آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نظام سیاسی در اسلام بر مبنای برهانهای عقلی وفلسفی استوار است بنابراین تبیین ابعاد فلسفی ولایت فقیه وجایگاه آن مستلزم بازخوانی تمامی نظریات سیاسی بخصوص نظریات سیاسی نزد فارابی، خواجه نصیر الدین طوسی، صدر المتالهین شیرازی وهمچنین علامه نائینی تا امام خمینی(ره) که نظریات همه آنها تشکیل دهنده هسته نظام سیاسی – اسلامی وولایت فقیه میباشد. فلسفه بهترین وشاید تنهاترین راه جهت ایجاد یک منظومه ای سیاسی محکم ومتداوم است. همچنین در بازخوانی متون دینی وفلسفی رابطه نزدیک ومحکم میان این دو عنصر دیده میشود واینکه دو تصویر دین وفلسفه برای یک حقیقت است که تجلی آن در یک منظومه سیاسی میباشد که پایه آن اسلام است که فارابی آن را مدینه فاضله، وامام خمینی (ره) آن را مدینه اسلامی نام گذاشتند. هرچند فارابی برای اثبات نظریه خود به فلسفه مراجعه نمود، امام خمینی (ره) نیز به متون دینی شامل آیه ، حدیث، وعقل در فهم آنها رجوع کرد وآنها را ابزار اصلی تفکر خود قرار داد که البته ، در اصول عقلی این منظومه های سیاسی مشترکات بسیاری داشتند. نظام سیاسی در اسلام ، یعنی ولایت فقیه زائیده ای انبیاء الهی است، از آن جهت که ولایت فقیه ادامه امامت ونبوت است، اما فهم واجرای آن بشری است ونتیجه ای نظریات فلاسفه ومتکلمین مسلمانان میباشد. همچنین تجربه نظام جمهوری اسلامی در عصر حاضر، تفکر سیاسی اسلامی به ویژه همخوانی میان نتاج دینی وانسانی وتبیین رابطه حکومت دینی ومردم را غنا بخشید

مشروعیت از مباحثی است که همواره از گذشته دور متفکران را به خود مشغول داشته است.اهمیت این مسئله از آن روست که دوام و جاودانگی نظام سیاسی بدان وابسته است. مشروعیت سرچشمه اطاعت شهروندان از قدرت سیاسی و حاکمیت است و شهروندان بر پایه مشروعیت به حقانیت فرمانروایان باور داشته ، مقررات و موازین وضع شده از سوی آنان را می پذیرند. این تحقیق برآن است تا انطباق دیدگاه دو تن از فقها و متکلمین معاصررا در مسئله مبانی مشروعیت حکومت با یکدیگر نشان دهد. مشروعیت در کلام سیاسی امام خمینی(ره) و استاد مصباح یزدی به معنای حقانیت و قانونی بودن است و ملاک این قانونی بودن و حقانیت ، مطابقت اساس و بنیان حکومت و حاکمان با اراده و ربوبیت تشریعی الهی است. بر مبنای توحید خالقی و مالکیت منشعب از خالقیت و سلطه تکوینی حاصل از مالکیت خداوند بر ماسواء ، که در منظومه کلامی- سیاسی امام خمینی و استاد مصباح یزدی تبیین شده است ، خداوند تنها منبع ذاتی و اصلی مشروعیت سیاسی است ؛زیرا مبانی اعتقادی اسلام، توحید در همه ی ابعاد آن ، یعنی توحید ذاتی ، صفاتی، افعالی، ربوبی ، خالقی و عبادی را از آن خداوند سبحان دانسته و نیز حق حاکمیت، تشریع و قانونگذاری را که از شئون ربوبیت تشریعی الهی است را تمام و کمال مختص آن ذات پاک و یگانه می داند،که در مرتبه بعدی حق فرمانروایی و حاکمیت اجتماعی از سوی خداوند به افراد برگزیده اش یعنی پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) و به توسط آنان به وارثان راستین رسالت و امامت یعنی ولی فقیه واگذار شده است.

سرنوشت بسیاری از مباحث اختلافی فلسفه اخلاق به این مساله گره خورده است که حقیقت گزاره های اخلاقی چیست؟ در این باره دو نظریه عمده وجود دارد؛ عده ای اصول کلی اخلاق را حکایت گر از عالم خارج می دانند و گروهی منکر این حکایت گری اند. مناقشه این دو گروه امروزه نیز ادامه دارد. به نظر نگارندگان این مقاله، گره بحث در این مناقشه مبنایی با مباحث انسان شناسی باز می شود.معتقدان به حکایت گری گزاره های اخلاقی دو راه بیش ندارند: یا باید نشان دهند که بدون طرح عناصر غیر حکایت گر نیز می توان مسائل مرتبط با اخلاق را حل وفصل کرد یا دست کم نشان دهند که عناصر غیر حکایت گر در اصول کلی اخلاق جایگاهی ندارد. بنابراین، برای قضاوت درست میان این دو گروه، باید از دو امر بحث کرد: «ضرورت وجود ادراک اعتباری» و «ملاک اعتبار».گروه مقابل، در پرتو تبیین افعال اختیاری انسان اثبات می کنند که هر دو راه مسدود است؛ اولا، بدون اعتقاد به ادراکات اعتباری نمی توان افعال انسان را تبیین کرد، ثانیا، گزاره های اخلاقی ـ به ویژه اصول کلی اخلاق ـ از ملاک اعتبار برخوردارند و بنابراین، اعتباری و غیرحکایت گرند.

این پژوهش ابتدا در مورد شرح حال و آثار علامه مجلسی (ره) مطالبی را بیان می کند. در بخش اول که تحت عنوان امامت عامه می باشد به بررسی ضرورت وجود امام در هر عصر، تعریف و نظرات مختلف در باب نصب امام، دلایل وجوب نصب امام بر خدا در هر عصر، شرایط امامت (افضل بودن، عصمت) شرایط و صفات امام از دیدگاه حضرت علی(ع)، می پردازد. (علم امام و منابع علم امام و کیفیت علم امام .) بخش دوم با نام امامت خاصّه در مورد اثبات امامت حضرت علی(ع) و سایر ائمه (علیهم السلام) و اثبات وجود امام زمان (عج) و غیب ایشان، شبهه درباره طول عمر صاحب الزمان (عج) و بیان علت و سبب غیبت امام عصر(عج) بحث می کند.

نظریۀ حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس انسانی، از ابداعات جناب صدرالمتألهین بود. ایشان بر این اساس، مسائل فراوانی در حیطۀ قوس صعودی سیر انسانی را حل و فصل کرد و برای آنها تقریرهای عمیق فلسفی یافت. امّا دیدگاه او در تبیین روشن قوس نزولی انسان و مراحلی که دین از آن ها سخن گفته همچون عالم ذر، امتحان انسان پیش از ورود به طبیعت، مسألۀ هبوط و...، توفیق چندانی نیافت. علامۀ طباطبایی، رحمة الله علیه، به عنوان فیلسوفی چیره بر حکمت صدرایی و مأنوس با آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام، راهی نو پیش روی انسان شناسی فلسفی گشود. بر اساس تحلیل و تبیین بدیع ایشان که تمام انسان شناسی جناب صدرا بایستی بر اساس آن بازنگری و تدقیق گردد، هر موجودی، نفسی ملکوتی دارد که محور موجودیتش همان است و آنچه حدوث جسمانی دارد، در پرتوی این حقیقت، تحقق دارد. تبیین علامه، که این نوشتار متکفّل تبیین و تشریح آن است، هم عوالم وجودی انسان را به روشنی تبیین میکند، هم عهده دار تشریح قوس نزول انسان و احکام آن می شود و هم تبیین دقیق تری از قوس صعود ارائه می دهد.

انسان یک فاعل علمی و یک موجود مدرک و شاعر است. ذهن و ذهنیت دارد و غرق در اقیانوس مواج و روان آگاهی، تخیل، تعقل و احساس است. هر انسانی هر لحظه و هر دم با ذهن خویش به تحلیل و تفسیر جهان اطراف خود مشغول است و بر اساس تصور و تلقی خاصی که از جهان دارد عمل می کند. تفکیک ذهن از عین یا معرفت از واقع و نفس الامر از دیر باز در تاریخ فلسفه و علم صورت گرفته است. فلاسفه جهان درباب نحوه ارتباط ذهن ما با نفس الامر به بحث فراوانی پرداخته اند. از میان این فلاسفه ما در جسجوی این مطلب برآمده ایم که برتراند راسل که یک فیلسوف مشهور معتبرغربی می باشد در این باره چه دیدگاهی را اتخاذ کرده است. چه خللی در نظرگاه راسل وجود دارد. آیا نظریه علامه طباطبایی بعنوان یک فیلسوف برجسته اسلامی می تواند نواقص نظرگاه راسل را پوشش دهد و بدیل معرفتی مناسبی برای آن باشد؟ علامه و راسل هر دو واقع گرا و رئالیست هستند هر دو مقوله مهم صدق که اساسی ترین عنصر مقوم معرفت می باشد را مطابقت با واقع تفسیر می کنند. به انسجام گروی، پراگماتیسم و امثال آن روی خوشی نشان نمی دهند. راسل از طریق انقسام معرفت به معرفت مستقیم و معرفت توصیفی می خواهد واقع را تحلیل معرفتی کند. علامه از راه تقسیم علم به حقیقی و اعتباری، بحث کلیات، ماهیت و وجود به اکتشاف نفس الامر می پردازد. دیدگاه راسل به عقل گرایی انتقادی و رئالیسم پخته نزدیک بوده و نگاهی مدرن است و نظرگاه علامه به عقل گرایی حداکثری، رئالیسم خام و افراطی و بینش سنتی قرابت دارد. دیدگاه علامه بهتر از راسل می باشد اما نظریه علامه هم اشکالاتی دارد که نگارنده به آنها پرداخته است. نگارنده به مطالب مهم و ممتازی درباب نفس الامر اشاره کرده که در آن نوآوری فراوانی وجود دارد. تفسیر خاص از نفس الامر، تفکیک دقیق معنا از مفهوم و مصداق، علیت تحلیلی و جعل ناپذیری قوانین حقیقی از دستاوردهای بدیع این تحقیق است.

دعا (به معنای درخواست امری مطلوب یا دفع امری نامطلوب از خداوند) در تعارضی ظاهری با دو صفت الاهی : "علم مطلق" و "خیر مطلق بودن" اوست. بر عالم خلقت قوانین ثابت و لا یتغیری مثل قانون علیت حاکم است. دعا یک علت است که در پس آن حوادثی رخ می دهد. علم مطلق خداوند به معنای علم به همه ی امور از جمله رویدادهای آینده، از این رو، مستلزم نوعی تعین گرایی و جبر در حوادث جهان است. وقوع یا عدم وقوع یک رویداد از پیش تعیین شده است؛ بنابراین دعا برای تحقق یا عدم تحقق آن به ظاهر بیهوده است. آنچه انسان می خواهد یا جهان را بهتر یا بدتر از آنچه هست می کند. بر خداوند به جهت خیر مطلق بودنش لازم است خواست را در حالت اول، هر چند بدون دعا، برآورده کند و در حالت دوم، هرچند بدون دعا پاسخ نگوید و باز هم، در هر دو حالت دعا به ظاهر بیهوده است. از سوی دیگر بر عالم اصل تغییر ناپذیر علیت حاکم است. استجابت دعا به معنای نقض این اصل است. تعارضات یاد شده در میان فیلسوفان دین به "مساله ی دعا " معروف است. این تحقیق نشان می دهد که علم مطلق الاهی، خیر مطلق بودن خداوند و نظام علی حاکم بر جهان با استجابت دعا از منظر علامه طباطبایی و ونسان برومر سازگار است؛ اگر چه نوع پاسخ دو متفکر به مساله دعا متفاوت است: "علامه طباطبایی" علم پیشین خداوند را به افعال ارادی انسان ممکن می داند و "برومر" ناممکن می داند و در عین حال هر دو علم الاهی را مطلق می دانند. "علامه طباطبایی" در عین اعتقاد به تعین گرایی در نظام جهان، با قراردادن اراده ی الاهی در طول علل، استجابت دعا را ممکن می داند و "برومر" استجابت دعا را در گرو ناتعین گرایی (عدم قطعیت) می داند.

چکیده مسأله شر که بر طبق آن وجود شرور در تعارض ظاهری با سه صفت علم مطلق، قدرت مطلق و خیرخواه مطلق بودن اوست، یکی از موضوعات مهم در فلسفه دین است که مورد بررسی اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. جان فینبرگ مسأله شر را تنها دارای یک صورت نمی¬داند، بلکه او شر را به دو مسأله فلسفی ? کلامی و مسأله دینی تقسیم میکند و مسأله فلسفی? کلامی را نیز دارای دو صورت منطقی و قرینه¬ای می-داند. مسأله فلسفی? کلامی نیازمند پاسخ¬های عقلانی است، اما مسئله دینی نیازمند توجه و مراقبت معنوی است. او بر اساس دیدگاه¬های خود درباره اختیار و نظریات اخلاقی به مسأله شر اخلاقی پاسخ می¬گوید. فینبرگ بر اساس نظریه هبوط و نظم طبیعی به بررسی مسأله شر طبیعی می¬پردازد. او به مسأله قرینه¬ای، با توجه به ماهیت استدلالات استقرایی و احتمالاتی و هم¬چنین محدودیت¬های دانش بشر، پاسخ می¬دهد و در مورد مسأله دینی ارائه فواید و نتایج مثبت رنج می¬پردازد. پاسخ¬های علامه طباطبایی به مسأله شر به دو دسته تقسیم می¬شوند، دسته اول با عدمی دانستن شر، رویکردی تبرئه¬گرایانه دارند اما دسته دوم به توجیه شر می¬پردازند. از وجوه اشتراک دو اندیشمند این است که هر دو وجود خداوند، قدرت مطلق او، عدل و خیرخواه بودن او را اصل مسلم گرفته و با این مبانی به تحلیل مسأله پپرداخته¬اند و از وجوه افتراق آن¬ها مسأله بهترین جهان ممکن، سرشت انسان و نظریات اخلاقی است. واژگان کلیدی جان فینبرگ، علامه طباطبایی، مسأله شر، مسأله منطقی شر، مسأله قرینه ای شر، مسأله دینی شر، بهترین جهان ممکن.