آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهمی که امروزه در فلسفه دین و کلام جدید مطرح است .منشا و خاستگاه دین و چگونگی پیدایش آن میباشد. دین یکی از عناصر و پدیده هایی است که از دیرباز بشر با آن سرو کار داشته است و هیچ دوره ای را نمیتوان یافت که در آن دین وجود نداشته باشد. و منشا این پدیده مهم همواره ذهن بسیاری از انسان ها را درگیر کرده بود. وا ز قرن نوزدهم به بعد با تحولات به وجود آمده در اروپا اندیشمندان مختلفی نظریات مختلفی را درباره منشا دین بیان نمودند. این نظریات به دو دسته اصلی روانشناختی و جامعه شناختی تقسیم میشود. نظریات جامعه شناختی منشا دین را ساخته ی خود بشر و بر خاسته از جامعه برای غلبه بر چیزهایی که نمی شناختند یا از آن میترسیدند . دومین نظریه دین را برگرفته از عوامل روانی و ضمیر ناخود آگاه انسان میدانست. این پژوهش با جهت گیری توصیفی و تحلیلی به تبیین منشأ دین از دیدگاه استاد مطهری و جان هیک می پردازد. شهید مطهری برخلاف نظریات اندیشمندان غربی منشأ دین را الهی و ریشه در فطرت انسان ها دانسته و به نقد و بررسی دید گاه های مخالف پرداخته است. اما جان هیک که در بستر و فضای فرهنگ غربی می زیسته از نظریات جامعه شناختی و روان شناختی متأثر بوده است. هرچند معتقد است که دلائل کافی برای اثبات آن ها وجود ندارد. با تتبع و جستجو در آثار وی نظریه مستقلی در باب منشأ دین یافت نشد، ولی از مبانی و دیگر نظریاتش چنین بر می آید که ایشان هم به فطری بودن برخی از آموزه های اصلی ادیان اعتقاد دارند.

هر یک از ما آدمیان مجموعه یی از باورها را دارد و به دشواری می توان پذیرفت که همه ی باورها صادق باشند.یکی ازبارزترین نشانه های این موضوع شمار زیاد باورهایی است که همه روزه بر کذب شان توجه می یابیم.این بدان معنا است که در هر مجموعه از باورها احتمال کذب بعضی می رود، در مقام موجود عقلانی ، باید تلاش کنیم تا تنها باورهایی صادق داشته باشیم و این خود نیازمند آن است که به گونه یی باورهای صادق را از باورهای کاذب تشخیص دهیم.کاربست دقایق ، روش ها و روی کردهای معرفت شناسی در خصوص باورها و اعتقادات دینی زمینه ساز معرفت شناسی باور دینی است که البته بی ریشه یابی های تاریخی نیز نیست.پرسش از ماهیت و جای گاه ایمان دینی ،متالهان و فلاسفه را دست کم از نخستین سده های پیدایش مسیحیت به خود مشغول داشته است.این رساله ترجمه بخش معرفت شناسی کتاب تفسیری از دین جان هیک است. در این بخش هیک ابتدا به تبیین معنا و انواع آن می پردازد،از نظر او جهان به لحاظ نظری امری دوپهلو است. وی معتقد است فرد متدین و غیر متدین، معنایا سرشت زندگی انسانی را به انحای کاملا متفاوتی درک می کنند.هیک در ادامه دین را از منظر واقع گرا و غیر واقع گرا بررسی می نماید. همچنین وی نتیجه می گیرد مردم آگاه بودن شان از وجود داشتن در حضور خدا وزیستن در رابطه یی شخصی از اطلاع دوسویه با خدا را گزارش می کنند.هیک معتقد است باور خداباورانه به مثابه یک باور طبیعی بنیادی است و مطابق اصل آسان باوری سوئین برن ما براساس اعتماد به ویژگی واقعی تجربه ی مان زندگی می کنیم زیرا ما چنان ساخته شده ایم که می توانیم تنها بر اساستجربه ی مان زندگی کنیم.شخص دیندار نیز اگر زندگی را در چارچوب حضور الاهی تجربه کرده باشد، عقلا محق است که اعتقاد داشته باشد که آن چه تجربه کرده، واقعیت دارد.همچنین هیک با استناد به ویلیام جیمز منکر این می شود که امکان متوهمانه بودن تجربه دینی بتواند باور مبتنی بر چنین تجربه یی را غیر عقلانی سازد. وی استدلال بنیادین جیمز را تبدیل به استدلالی برای حق ما به اعتماد به تجربهدینی خودمان می کند و نیز استدلالی که ما را ناگزیر از اعتماد به تجربیات اشخاص بزرگ دینی می سازد.

در فاصله سالهای 2002م/1381ش تا/2012 م/1390ش، چندين مباحثه حضوری و مكاتبـه علمی ميان مؤلف اين مقاله و پرفسور جان هيك، رخ داد. اصليترين بخش اين مـذاكرات و مكاتبات انتقادی ده ساله، نقد تفصيلی بر نظريه ی پلوراليسم دينی است كه به درخواست آقای هيك نوشته و برای وی ارسال شده است و جان هيك نيز پاسخ اجمالی آن را نوشته و برای مولف اين مقاله فرستاده است. مقاله ای كه در ذيل می آيد، حاوی بخش نخسـت از مجموعـه نقد محقق بر نظريه جان هيك است كه برای نخستين بار منتشر مـی گـردد؛ مؤلـف بـا طـرح ابهامات مفهوم شناختی در كلمات كليدی ماننـد «پلوراليسـم دينـی»، «نجـات»، «امـر غـايی»، «دين»، «سنت دينی» و...، نظريه ی جان هيك را زير سؤال برده است.

نظريه جان هيك در باب تعدد اديان، نظرية كثر تگرايانه وجودشناختی است كه بر اساس آن همه اديان، را ه هايی معتبر برای رسيدن انسان به حقيقت فی نفسه هستند. خدايان اديان، حقيقت های عند المدرِك و توهم هاي واقع نمايند؛ در حالی كه حقيقت فی نفسه دارای ويژگی هاي جوهری غير قابل بيان و فرامقوله است. ديدگاه هيك، گرفتار مشكلات متعددی است. نظريه هيك به صورت تحليلی درجه دو از اديان، تحليلی درست شمرده نمی شود؛ در ابطال طبيعت گروی، گرفتار دور معرفت شناختی است و تمايز ميان ويژگی های صوری و جوهری در آن از ميان می رود. به نظر می رسد هيك در ارائه نظريه خود در معتبر بودن تمام اديان برای اتصال با حقيقت فی نفسه، گرفتار اشتباه مقولی است.

آیا نظریه کثرت گرایی جان هیک در تبیین تنوع دینی سازگاری و کفایت دارد؟ در برابر مسأله تنوع دینی تبیینهای متفاوتی با تقریرهای مختلف مطرح شده است (طبیعت گرایی، مذهب گرایی (انحصار گرایی / شمول گرایی)، کثرت گرایی، نسبیت گرایی) در این میان کثرت گرایی به روایت جان هیک از نظریات پر مناقشه چند دهه اخیر بوده است. او به پیروی از کانت، با رهیافتی معرفت شناسانه، حقیقت دینی را به دو سطح نومنی و فنومنی تفکیک می کند و سپس معرفت شناسی کانتیِ ادراکِ حسی را در باب تجربه دینی بکار می گیرد بدین مضمون که: حق فی نفسه (Real) در حضور جهانی اش در آگاهی ما ظاهر می شود (و بدین نحوه تجربه می شود). چنین تجربه ای بسته به مفاهیم و مقولات دینی که در دو دسته شخصی و غیر شخصی واسطه این تجربه می باشد، گستره متنوعی از تجارب را به بار می آورد. طبق این فرضیه واقعیت حق فی نفسه فراتر از گستره مفاهیم انسانی است (در باب آن شاید تنها بتوان مفاهیم صوری محض را بکار برد) هیک ثمره اخلاقی چنین تجربه ای را تحول شخصیت انسان از خود محوری به حق محوری می داند (و این یعنی نجات) مسأله تعارض مدعیات صدق طبق این فرضیه اینگونه حل می شود که اینها در باب جلوه های مختلف از حق اند و لذا هر یک از آنها در نحوه های حیات خاصی مطرح اند و در همان انحاء نیز ارزیابی می گردند (این به معنای مقایسه نا پذیری ادیان و نسبی گرایی نیست). برای تحلیل نظر هیک، تقریر پیچیده و فلسفی پیتر برن مطرح می شود. این تحیل با تکیه بر نوعی نظریه ارجاعی علّی _ توصیفی، لیبرالیسم معرفت شناختی (معرفت شناسی تدرج گرا، خطا پذیر انگار و رئالیسم ارجاعی (رئالیسم مبتنی بر ارجاع نه صدق نظریه)، نظریه پلورالیستی در باب حقیقت دینی پیشنهاد می کند که بر اساس آن یک واقعیت متعالی با وجهه های مختلف وجود دارد که ادیان گزارشهای استعاری ناقصی از آن بدست می دهند به نحوی که هیچ یک نمی تواند هنجاری برای بقیه به شمار آید. بنابراین نوعی تساوی معرفت شناختی نجات شناختی بین ادیان برقرار است. به نظر می رسد روایت هیک سازگاری لازم را ندارد یعنی معرفت شناسی کانتی مورد استفاده او در تحلیل تجربه دینی با تعهد هستی شناسی رئالیسم او سازگار نیست؛ از سوی دیگر کفایت تبیینی را داراست بدین معنا که تفاوتهای سنن دینی را به خوبی توضیح می دهد. در مقابل روایت پیتر برن هم سازگاری لازم و هم کفایت تبیینی را دارا می باشد و از این حیث بر نظریه هیک برتری دارد.

یکی از تأثیرگذارترین تقریرهای برهان قرینه‌ای شر متعلق به فیلسوف آمریکایی معاصر، ویلیام رو است. او معتقد است فراوانی شرور و نیز برخی مصادیق خاص شر در جهان زمینه‌ای معقول یا شاهدی علیه خداباوری محسوب می‌شود. در مقابل منتقدان کوشیدند تا ضعف برهان او را آشکار سازند. رو علاوه بر آنکه بسیاری از نقدهای مطرح‌شده را در رد این برهان از نوع دفاعیه و ناکارآمد می‌داند، معتقد است تئودیسه‌هایی چون «پرورش روح» جان هیک در توجیه چرایی وقوع شرور گزاف موفق نیستند. در این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش هستیم: آیا نقدهای ویلیام رو بر تئودیسۀ جان هیک از معقولیت کافی برخوردار هستند؟ به منظور دست‌یافتن به این امر به گزارشی اجمالی از استدلال قرینه‌ای شر و تئودیسۀ جان هیک پرداخته و در نهایت نشان داده‌ایم که اگرچه تئودیسۀ هیک در اثبات عقلی برخی مبانی خویش چون معادباوری ناکارآمد و بر اصولی چون تناسخ مبتنی است، اما نقدهای رو بر آن از توان این تئودیسه در توجیه شرور گزاف نمی‌کاهند.

مسئله شر یکی از مهم ترین انتقاداتی است که امروزه باور عقلانی به وجود یک خدای خیرخواه، عالم مطلق و قادر مطلق را به مخاطره می اندازد. لیندا زاگزبسکی از جمله فیلسوفان معاصری است که تلاش دارد با نگاه تازه ای، به حل این مسئله بپردازد. او با پیش کشیدن «نظریه انگیزش الهی» نشان می دهد که خداوند سرچشمة وجودی تمام خوبی هاست و انگیزه های او به لحاظ وجودی و متافیزیکی پایه تمام اوصاف و ارزش های اخلاقی اند. زاگزبسکی با تمسک به این نظریه اثبات می کند که براهین منطقی و شاهدمحور شر در اثبات نتیجه شان ناکارامد هستند. او در ادامه تلاش می کند تا با پی ریزی نظریه عدل الهی اش، علل احتمالی تجویز شر از جانب خداوند را بیان کند و نشان دهد که خداوند به دلیل عشق به اشخاص برخی از شرور را تجویز کرده است.

ترجمه ماشینی : بحث معاصر در مورد الهیات مسیحی ادیان عمیقاً توسط گونه شناسی سه جانبه انحصارگرایی، شمول گرایی و پلورالیسم آلن ریس شکل گرفته است. اگرچه ناکافی بودن ظرفیت توصیفی و انتقادی این نوع شناسی به طور فزاینده ای در این زمینه مورد تایید قرار گرفته است، توافق گسترده در مورد جایگزینی آن همچنان مبهم است. این تز استدلال می‌کند که می‌توان جایگزینی در گونه‌شناسی پنج‌گانه الهیات مسیحی هانس فری یافت، که بین طیفی از رویکردهای الهیات، از الهیات به عنوان گفتمان فلسفی (نوع 1) تا الهیات به عنوان خودتوصیف مسیحی قرنطینه شده (نوع) تفاوت قائل می‌شود. 5). پیشنهاد می‌شود که سؤال اساسی‌تری که توسط گونه‌شناسی فری مطرح می‌شود در مورد چگونگی درک الهیات مسیحی در رابطه با فلسفه و دیگر گفتمان‌های بیرونی، ابزار بهتری برای توضیح موقعیت‌های مختلف در الاهیات مسیحی ادیان در جنبش‌های جهانی قرن بیستم فراهم می‌کند. نشان داده می‌شود که چگونه گونه‌شناسی فری از تأکید او بر محدودیت‌ها و اهمیت گفتمان‌های بیرونی برای الهیات مسیحی پدیدار می‌شود، تأکیدی که ناشی از تفسیر او از راز حضور جهانی مسیح به عنوان تابعی از تجسم خاص در عیسی ناصری است. فصل اول، مبانی فلسفی را که گونه‌شناسی نژاد بر آن‌ها بنا می‌شود، با تأکید ویژه بر تاریخ‌گرایی ترولچ، معرفت‌شناسی تجربه دینی هیک و هرمنوتیک پدیدارشناختی دبلیو سی اسمیت بررسی می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که آنها رویکرد عذرخواهی گونه‌شناسی را تعیین می‌کنند.