آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«شناخت خداوند متعال به خود خدا» که در روایات امامیه با تعبیر «معرفه الله بالله» از آن یاد شده، از دیرباز مورد گفتگوی اندیشمندان عرصه حدیث قرار گرفته است.کاوش در روایات معرفه الله بالله و کنکاش در نسبت و رابطه این اخبار با دیگر احادیث معرفت خدا، چنین می‌رساند که معرفت خدا تنها به اعطای الهی امکان پذیر است و وجود هر نوع واسطه معرفتی برای آن ذاتاً محال می‌باشد. این معرفت در دیاری دیگر به انسان‌ها عطا شده و این میثاق فطری پایه و مایه تذکر و یادآوری خدا در دنیا و اسباب احتجاج خدا بر خلق و بنیاد بسیاری از آموزه‌های فکری و اعتقادی امامیه است.در طول تاریخ تفکر شیعه، بسته به میزان تأثر عالمان و اندیشمندان از حدیث و خبر یا جریان‌های فکری و فرهنگی دیگر، نسبت به معنا و مراد این احادیث اظهار نظرها شده و در دوره‌هایی نیز این اخبار و مبنای مورد اشاره آن از اساس به فراموشی سپرده شده است.از جمع آوری و بازخوانی این اندیشه‌ها و بررسی میزان تطابق آنها با محتوای احادیث «معرفه الله بالله» می-توان به رواترین، رساترین و نزدیک‌ترین گفته‌ها به این احادیث دست یافت. این نگاشته بر همین اساس تنظیم یافته است.تحلیل مفاهیم واژه‌هایی چون معرفت، ذات و خدا، بررسی تاریخ خداشناسی در فلسفه یونانی، ادیان شرقی، ادیان الهی و نیز در فلسفه و عرفان دینی به ویژه حکمت صدرا، همچنین بحث در اعتبار و دلالت احادیث معرفه الله بالله، بـررسی فضای صدور این روایـات و شناسایی مسأله اصلی و مخاطب اختصاصی این روایـات، پژوهش‌هایی است که این مجموعه را پر برگ‌تر کرده است. چنان‌که در بیان آرا و اقوال بر آن تلاش شده است که تا حد امکان میزان تطابق درونی و انسجام داخلی هر نظریه، نیز مقدار مطابقت آن با آیات و روایات نیز به تصویر کشیده شود.کلید واژه‌ها: معرفت، الله/ معرفه الله بالله / اعطای معرفت / ادات معرفت / تذکر به خدا / فلسفه، عرفان، ادیان.

با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه‌ی خداشناسی در اعصار و ادیان، به خصوص در ادیان ابراهیمی و دین مبین اسلام، که اصل توحید را مهم ترین اصل خود قرار داده است؛ تحقیق حاضر به بررسی توحید از منظر آیات و روایات پرداخته و وجود خداوند و صفات او را اثبات و بیان نموده است. این بررسی به روش کتابخانه‌ای، از میان چندین کتاب فارسی و عربی زبان که به این مهم پرداخته‌اند، گردآوری شده است و سپس به جهت هدف مدنظر در تحقیق به زبان انگلیسی نوشته شده است. در این بررسی روشن می‌گردد که قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار (علیهم السلام) به روش‌های گوناگون با ادله مختلف، (که فلاسفه و متکلمان هم تقریرهای خود را از آن ادله دارند) وجود مبدأ متعالی را برای عالم ضروری می‌دانند و اقسام و مراتب توحید را نیز بیان داشته‌اند. در این تحقیق با بیان براهین نظم، حدوث، امکان و وجوب و فطرت وجود خداوند تعالی اثبات می‌گردد و نمونه آیات و روایات که اشاره به این براهین دارند، آورده شده است. همچنین بعد از اثبات وجود خداوند، مراتب و اقسام توحید از جمله؛ توحید ذاتی، صفاتی، افعالی، عبادی و مباحث ذیل آن‌ها با نقطه نظر آیات و روایات بیان شده است. در انتها چندین برهان بر وحدانیت خدا نیز بیان شده است. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

یکی از مهم ترین کتابهای کلامی، کتاب تجرید الاعتقاد اثر خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷ - ۶۷۲) است که با وجود فشرده بودن، در بردارنده یک دوره کلام اسلامی است. این کتاب شامل شش مقصد است که دو مقصد نخست آن به مباحث فلسفی پرداخته و چهار مقصد بعدی درباره کلام و اصول دین می باشد. در برخی رشته های علوم انسانی، دو واحد کلام اسلامی وجود دارد که منبع اصلی آن کتاب تجرید الاعتقاد است. کتاب «علم کلام» يک دوره کلام اسلامی را بر مبنای این کتاب عرضه کرده است. در این کتاب قسمت های اصلی و مهم تر کتاب تجرید الاعتقاد شرح داده شده است و .البته در این شرح بیشترین استفاده از کتاب کشف المراد علامه حلی بوده است.

کتاب « کلام و عقاید یکی از کتاب هایی است که درباره توحید و عدل در منابع وحیانی به خوبی بحث کرده و رویکرد کلامی ۔ عقلی نیز به این مساله داشته است . این کتاب که برای دانشجویان رشته الهیات تدوین شده ، در پی آن است که به تبیین عقلانی آموزه های اعتقادی توحید و عدل براساس آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر (ص) و اهل بیت(ع) بپردازد و هدف اصلی آن ، نشان دادن این است که معارف کتاب و سنت ، عقلی ترین و وجدانی ترین دیدگاه ها در مباحث توحید و عدل است . به اعتقاد نگارنده ، معارف دین ، معارف عقلانی است و عقل ، درستی بسیاری از این معارف را قبل از بیان دین یا پس از آن درک می کند . عقل فقط آن بخش از معارف دینی را درک نمی کند که تحت غیب قرار می گیرند و امور تعبدی نامیده می شوند . البته همین آموزه ها هم از جهتی عقلی هستند ؛ زیرا وقتی آدمی با عقل ، خدا و پیامبر او را اثبات کرد ، عقل حکم می کند که سخنان تعبدی خدا و پیامبر درست است و باید آنها را واقعی دانست و به آنها معتقد شد . کتاب دارای شانزده درس است . کلیات علم کلام و راه های خداشناسی درسهای اول تا پنجم این کتاب هستند . درس ششم این اثر اسماء و صفات نام دارد . همچنین عنوان درس هفتم چگونگی کاربرد و کارکردهای اسماء و صفات الهی است . توحید ، مراتب توحید ، دیگر صفات الهی ، عدل الهی عناوین درس های هشتم تا یازدهم این کتاب است . حسن و قبح عقلی ، نظریه جبر ، تفويض وامر بين الأمرين ، قضا و قدر وبداء ، شرور وعدل الهی و سعادت و شقاوت عناوین پنج درس آخر این کتاب هستند . این کتاب به همت سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت ) و دانشگاه قرآن و حدیث در ۲۰۸ صفحه در سال ۱۳۹۴ روانه بازار کتاب شده است .

يکي از دانش‌هاي نوپديد، قواعد کلامي (توحيد) مي‌باشد که تأثيري شگرف در توسعه و تدقيق استنباط گذاشته و دارد. هدف اين کتاب، استخراج مهم‌ترين قواعد کلامي مربوط به توحيد - به‌عنوان نخستين و مهم‌ترين اصول پنج‌گانه اعتقادي - از منابع وحياني است. اين قواعد، هرچند از قرآن و احاديث استخراج شده است، اما همگي اصولي عقلي‌اند که اثبات و تفسير درست آموزه‌هاي ‌خداشناسي ديني بر آنها بنياد مي‌گيرد.