آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع «نامحدود بودن خدای سبحان» از جمله مباحث مهمی است که در باب خداشناسی، ذیل مباحث توحید مورد بحث قرار می‌گیرد. افراد و مکاتب مختلف به تبیین، تفسیر و بیان لوازم و نتایج آن پرداخته‌اند و بعضاً دیدگاه‌های متفاوتی ارائه داده‌اند که در برخی موارد موجب بروز تنش‌هایی شده است. «نامحدود بودن خدا» به معنای آن است که او، وجود محض و هستی مطلق است. ذات پاک او از هرگونه قید، حدّ و نقصی مبری بوده و هیچ گاه متعلق شناخت واقع نمی‌شود و صفات او نیز عین ذات مقدسش بی‌نهایت و نامحدود است. در این میان اهل عرفان بر این عقیده‌اند که چنین وجودی به جهت اطلاق و سعه‌ای که دارد، برای غیر خود هیچ موطن وجودی نه در طول و نه در عرض وجودش، باقی نمی‌گذارد. بنابراین ما سوی الله، هیچ حظّ و بهره‌ای از وجود نداشته و همگی تجلی و مظهر وجود اویند، که از آن دیدگاه به «وحدت شخصیه وجود» تعبیر می‌کنند. در این تحقیق با بررسی منابع کتابخانه ای و دیجیتالی و با استفاده از تفاسیر آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام و هم‌چنین سخنان اهل عرفان، به طور مستقل و جداگانه به بررسی و تبیین مفهوم نامحدود بودن خدا و نتایج مترتب بر آن پرداخته شده است. در پایان مشخص می‌شود که آیات قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام در عین اینکه بی‌نهایت بودن ذات و صفات الهی و نتایج آن را به اثبات می‌رساند اما بهره‌مندی سایر ممکنات به ویژه انسان را از نعمت وجود نفی نمی‌کند، بلکه قرائنی بر اعطای وجود به شکل محدود به سایر ممکنات در آن یافت می‌شود، به این صورت که آنها هیچ استقلالی از خود نداشته و وجودشان در طول وجود خدا و وابسته محض به توجه و عنایت او می‌باشند. بنابراین تحلیل اهل عرفان از این مفهوم و نتیجه مد نظر آنها، با آیات و روایات سازگاری ندارد.

در این مقاله با تکیه بر سنت روایی اسلام به بررسی امکان، چگونگی و ویژگی‏های رشد عقلی انسان در روزگار ظهور می‏پردازیم. این مبحث از آن رو اهمیت دارد که گاهی مشاهده می‏کنیم با توجه به اوصاف نیکوی جامعه مهدوی و زیبایی‏ها و دلربایی‏های آن، مسئلة رشد و کمال عقلی در حاشیه قرار می‏گیرد یا با نادیده انگاشتن این مسئله، امور جملگی به دست اعجاز سپرده می‏شود. در این نوشتار می‏کوشیم با روش تحلیلی توصیفی جایگاه و منزلت رشد عقلی و فکری آدمی در منظومة مهدوی را مشخص کنیم و ضمن حفظ مقام اعجاز، چند عنصر تعیین‏کننده را مورد تأکید قرار دهیم: عنصر اختیار و اراده آزاد آدمی، عنصر سنن تغییر ناپذیر نظام هستی و سرانجام عنصر تکالیف و مسئولیت‏های انسان. در نهایت با امید به آینده‏ای روشن و با هدف عمق‏بخشی به معارف مهدوی نتیجه می‏گیریم رشد و کمال عقلی و فکری انسان امری اکتسابی -‏ موهبتی است و بر پایه آن به دو شاخص عمده بازگشت به قرآن و بازگشت به فطرت اشاره می‏کنیم. این دو شاخص چراغ راه آدمی در مسیر رشد عقلانی او به شمار می‏آیند.

چکیده:توحید در عبادت از موضوعاتی است که همه مسلمانان به آن اعتقاد دارند؛ آنان در این اصل کلی که عبادت و پرستش ، ویژه ی خداوند است، با هم اشتراک دارند. امّا مشکل اصلی، درتعیین مرز بین توحید و شرک است؛ در این میان بر خلاف تمام مذاهب اسلامی فرقه ای به نام سلفی گری (وهّابیت) به بهانه های مختلفی (همچون توسّل، درخواست شفاعت، زیارت قبور، نذر، ساختن آرامگاه، تبرّک و غیره) عدّه ای از مسلمانان را مشرک و ریختن خون آنها را حلال اعلام می کنند.در این تحقیق معنی توحید در عبادت، شرک عبادی، معانی مختلف عبادت از دیدگاه مذاهب اسلامی، شبهات توحید عبادی و نقد آن، بررسی شده و منظور واقعی اسلام بدون هیچ نظر و برداشت شخصی و با تکیه بر آیات قرآن کریم و احادیث نبیّ مکرّم اسلام و ائمه معصومین ( علیهم السلام) و دیدگاه علمای اسلام آورده شده تا به واسطه آن حقیقت عبادت ـ که عبارت است از هر خضوعى که ناشى از اعتقاد به الوهیت یا ربوبیّت و یاتفویض کارى به موجود مورد خضوع باشد ـ آشکار گردد.

---

ظهور منجی موعود از مسائلی است که در همه ادیان الهی و حتی در برخی از ادیان بشری بدان تصریح شده است. این اعتقاد پیروان ادیان مختلف مخصوصاً شیعیان امامیّه را بر آن داشته تا نسبت به زمان تحقق این وعده الهی حساس باشند و همواره در صدد علم به آن زمان باشند. از این روی برخی با مطالعه احادیث ائمه درباره خصوصیات زمان ظهور ایشان و تطبیق برخی از نشانه ها و شرایط بر حوادث کنونی (تطبیق) به تعیین وقت ظهور (توقیت) اقدام کرده‌اند. از سوی دیگر ائمه اهل‌بیت هرگونه تعیین وقت را ممنوع دانسته و اقدام کننده را دروغ‌گو معرفی نموده‌اند. تحقیق حاضر بررسی امکان یا عدم امکان تطبیق صحیح و همچنین محدوده مجاز و غیر مجاز توقیت را بر عهده گرفته است. این مطلب هنگامی اهمیت می‌یابد که همزمان با نهی ائمه از توقیت، روایاتی از ایشان در رابطه با زمان ظهور به ما رسیده است؛ بررسی و هدف یابی این روایات در این تحقیق مدّ نظر بوده است. همچنین آسیب‌های وارده بر دین و جامعه اسلامی از رهگذر توقیت و تطبیق با استفاده از روایات اهل‌بیت و یافته های دانشمندان بررسی شده است.

تحقّق اخلاق و فرهنگ مهدوی از موضوعاتی است که همه مسلمانان با همه اختلافاتی که در زمینه های فقهی و اعتقادی با هم دارند ، به آن اعتقاد دارند؛ آنان در کلیّت اینکه فرهنگ مهدوی روزی حاکم خواهد شد و آینده بشریّت ختم به خیر خواهد شد ، با هم اشتراک دارند ، هرچند در برخی جزئیات آن با هم اختلاف دارند. ویژگی ها و جزئیات این اخلاق ناب و فرهنگ رهایی بخش در روایات أئمه معصومین : به خوبی ترسیم شده است. در این تحقیق به بررسی وظایف حکومت دینی در قبال ترویج چنین اخلاق و فرهنگی در سطح جامعه با رویکرد توصیفی-تحلیلی پرداخته می شود. همانا اخلاق و فرهنگ در ساختار جامعه تأثیر متقابل دارند و در صورتی که این فرهنگ برگرفته از آموزه های وحیانی و دینی باشد جامعه را به کمال نهایی می رساند. جهت تحقّق این مهمّ (کمال نهایی)حکومت دینی وظیفه دارد راهبردها و راهکارهایی به نهادها ، مراکز آموزشی ، رسانه و... ارائه دهد و با مدیریت فراگیر جامعه را بسوی جامعه آرمانی و مطلوب سوق دهد و به عقیده مهدی باوری در افراد انسانی عُمق بخشد. بی شک جامعه ای که الگوی او اخلاق و فرهنگ مهدویت باشد همیشه درحال پیشرفت است و عدالت و بصیرت از مهمترین شاخصه های آن است.

تعالی اخلاق و ارتقاء آن، یکی از رسالت‌های اساسی انبیاء الهی برای بشریت بوده است که دامنه وسیعی از موضوعات را شامل می‌شود. از جمله این موضوعات، طبایع اربعه می‌باشد که شناخت و تعدیل این طبایع، نقش اساسی را در تعالی اخلاق و اصلاح نفس انسان ایفاء می‌کند، ولو اینکه در اولین نظر و با بینش سطحی به مباحث اخلاقی توجه به آن مهم به نظر نرسد.از این منظر با توجه به اهمیت طبایع اربعه این موضوع در روایات و کتب حکمای اسلامی ذکر شده است. در بعضی از روایات ضمن مطرح کردن این بحث توضیحاتی در این باب آمده است که شرح و بسط آنها به چندین جلد کتاب می‌رسد. در این تحقیق سعی شده علاوه بر اثبات و تبیین اصل وجود طبایع اربعه از دیدگاه معصومین (علیهم السلام) و حکمای اسلامی، برای درک ابعاد و زوایای مختلف طبایع اربعه به بسط و شرح این موضوع پرداخته شود. در ادامه نگاهی به تعالی اخلاق از دیدگاه قرآن و روایات و رابطه و نقش طبایع با مسایل اخلاقی و تعالی آن، شده است.

چکیدهمسأله ایمان و معیارهای آن از مباحث بسیار مهم و اساسی در کلام اسلامی است و در بسیاری از آیات قرآن از ایمان به عنوان جایگاهی بسیار والا و مهم یاد شده است که معیار تمام ارزش ها و خوبی ها و به دلیل همین اهمیت این بحث همواره در کانون مباحث و مجادلات مذاهب و فرق اسلامی قرار داشته است. ایمان نه تنها در حوزه عقائد بلکه در زندگی دنیوی انسان نقش بنیادینی را ایفا می کند چرا که جایگاه افراد در جامعه اسلامی و امنیت و حرمت او با مومن یا کافر بودن وی ارتباط مستقیم دارد، به همین دلیل مذاهب اسلامی مباحث ایمان را با حساسیت ویژه ای دنبال می کنند، با این حال هرچند مسلمانان درباره مرزهای ایمان اختلافاتی دارند ولی نقاط مشترک میان آنان در این زمینه به مراتب بیشتر از اختلافات است. در این میان در سده های نخستین اسلامی دو مکتب انحرافی در جهان اسلام شکل گرفت که در تعریف ایمان قرائتی مختلف با تمام مذاهب اسلامی ارائه کردند (مرجئه و خوارج) خوارج بر این باورند که عمل داخل در ذات ایمان و عنصر مقوم آن است ،با این فرق که خوارج رها کننده عمل را از زمره مومنان خارج و جزء کافران می دانند.مرجئه نیز معتقد به تأخر عمل از اعتقاد قلبی بوده و برخی از آنها اقرار زبانی تنها را در ایمان کافی می دانند، ولی به دلیل تعارض این دیدگاه با اندیشه اسلامی، منزوی شدند و در تاریخ جز نامی از آنان باقی نماند تا اینکه در قرن دوازدهم وهابیت که قائل هستند به اینکه ایمان عبارت است از اعتقاد قلبی ، اقرار زبانی و عمل ، بار دیگر قرائت خوارج در مورد ایمان را زنده کرد و همانند آنان تیغ تکفیر را بر پیکر مسلمانان فرود آوردند. در مقابل، جمهور اشاعره ماهیت ایمانرا از مقوله تصدیق قلبی دانسته برخلاف شیعه که به نظریه معرفت گرایانه اعتقاد دارند.معتزله نیز عمل در داخل در ایمان می دانند ولی فرو گذارنده عمل را جزء کافران نمدانند، مجموعه این دغدغه ها و حتی تعارض افکار در این باب ما را بر آن داشت تا با نگاهی درون دینی و از دیدگاه های خاص (امامیه- معتزله- اشاعره، وهابیت) به این مسأله بپردازیم. این نوشتار در فصل های مختلف تنظیم شده است. در فصل اول به کلیات پرداخته شده و محور بحث را تعاریف در برگرفته است، در فصل دوم به معرفی مکاتب و در فصل سوم به چیستی ایمان از دیدگاه مذاهب اسلامی و در فصل چهارم به رابطه ایمان و اسلام و طرح دیدگاه های گوناگون پرداخته ایم و ضمن بیان دیدگاه های متفاوت به سنجش آنها و جمع بندی دیدگاه ها پرداخته ایم.

در این نوشتار، رابطه میان ایمان و معرفت در دو مکتب کلامی امامیه و اشاعره بررسی می شود. رابطه میان ایمان و معرفت با عنوان یک «مساله» ظاهرا برای اشعری ها مطرح نبوده است؛ اما چون آنها ایمان را حالتی نفسانی و عطای خدا می دانند، شاید بتوان نتیجه گرفت آنان ایمان را مقدم بر معرفت می دانند. البته دیدگاه متقدمان و متاخران اشاعره و تفاوت منظر آنها لازمه بحث از نسبت ایمان و معرفت است. امامیه بر این همانی ایمان و معرفت تاکید دارند. برخی از آنها بر این یکسانی به گونه ای اصرار می ورزند که تصدیق را مرادف شناخت و معرفت می شمارند و سبب کفر کافران را نه پیروی آنها از شیطان، بلکه عدم شناخت آنان از خدا و رسول می دانند. اگر معرفت، اصل ایمان و امری اکتسابی باشد چنانکه برخی از امامیه چنین می اندیشند پس ایمان، امری اکتسابی و مبتنی بر کوشش است

آنچه این پژوهش به آن می‌پردازد چگونگی رشد فکری و عقلی انسان‌ها در جامعه عصر ظهور است که با توجه به روایات می‌خواهد جوابی قانع کننده برای این پرسش بیابد و چیزی که بر اهمیت این مسأله می‌افزاید آن است که با توجه به اوصاف بی‌شمار و زیبای جامعه مهدوی، گاهی چگونگی رشد عقلی و پرتو آن یعنی رشد فکری پس از ظهور امام زمان(عج) در حاشیه قرار می‌گیرد و همه کارها به دست اعجاز سپرده می‌شود. لذا این تحقیق مدار رشد عقلی و شعاع آن یعنی رشد فکری را در منظومه مهدوی مشخص می‌سازد و با تکیه بر جایگاه اعجاز حریم چند عنصر را حفظ می‌کند: الف) عنصر اختیار انسان، ب) عنصر سنن لایتغیّر نظام هستی، ج) عنصر تکلیف و مسئولیت انسان و در ارتقاء عنصر خوش بینی نسبت به آینده و عمق بخشی معارف مهدوی می‌کوشد و با توجه به روایات و آراء اندیشمندان در این زمینه، چگونگی رشد فکری و عقلانی جامعه مهدوی را موهبتی - اکتسابی می‌داند و در چارچوب همین أمر، دو شاخص عمده را برمی‌شمارد که رشد فکری و عقلانی را در همین مسیر تعریف می‌کنند: 1) بازگشت به قرآن 2) بازگشت به فطرت، روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای است.