جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش در چهار فصل در پي پاسخگويي به اين پرسش است که انديشه مذهبي صفاريان و تعامل آنان با شيعيان چگونه بوده است؟ صفاريان، خاندان حکومتي هستند که از کشور افغانستان فعلي برخاسته و از سال 247 تا 394 قمري، به وسيله يعقوب ليث آغاز شد و بر بخش وسيعي از سرزمينهاي اسلامي حکمراني کردند. پيش از روي کار آمدن صفاريان به صحنه قدرت در سرزمين افغانستان، در ايران فعلي تشيع وجود داشته است. در آستانه ظهور صفاريان نيز، شاهد حضور فعال و چشمگير تشيع در قلمرو صفاريان هستيم و ائمه? با شيعيان در ارتباط بودند و در مناطق مختلف ايران و افغانستان وکلايي داشتهاند. در رابطه با مذهب صفاريان، ديدگاه مستشرقان، پژوهشگران ايراني و نويسندگان عرب بررسي شده است. با ارائه قرائن و شواهد و نقد برخي از ديدگاهها، نويسنده به اين نتيجه رسيده است که صفاريان از مذهب اسماعيلي پيروي ميکردند. عدم اطاعت از مذهب اهل سنت و تصريح خواجه نظام الملک به پيروي آنان از مذهب اسماعليه، از شواهد بر اين مطلب است. يعقوب ليث، اولين حاکم صفاري، با شيعيان سيستان روابط خوبي داشته است. همچنين با دشمنان شيعه، دشمني داشته است. خوارج در سيستان به دست يعقوب ليث قلع و قمع شدند و خليفه عباسي، از سوي او تهديد شد. جانشين وي نيز با شيعيان رابطه خوبي داشت و با خوارج و خلفا جنگيد. در مورد او گزارش وجود دارد که از دوست داران اهل بيت? بوده است. نويسنده سه احتمال را درباره حمله يعقوب به طبرستان مطرح کرده و به اين نتيجه رسيده است که علت اين حمله، شيعه بودن مردم طبرستان نبوده و تعامل صفاريان با شيعيان طبرستان نيز مسالمت آميز بوده است همچنين هيچ گزارشي از خصومت آنان با شيعيان خراسان ارائه نشده است و با آنان نيز رفتاري مسالمت آميز داشتهاند. در مورد تعامل صفاريان با شيعيان جبال و خوزستان، اطلاعي در دست نيست؛ ولي از قرائن معلوم است که صفاريان با آنها نيز رابطه خوب و مسالمت آميزي داشتهاند. نتيجه اينکه تعامل صفاريان با شيعه، مسالمت آميز بوده است.

در تاريخ ايران پس از اسلام ظهور سلسله صفويه نقطه عطفي مهم است؛ زيرا که پس از قرنها، ايران توانست با دستيابي مجدد به هويت ملي،‌ به کشوري قدرتمند و مستقل در آسيا تبديل شود. ايران در آستانه قرن دهم هجري از دولت ملي برخوردار شد که هسته مرکزي سرزمين ايران از فرات تا جيحون را به تصرف خود در آوردند. دولت صفوي حکومتي ايراني، مستقل و متمرکز را بنيان نهاد و مذهب تشيع را مذهب رسمي در سراسر کشور معرفي کرد. ايرانيان در اين دوره در پرتو اتحاد سه ضلع دين اسلام و مذهب تشيع، حکومت ملي و انديشه ايرانگرايي، تبديل به يک ملت شدند و در باب عناصر هويت ملي خاص خود به آگاهي جمعي رسيدند. سلاطين صفوي در پرتو رهنمودهاي دانشمندان شيعي موفق به نظام سازي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي شدند. در اين دوره، امنيت بر راهها سايه گسترد، تجارت و بازرگاني به شکوفايي رسيد؛ با اقليتهاي ديني به ويژه ارامنه با تساهل و تسامح مذهبي رفتار شد؛ هنرها و صنايع در حد و حجم قابل اعتنايي شکوفا گرديدند و دانشمندان بزرگي در عرصه هاي مختلف علمي پديدار شدند. تحول و تغيير از شاخصه هاي جامعه عصر صفوي بود. تغيير از ضرورت هاي حيات بشري؛ و تعليم و تربيت تنها وسيله نيل به آن است. اين که دولتمردان آن عصر براي نيل به مقاصد سياسي، مذهبي و اقتصادي، جامعه را از طريق چه مؤسسات و با چه آموزش هايي جهت دهي و مديريت مي کردند، در خور توجه است. در اين پژوهش با تلفيق روش تاريخي و اجتماعي به گزارش داده هايي از اسناد و منابع تاريخي درباره سازماندهي علم در اصفهان دوره صفويه مي پردازيم. تحليل و تفسير داده ها بر اساس نظريه کالينز در کتاب، جامعه شناسي فلسفه ها: نظريه جهاني تحول تفکر است. نظريه جهاني در باب تغييرات روشنفکري که بر پايه بررسي دقيق از پهنه هاي مختلف روشنفکري تدوين شده است. اين بررسي نشان مي دهد در دوره صفويه از کليه مؤسسات سنتي و جديد اعم از مساجد، مدارس و غيره با محتواي متناسب با جهت گيري مذهبي استفاده مي کردند و اين امر توسعه تشيع را در برداشته است. حلقه هاي علمي اين دوره بستري براي چرخش سرمايه هاي فرهنگي و آثار پيشينيان در بحث هاي علمي به واسطه شور و شعف طالبان علم بود که ذهن هاي نوآور را آماده توليد دانش مي کرد. دانشي که با گرايش مذهبي بستر فرهنگي جامعه را آبياري مي نمودند و مکاتب گوناگون همچون مکتب فلسفي، تفسيري-حديثي به وجود آمد و مکاتب هنري گوناگون در معماري- نقاشي- خطاطي و... شکل گرفتند.