آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت‏شناسى، شاخه ‏اى از فلسفه است که به بحث از ماهیت معرفت و حوزه آن، مبانى و پیش‏فرض هاى حصول معرفت، و اعتبار اقسام گوناگون شناخت مى‏ پردازد. یکى از مباحث معرفت‏ شناسى بررسى ماهیت دو گونه معرفت، یعنى «معرفت پیشینى‏» و «معرفت پسینى‏»، و تمایز آن دو و همچنین نسبت این تقسیم با تقسیمات ذى ‏ربطى همچون تقسیم قضایابه «ترکیبى‏» و «تحلیلى‏» و تقسیم حقایق به «ضرورى‏» و «ممکن‏» است. مباحث ‏یاد شده، محور اصلى مقاله حاضر را تشکیل مى‏ دهد، به گونه‏ اى که انتظار مى ‏رود پس از مطالعه آن، طرحى کلى از پیش‏فرض ها، مبانى، مسائل و مشکلات این بحث فرا روى خواننده علاقه‏ مند به مقولات معرفت‏ شناختى قرار گیرد. آقاى پال ک. موزر (Paul K. Moser) گلچینى از مهم‏ترین مقالات جمعى از فیلسوفان مشهور مغرب زمین در این باب را جمع ‏آورى کرده و خود مدخلى به ابتداى آن افزوده که نوشتار حاضر بازگردان بخش نخست آن است. مجموعه مزبور، در سال‏1987 با این مشخصات منتشر گردیده است: Moser Paul K.,A Priori Knowledge,(Oxford UniversityPress,1987)

رویکرد پدیدارشناسانۀ هوسرل با انتقاد از وضع کنونی علم و معرفت از آن تعبیر به بحران می‌کند. هدف هوسرل این بود تا با ارائۀ برنامه‌ای فلسفی راهی برای برون‌شد از این بحران پیشنهاد کند. اما تلاش برای بازگرداندن فلسفه به جایگاه وحدت‌بخش قدیم و نجات این علم بحران‌زده و بخشیدن چهره‌ای انسانی و معنوی به آن، مستلزم در نظر گرفتن ملاحظاتی دربارۀ عینیت و عقلانیت علم است که غفلت از آن ما را در مسیری قرار می‌دهد که براساس آموزه‌های عقلانیت نقاد هم نادرست است و هم نامطلوب. توضیح داده می‌شود که این آموزه‌ها متضمن بازنگری در خصوص ذات‌گرایی و موجه‌گرایی و توجه به اهمیت و جایگاه صدق در رویکرد پدیدارشناسانۀ هوسرل است

در این درسگفتار به مسئله ی بنیادگذاری فلسفه در پدیدارشناسی و نسبت آن با مسئله زمان پرداخته می شود.

از نگاه فلسفی، بررسی معرفت عاطفی و به تع آن معرفت عرفانی که مبتنی بر عشق به خداست، چندان در سنت فلسفی غرب جایگاه شایسته‌ای نداشته است. مطابق دیدگاه حاکم بر این سنت، عواطف و احساسات ارتباط چندانی با دستیابی‌های عالی به معرفتِ «محض» ندارند. در این رویکرد، معرفت به منزلۀ «بسندگی یا تطابق حداکثری» میان «بازنمود ذهنی» و برخی «ذوات» در جهان خارج از ذهن فهمیده می‌شود؛ یعنی برخلاف «زبان» و «داده‌های حسی»، «عواطف» هیچ چیز را «بازنمایی» نمی‌کنند و چیزی بیشتر از «پاسخ‌های ذهنی» به اشیا نیستند؛ همین امر موجب نادیده‌گرفتن نقش حوزۀ عاطفی و احساسی انسان در کسب معرفت در این سنت بوده است. این امر متفکران غربی را برانگیخت تا به بازنگری مفهوم معرفت و راه‌های دستیابی به آن بپردازند. در این میان، هوسرل با تشخیص مفهوم «حیثِ التفاتی» به عنوان مهم‌ترین ویژگیِ آگاهی، دریچه‌ای تازه به مفهوم معرفت گشود. علاوه بر هوسرل، هایدگر نیز در پدیدارشناسی‌ خاص خود نشان داد مفهومی از «معرفت» در دست است که اصیل‌تر از «بازنمودِ کارآمد» است. معرفت نزد هایدگر همان «گشودگی»است؛ پس عواطف و احساسات چگونگیِ بودن اشیا را بر ما «می‌گشایند». هدف مقاله پیش رو تحلیل کارکرد عشق به‌مثابه قوی‌ترین و مهیج‌ترین امر عاطفی و احساسی به روشی پدیدارشناختی و در پرتو پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و مرلوپونتی برای شناخت معرفت عاطفی و عاشقانه در مثنوی مولوی است. یافته‌های مبتنی بر تحلیل‌های پدیدارشناختی اشعار مثنوی، امکان حصول معرفت‌ عرفانی «عشق» را از خلال فروکاست و التفات عرفانی تأیید می‌کنند و نشان می‌دهند که معرفت عرفانی نه‌تنها امکان‌پذیر است، بلکه شیوه‌ای از معرفت است که کمتر در جریان سنت فلسفی غرب به آن پرداخته شده است.

ترجمه ماشینی: این جلد به پروژه دو مرحله‌ای گودل می‌پردازد که ابتدا از پدیدارشناسی استعلایی هوسرل برای بازسازی و توسعه مونادولوژی لایب‌نیتس استفاده می‌کند و سپس ریاضیات کلاسیک را بر روی متافیزیک به‌دست‌آمده است. نویسنده به تحلیل جنبه های تاریخی و سیستماتیک آن پروژه می پردازد و سپس با تاکید بر مرحله دوم آن را ارزیابی می کند. کتاب پیرامون استفاده گودل از لایب نیتس، هوسرل و بروور سازماندهی شده است. گودل به دور از در نظر گرفتن فیلسوفان گذشته بی‌ربط با دغدغه‌های سیستماتیک واقعی، استفاده از نویسندگان تاریخی را برای چارچوب‌بندی دیدگاه فلسفی خود پذیرفت. فلسفه‌های لایب‌نیتس و هوسرل پروژه‌ی او را تعریف می‌کنند، در حالی که شهود گرایی بروور نقطه ضعف اصلی آن است: قرابت‌های نزدیک بین پدیدارشناسی و شهودگرایی، سدی را برای تلاش گودل برای فراتر رفتن از شهودگرایی ایجاد می‌کند. چهار مقاله اصلی عبارتند از: «مونادها و مجموعه ها»، «درباره رشد فلسفی کورت گودل»، «گودل و شهودگرایی»، و «ساخت و ساختار در ریاضیات». نخست تلاش گودل برای توجیه، با استدلالی از قیاس با مونادولوژی، اصل بازتاب در نظریه مجموعه ها را تحلیل و نقد می کند. همچنین حمایت بیشتری از ایده گودل ارائه می کند که مونادولوژی نیاز به بازسازی پدیدارشناسی دارد، با نشان دادن اینکه مونادولوژی تکمیل نشده قادر به یافتن مستقیم ریاضیات نیست. دوم به مطالعه خوانش گودل از هوسرل، رابطه آن با مونادولوژی لایب نیتس و تأثیر آن بر نوشته های منتشر شده او می پردازد. سومین مورد بحث می کند که چگونه در موقعیت های مختلف شهودگرایی بروور واقعاً از آثار گودل الهام گرفته است، به ویژه تفسیر دیالکتیک. چهارمی به این سوال می پردازد که آیا ریاضیات کلاسیک پایه پدیدارشناختی را که گودل در نظر گرفته بود می پذیرد یا خیر، و نتیجه می گیرد که چنین نیست. مقالات باقی مانده زمینه بیشتری را ارائه می دهند. مقالات گردآوری شده در اینجا در دهه گذشته نوشته و منتشر شده است. یادداشت هایی برای ثبت افکار بیشتر، تغییرات ذهنی، ارتباط بین مقالات و به روز رسانی منابع اضافه شده است.

مقالۀ حاضر می‌کوشد نشان دهد در آموزۀ روان‌شناختی پدیدارشناسی به‌سببِ کاربست روش فروکاست آیدتیک، ادراک معرفت‌شناختی آگاهی به ادراک زیبایی‌شناختی آگاهی تبدیل می‌شود. دستاورد مهم این مقاله تمرکز بر این چرخش انقلاب‌گونه است که تمهیدات آن از هوسرل و آموزۀ فروکاست آید‌تیک او مایه می‌گیرد؛ زیرا براساسِ این روش، حیات استعلایی آگاهی از حالت شهود ذوات در ذهنیت محض به علمی عینی‌کننده تبدیل می‌شود تا سبب قوام‌بخشی (وجودبخشی) اشیا شود؛ اما سرانجام کاربست آموزۀ فروکاست آیدتیک نزد هیدگر قرارگرفتن وجود خاص آدمی به جای آگاهی است تا آگاهی‌ـ‌اگزیستانس پدیدار شود. نویسنده نتیجه می‌گیرد براساسِ کاربست این آموزه و یکی‌شدن آگاهی و آزادی که شاخصۀ مهم اگزیستانس است، در نزد سارتر هدف نهایی آموزۀ فروکاست آیدتیک، عدم‌سازی است؛ زیرا آگاهی محض، خالی از محتوا و عدم است. به این ترتیب، آگاهی در عین حال که خودانگیختگی است، آگاهی هم هست؛ لذا آگاهیْ صرافت محض و فاقد ماهیت شناخته می‌شود و می‌توان آن را به «طرح» تعریف کرد؛ زیرا می‌تواند خود را آزادانه بیافریند، انتخاب و ابداع کند. پس آگاهی همان اگزیستانس است. این گونه از ادراک حیات استعلایی آگاهی را می‌توان عمیق‌ترین ریشۀ ادراک زیبایی‌شناسی آگاهی دانست که سرانجام پدیدارشناسی را به «فلسفۀ عمل» تبدیل می‌کند؛ اما نمونه‌های مهم خودانگیختگی و نظرگاه زیبایی‌شناختی آگاهی که در اینجا طرح آگاهی خوانده می‌شود، در تخیل و عواطف به‌روشنی دیده می‌شود.

فلسفه به عنوان دانشی که متکفّل مسائل زیر بنایی است؛ نیازمند اتصاف به صفت تیقّن و یقینی بودن است. در غیر این صورت به عنوان دانش پایه ای نمی تواند مسائل زیر بنایی سایر علوم را در قلمرو خود مورد بحث قرار داده و به وضوح تبیین کند.هوسرل و ملاصدرا دو فیلسوفی هستند که با وجود تفاوت در نظام فکری شان به مسئله تیقن و ماهیت یقین پرداخته اند. هوسرل با طرح فروکاهش ها «reduce» و اپوخه «epoche» و ملاصدرا با طرح مسئله « اتحاد عقل و عاقل و معقول» راه رسیدن به یقین و کیفیت یقین را شرح داده اند. ما در این نوشتار به وجه اشتراک میان دو فیلسوف از این جنبه معرفت شناسی خواهیم پرداخت.ملاصدرا با طرح نظریه اتحاد عقل ، عاقل و معقول و نیز پر اهمیت جلوه دادن فاعل انسانی در مسئله شناخت ؛ علم و نفس را از گونه مجردات دانستن و عدم غیبت مجردات از یکدیگر ؛ معنای ویژه ای از یقین را ارائه داده است که مسبوق به سابقه نیست. البته در این معنای یقین نباید جایگاه علم حضوری و ابتنای علم حصولی بر علم حضوری را فراموش کرد.همین معنای یقین در هوسرل نیز مشاهده می شود . وی آگاهی را ساحت سه جانبه – فعل آگاهی ،اگو، متعلق آگاهی- می داند که با عقل ، عاقل و معقول متناظر هست. و باز این سه امر در اندیشه هوسرل در اتصاف با یکدیگر قرار دارند.هوسرل چونان صدرالمتالهین نقش فاعل شنا سا به عنوان نقطه مرکزی می پذیرد؛ و از آن به عنوان (( اگوی استعلایی )) یاد می کند.