم که به حقایق بیشتری از ارزش توکل در آیات و روایات پی ببریم از نوع کاربردی نیز می باشد و به اعتبار ماهیت و روش ، علی و تحلیلی است و به اعتبار موضوع ، دارای موضوع دینی و اخلاقی می باشد . این تحقیق مقطع زمانی از ابتدا را تحت پوشش قرار می دهد و مربوط به جغرافیای اسلام است و در نهایت نتیجه اصلی بنده ، رسیدن به حقیقت این آیه است که : وَ منَ یَتَوکَّل عَلی الله فَهُوُ حَسبُهُ ؛ و هرکس بر خداوند توکل کند ، کفایت امرش را می کند . واژه های کلیدی در این تحقیق کلمه های توکل ، توحید و ایمان می باشد .