جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهبا توجه به اینکه‌ اسلام آیینی جهانی است و همه ی مردم جهان با زبان های مختلف باید از تعالیمقرآن بهره مند گردند ، لذا به خاطر ابلاغ پیام الهی به ملل گوناگون، قرآن به زبانهای مختلف ترجمه گردیده‌است و سبک بیانى قرآن هم به گونه‏اى است که فهم معانى و مفاهیم ژرف آن جز با افزودن عبارت‏هاى تفسیرى مقدور نیست. دلیل این امر وجود آیات مجمل در قرآن کریم است. آیات مجمل آیاتى است که دلالتشان روشن نمى‏باشد و فهم معناى آنها نیازمند تفسیر است. اسباب اجمال را اموری همانند: وجود الفاظ مشترک، حذف برخى واژه‏ها، نامشخص بودن مرجع ضمیر، کاربرد الفاظ غریب، تقدیم و تاخیر، و وجود چند احتمال در معناى آیه می‌داند. افزون بر این، فهم معناى برخى آیات تنها با دانستن شأن نزول یا فضاى نزول آنها میسر است. بى‌شک افزودن همه این امور به ترجمه قرآن آن را از شکل رایج ترجمه خارج کرده و به تفسیر نزدیک مى‏سازد که مترجمان در این زمینه، ناگزیر از گنجاندن افزوده‌هایی نمایان و یا اشراب شده در متن ترجمه بوده‌اند، که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سبب نزول و یا مباحث کلامی و اصولی و ... انجام گردیده است و در این جاست‌ که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه‌ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس گردید. و در این زمینه، ابتدا آیاتی که مترجمان در ترجمه‌ی این آیات از افزوده‌هایی استفاده نموده بودند، استخراج می‌گردد و بعد از آن، صرفاً ترجمه‌ی مترجمانی از میان هفت ترجمه‌ی برگزیده، ذکر می‌گردد که افزوده‌ی کلیدی و موثر برای فهم بهتر آیه داشته‌اند و بعد از استخراج این ترجمه‌ها، مراجعه به نظرات مفسران که بر اساس مفهوم آیه از حیث آیات الاحکامی و یا مباحث ادبی و لغوی و یا مباحث کلامی انتخاب می‌گردید، انجام می‌گردد و از طرف نگارنده‌ی این رساله، نقد و بررسی انجام می‌گیرد که آیا افزوده‌ی ذکر شده از طرف مترجم، پشتوانه‌ی تفسیری دارد و یا خیر؟ و آیا ذکر این افزوده برای فهم آیه‌ی مورد بحث، لازم بود و یا این که آن، افزوده‌ای زائد و بدون کارایی است؟ این پژوهش، به بررسی‌ افزوده‌های ‌هفت ترجمه‌ی ‌معاصر قرآن به ‌زبان ‌فارسی ‌در ترجمه‌ی جزء 17 و 18، که‌ از میان ‌ترجمه‌های‌ دیگر انتخاب شد، یعنی؛ ترجمه‌های «الهی‌قمشه‌ای، خرمشاهی، صفارزاده، فولادوند، گرمارودی، مشکینی و مکارم» پرداخته و نیاز‌ و عدم‌ نیاز و ضرورت و عدم ضرورت این افزوده‌ها و همچنین منابع و مآخذ مورد استفاده قرار گرفته شده از طرف مترجمان فوق الذکر در ترجمه‌ی این جزء، توسط نگارنده‌ی این رساله مورد بررسی قرار گرفته است ‌که ‌مراجعه‌ به ‌آراء مشهور از مفسران شیعه و اهل سنت‌، مبنای این -پژوهش ‌بوده و با اظهار نظر و تحلیل نگارنده، در پایان بررسی هر آیه همراه می‌باشد.

درباره زندگانی و شخصیت پیامبر بزرگوار اسلام کتابهای فراوانی به قلم نگارش درآمده است. سیره نویسان و مغازی نگاران از قدیم تا حال تلاشهای فراوانی را در این راه متحمل شده اند که حاصل زحمات آنان صدها کتاب سیره، مغازی و شرح حال است که برای تمامی پیروان آن حضرت به جای مانده است. قرآن مجید یگانه معجزه پایدار و ماندگار پیامبر بزرگوار اسلام است. تفسیرهای فراوانی از این کتاب عظیم نوشته شده است که بیشتر به صورت تفسیر ترتیبی است یعنی از تفسیر سوره حمد شروع کرده و تا سوره ناس به پایان برده است. در میان موضوعات گوناگون بررسی شده، جای شناخت پیامبر اسلام (ص) از دیدگاه قرآن آن طور که باید خالی به نظر می آید و یا حداقل خیلی به این مساله پرداخته نشده است. در میان هزار پایان نامه قرآنی حدود چهار یا پنج پایان نامه تا حدودی به این موضوع پرداخته اند. در این نوشتار محوریت بحث با آیات قرآن است یعنی ما هر مساله ای را با استفاده از آیه یا آیات قرآن عنوان می کنیم و برای فهم آیه یا آیات هم برای شان نزول در فهم مراد و جهت گیری آیه بسیار موثر کارساز است. از آنجا که این نوشتار یک بحث تفسیر است ابتدا به کتابه های تفسیر اهمیت بیشتری قایل شده ایم و از آنجا که جریان ها و حوادث و مسائلی که قرآن به آنها اشاره می کند در شرایط تاریخی خاصی رخ داده اند لذا برای روشن شدن مقصود از کتابهای تاریخی معتبر هم استفاده شده و برای پرباری و جامعیت بحث در بعضی موارد نویسنده خود را نیازمند به روایات دیده است.

قرآن برخلاف سایر معجزات محدود به زمان و مکان خاص نبوده و نیست.قرآن معجزه ی بزرگ پیامبر اسلام (ص) است که اعجاز آن در ابعاد گسترده ای نمود دارد.امّا آنچه خیلی اهمیّت دارد و کمتر مورد توجّه قرار گرفته است،این می باشد که جهت عمده ی اعجاز دائمی قرآن که در همه ی اعصار و زمانها نظر دانشمندان و ملل گوناگون را جلب می کند علوم،معارف و مقررات آن است که پیوسته راهگشای جوامع بشری است. روشی که در راستای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است روش توصیفی- تحلیلی می باشد. احکام شرعی قرآن دارای ویژگی هائی می باشد که هیچ بشری قادر به عرضه هم آوردی برای آن نیست.قوانین قرآن با عقل و فطرت سازگار بوده و به تمام جنبه های انسان توجّه دارد و در عین حال از هرگونه تناقضی مبرّاست و با این همه،توسط فردی امّی و درس نخوانده بیان شد و این دلیل واضحی بر اعجاز و الهی بودن قرآن است. با بررسی مواردی چند ازآیات و موضوعات مرتبط از دیدگاه تفاسیر عصری،می توان معتقد شد که عرضه تشریعاتی این چنینی خرق عادت بوده و نمودی روشن از اعجاز قرآن است و پاسخ گوی نیازهای مردم و مبنای هدایت در همه زمانها و مکانها می باشد.

در میان مباحث مختلف علوم قرآنی، بحث از مکاتب و روش های تفسیری، جایگاه مهمی دارد.تفسیر اثری یکی از آن روش هاست که پیدایش آن به تاریخ تدوین حدیث مربوط است. سابقه ی این روش تفسیری به عصر پیامبر(ص) برمی گردد، چون طبق نص قرآن کریم، پیامبر گرامی اسلام نخستین شارح قرآن می باشد. تفسیر اثری با خصوصیات ویژه ای که دارد از ریشه دارترین روش ها،در درک معانی و معارف آیات الهی می باشد. مصادر تفسیر اثری،قرآن کریم، رسول خدا(ص)، اهل بیت،صحابه و تابعین می باشند. آنچه روش روایی را در معرض نقد و انتقاد قرار داده، اختلاط آثار صحیح با غیر آن و ورود روایات اسرائیلی می باشد. روش دیگر، تفسیر عقلی است. در طول تاریخ تفسیر،عقل یکی از مهمترین ابزارهای فهم آیات وحی بوده است. مفسران بسیاری در شناخت متشابهات از محکمات،زدودن ناسازگاری آیات با یکدیگر و فهم درست تر آیات از عقل سود برده اند. هدف این پژوهش،بررسی موضع گیری های ابن کثیر برابر اسرائیلیات در تفسیر القرآن العظیم، تحلیلی از رویکرد او و میزان اثرپذیریش از عصر و استادانش می باشد و به منظور رسیدن به این هدف،دیدگاه ها و کتب گوناگونی در این زمینه مطالعه و بررسی گردید. نتایج به دست آمده مبین این است که تفسیر ابن کثیر، یک تفسیر اثری و روایی محض نیست بلکه گرایش به تفسیر عقلی در آن به وفور دیده می شود و با آن که اهل سنت-به ویژه در رویکرد تفسیر اثری-نسبت به اسرائیلیات خوش بین اند، ابن کثیر با رویکردی نقادانه به تحلیل آن ها پرداخته که این امر متأثر از محیط و استادان برجسته ی او می باشد.

محدودیت مجال ما را بر ان داشت تا به بررسی 30 فقره اغازین این حدیث شریف بسنده کرده و موضوع مورد بررسی را مورد مداقه بیشتر قرار دهیم .ترتیب بیان امیرالمونین در بیان این فقرات ما را از تعیین و ارزش گذاری فقرات و تعیین اهم و مهم جهت انجام پژوهش بازداشت لذا تنها 30فقره اغازین موردبررسی قرار گرفته .این تحقیق مشتمل بر سه فصل است در فصل اول اهمیت این موضوع و اهداف و پیشینه تحقیق و تاریخچه ای از موضوع بیان شده است . در فصل دوم از این پژوهش ضمن بیان بخشی از اهمیت فضائل ان حضرت متن کامل به همراه ترجمه حدیث سبعین را بیان کرده و و جهت تکمیل معرفی مصادر تحقیق کتبی که ذکری از این حدیث شریف را به میان اورده اند را معرفی کرده ایم . بررسی سند این روایت شریف پایان بخش این فصل میباشد . در فصل بعدی که به ترتیب تک تک فقرات مورد بررسی قرار گرفته در هربخش ابتدا بررسی های لغوی ان فقره مورد توجه قرار گرفتهو سپس به بررسی ریشه قرانی فضیلت نظری افکنده ایم . بررسی احادیث عامه و خاصه ذیل ایات شریفه و دلالت انها و بررسی سایر احادیث عامه و خاصه در رابطه با موضوع فقره و نهایتا نام تعدادی از بزرگان عامه که این فضیلت را در اثار مهم خویش ذکر کرده اند از جمله مراحل بعدی تحقیق در هر فقره است. در واقع با این تحقیق به دنبال ان هستیم تا نشان دهیم فضائل مختصه امیرالمومنین نه تنها ریشه قرانی داشته که در احادیث عامه نیز قابل رد یابی است و هیچ یک از این فضائل از نظر اهل سنت قابل خدشه نمیباشد .

هجرت پیامبر اکرم(ص) و یاران وفادار او(یعنی مهاجرین) از مکه به مدینه در صدر اسلام که در آیات متعددی از قرآن کریم بدان اشاره شده است از این رو از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین هجرت را می توان به دو قسمت تقسیم کرد: 1-هجرت درونی. 2-هجرت بیرونی. هجرت درونی یعنی روح و نفس خود را از زشتیها و پلیدیها دور کردن . و البته این امر بسیار سخت و مشکل است . از این رو بود که مسلمانان دردوران مکی با تعلیمات حکیمانه پیامبر اکرم مرحله اول را با موفقیت طی کرده و برای حفظ دین و عقیده خود به سرزمین امن رو آوردند. نه ترک وطن، خانه و کاشانه خود و دوری از خویشاوندان ، نه محروم شدن از دارایی ها و نه خطرات و مصائبی که همواره آنان را تهدید می کرد به هیچ وجه آنان را ناامید نکرد و از تصمیمی که گرفته بودند نتوانست آنان را از آن باز دارد.

شخصیتهای برجسته قرآنی در طول حیات تبلیغی خویش بهترین و نافذترین روشهای تربیت ، هدایت و شیوه‌های تبلیغ و دعوت را به جامعه انسانی ارائه کرده‌اند. این چهره‌ها همان اسوه‌ها و نمونه‌های برتر انسانیت‌اند که همه آدمیان را پیروی مطلق ایشان و شیوه‌های تبلیغشان شایسته بل بایسته است . فرستادگان بزرگی چون ابراهیم، نوح، موسی، عیسی و بالاتر از همه محمد، پیامبر خاتم(ص) و نیز پیامبرانی همچون یوسف ، شعیب ، داود، سلیمان، هود، صالح و زکریا، از یک سو و چهره‌های انسانی برجسته‌ای نظیر لقمان، مریم، طالوت ، مومن‌آل فرعون آسیه و ذوالقرنین، از سوی دیگر، در طول زندگانی افتخارآمیز خود به منظور دعوت الی‌الله و سوق دادن انسانها به صفات و رفتارهای نیکو، شیوه‌های متنوعی را به کار گرفته‌اند که هر یک در جای خود تاثیر بسزایی بر شخصیت و رفتار انسانها بر جای نهاد است . به طوری که بیش از یک چهارم آیات قرآن که زندگی درس‌آموز و دعوت انبیاء و اولیاء را شرح می‌دهد، در این بررسی نزدیک به 250 شیوه تبلیغی استخراج و تبیین گردیده است ، از شیوه‌های مستقیم و گفتاری تا شیوه‌های غیرمستقیم و علمی، و از شیوه‌های تبلیغ فردی تا جمعی. در این پژوهش ، پس از بحثهای مقدماتی، روش تبلیغ اسوه‌نمایی و ارائه الگوها به ویژه در عرصه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و سپس پیامبران اسوه و شیوه‌های تبلیغی هر یک معرفی شده‌اند. آنگاه به بررسی شیوه‌های تبلیغی دیگر شخصیتهای برتر قرآن پرداخته‌ایم و در پایان، طی پژوهشی تطبیقی شیوه‌های تبلیغی اسوه‌های قرآنی نظیر تاثیر عمیق و پایدار و پایبندی به حقیقت از این رهگذر آشکار گردیده است . از جمله نتایج این تحقیق، اثبات توانائی قرآن در پاسخگویی به نیاز انسان به اسوه در تمام زمینه‌ها، ضرورت پایبندی تبلیغ دینی به حقانیت و قداست انگیزه، عمل و روشها و تاکید قرآن بر اتخاذ شیوه‌های غیرمستقیم و عملی در کنار شیوه‌های گفتاری و انشایی می‌باشد.

تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه ها در زمینه مخاطبان قرآن پرداخته است. در این زمینه چهار دیدگاه بررسی شده است: عام بودن مخاطبان قرآن، مخاطب قرآن بودن ائمه (علیهم السلام)، مخاطب قرآن بودن شخص رسول خدا(ص) و مخاطب قرآن بودن عرب عصر نزول. در بیان دیدگاه اخیر آمده است که مخاطب قرآن، عرب عصر نزول است؛ ولی در عین حال تکالیف آن برای همه مردم جهان، تا قیام قیامت می باشد و هم چنین، مخاطب بودن عرب عصر نزول، با جاودانگی قرآن هیچ گونه منافاتی ندارد؛ زیرا قرآن در عین حال که مخاطبش عرب عصر نزول است، ولی کتاب هدایت است، آن هم نه فقط برای عرب آن روز، بلکه برای همه مردم هدایت است.

ارتجاع و واپس گرایی یکی از خطراتی است که هر انقلاب ارزشی را تهدید می کند. انقلاب بزرگ پیامبر خاتم(ص) که با تعالیم آسمانی دین اسلام صورت گرفت از این خطر در امان نبود. از آن جا که قرآن کتاب هدایت است ، بارها مسلمانان را از پیروی از شیطان، اهل کتاب، کافران و منافقان برحذر داشته؛ نسبت به شخص گرایی، نافرمانی از پیامبر(ص) و تفرقه و اختلاف هشدار داده و به استبدال و جایگزینی قومی دیگر تهدید نموده است.اما علی رغم این هشدارها، به علت وجود عوامل ارتجاع مانند نفاق، دنیا طلبی و بی تفاوتی مردم، جامعه اسلامی بعد از پیامبر(ص) دچار ارتجاع شد.راه کارهای مبارزه با حرکت ارتجاعی عبارتند از : افزایش اگاهی و بصیرت مردم، تقویت ایمان و معنویت در جامعه، صبر و استقامت در صراط مستقیم و حرکت تکاملی فرد و جامعه، امر به معروف و نهی از منکر و تقویت حفاظ تولی و تبری.

یکی از جنبه های اعجازآمیز قرآن کریم شیوه ی کاربرد اعداد در آن است. شماره ها و اعدادی که در قرآن و تفاسیر آمده از نظم و جنبش شگفت انگیزی برخوردارهستند. در قرآن کریم با احتساب اعداد صحیح و کسری حدود چهل عدد به کار رفته است. هر کدام ازاعداد در قرآن و تفاسیر برای بیان مقاصد خاصی به کار می روند.گاه اتفاق می افتد که مفسرین بر سر کمیت اشیاء و یا افراد دچار مشکل و اختلاف می افتند. لذا برای توجیه مقصود و منظور خود متوسل به کاررگیری اعدادی می شوند که در زندگی روزمره و افکار و عقاید دینی و اجتماعی ایشان نقشی مهم ایفا نموده است و بدین وسیله خواسته خود را توجیه می نمایند؛ در این رساله ی پژوهشی، اعدادصحیح قرآنی را ذکر نموده و و کاربرد و جایگاه اعداد را در تفاسیر مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار می دهیم.