آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

معرفی و بررسی کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» تالیف مهدی خبازی کناری و صفا سبطی تلاش دارد با بررسی این دو رویکرد اندیشه‌ای در کنار یکدیگر، روایتی از آنها ارائه دهد که به خواننده ایرانی در فهم بیشتر و بهتر این مقولات یاری برساند. در یکی دو دهه اخیر آثار بسیاری به زبان فارسی ترجمه یا تالیف شده‌اند که مقولات نوین حوزه اندیشه غرب و از جمله ساختارگرایی و پساساختارگرایی را مورد توجه قرار داده‌اند. کتاب «روایت فلسفی ساختارگرایی و پساساختارگرایی» تالیف مهدی خبازی کناری و صفا سبطی تلاش دارد با بررسی این دو رویکرد اندیشه‌ای در کنار یکدیگر، روایتی از آنها ارائه دهد که به خواننده ایرانی در فهم بیشتر و بهتر این مقولات یاری برساند.

فهم متون از مهم‌ترین مباحث مطرح در حوزۀ علوم انسانی و از دغدغه‌های اصلی صاحب‌نظران بوده است. ژاک دریدا با طرح راهبرد ساخت‌شکنی، جریان نوی را در این عرصه‌ایجاد کرد. او با زیرساخت فکری برگرفته از هستی‌شناسی مارتین هایدگر، هرمنوتیک حاکم بر اندیشه‌های فیلسوفان غرب را به‌چالش‌کشید. نیز با تردید‌افکنی در دسته‌بندی‌‌ها و قوانین زبان‌شناسانه از قبیل دالّ، مدلول، نشانه، تمایز، کلام‌محوری و آوامحوری به این نتیجه رسید که هر دالّ می‌تواند مدلول‌هایی متفاوت داشته‌ باشد. او بزرگ‌ترین مانع در فهم متون را ساخت خود متون می‌دانست؛ از‌این‌رو بدون ارائه هیچ دلیل علمی و عقلی با اندیشه‌های هوسرل در پدیدار‌شناسی و آرای لوی‌اشتراوس در ساختارگرایی و نیز آرای سوسور در نشانه‌شناسی به مخالفت برخاست و نتیجه گرفت که با وجود دلالت بی‌پایان نشانه‌ها بر یکدیگر، زمینۀ جدایی دالّ همیشه‌دلالت‌گر از مدلول پیوسته‌غایب ‏‏فراهم می‌شود؛ از همین‌رو نتیجه گرفت که دستیابی به یک فهم قطعی و حقیقی از متون غیر‌ممکن است. در این مقاله کوشیده‌ایم به تحلیل انتقادی این نظریه به روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای تعقّلی ـ منطقی بپردازیم و درستی یا نادرستی آن را به بحث گذاریم.

يتناول هذا الكتب أعمال خمسة من كبار المفكرين الفرنسيين الذين ظهروا فى النصف الثانى من القرن العشرين هم : كلود ليفى شتراوى و رولان بارت و ميشيل فوكو و جاك لاكان و جاك دريدا. وقد ارتبطت أسماء هؤلاء المفكرين بمدرسة بلغت ذروة تأثيرها فى الستينيات هى المدرسة البنيوية, و ذلك على الرغم من أن هذا الأرتباط لم يرق لأغلبهم لأنهم - بأستثناء ليفى شتراوس - لم يريدوا أن يحسبوا على منهج فى الدراسة شعروا بأنه يحد من حريتهم الفكرية. و ما يحاول هذا الكتاب تبيانه هو أن هؤلاء الكتاب - يعودون - رغم اختلاف الحقول التى يعملون بها - إلى أصول مشتركة تنبع جميعها من اللغويات البنيوية التى وضع أسسها عالم اللغويات السويسرى دى سوسير الذى درس اللغة بأعتبارها نظاماً كاملاً من الرموز فى أى لحظة من لحظات وجوده, و أن هذه الرموز هى رموز اعتباطية تقوم على مبدأ الاختلاف بين أى منها و أى رمز آخر. و الرمز عند سوسير يتشكل من دال و مدلول, من سلسلة صوتية(فى اللغة المحكية) و ما تدل عليه من أفكار. و قد أخذ المفكرون الذين يتناولهم هذا الكتاب فكرة اللغة المكتملة فى أى لحظة من لحظاتها و طبقوها على ظواهر ثقافية أخرى أعتبروها بمنزلة اللغات المشكلة من نظم رمزية قابلة للتحليل و الفهم على شاكلة اللغة البشرية التى تنقسم أيضاً إلى نظام نظرى يختزنه كل مستخدمى اللغة فى أذهانهم, و إلى ممارسة فعلية لا يمكن فهمها و التفاهم بها من دون ذلك النظام. و قد أمكن تتبع ما يمكن وصفه بالمنهج المشترك فى أعمالهم التى تتناول أموراً يبلغ اختلافها اختلاف علوم الأنثربيولوجيا و علم النفس و الاجتماع و الأدب بعضها عن بعض. (less)

مفهوم «هژمونی» دارای بنیان‌های فلسفی ـ نظری و ساحات معنایی متفاوتی است. این مفهوم را صرفاً و لزوماً نباید به شیوه‌ای ادراک نمود که در راه ادراک آن به شیوه‌هایی دیگر انسداد حاصل آید. در ادراک این مفهوم نباید در مغاک فروبستگیِ متافیزیکی فروغلطید و «یک» شیوۀ ادراک را بر سایر شیوه‌ها غالب دانست. فلذا، پژوهش حاضر درصدد واسازی این گرایش به «امر واحد» است تا بر راه ادراک مفهوم هژمونی به «یکی از شیوه‌های ممکن» پرتو افکند. این‌چنین، تمرکز این پژوهش بر اندیشۀ ارنستو لاکلاو قرار دارد تا بدین‌طریق بنیان‌های فلسفی مفهوم مذکور در فلسفۀ ژاک دریدا مورد واکاوی قرار گیرند و دال‌های برسازندۀ مفصل‌بندی این مفهوم ـــ در مقام ساحات معنایی آن ـــ مکشوف گردند. همان‌گونه که خواهیم دید، دال‌های مذکور حول دالّ برتر یا نقطۀ گره‌گاهی «امکانی‌بودن» مفصل‌بندی می‌گردند و مفاهیم دریدایی «امر تصمیم‌ناپذیر» و «امر لمس‌ناپذیر» به‌عنوان بنیان‌های فلسفی‌ آن‌ها قلمداد می‌شوند. امّا، این امکانی‌بودن به‌معنای عدم‌قطعیّت یا بی‌ثباتی یا عدم‌برخورداری از یک بنیان هستی‌شناختی نیست. لذا، امکان‌ناپذیربودن، تصمیم‌ناپذیربودن و لمس‌ناپذیربودنِ هژمونی را باید به‌معنای عدم‌برخورداری آن از «بنیاد غایی» ـــ و نه «بنیاد» ـــ قلمداد نمود و توجّه را بر سرشت آپوریایی و حضور در عین غیاب و غیاب در عین حضور آن متمرکز نمود.

آثاری که درباره ژاک دریدا به زبان فارسی نگاشته شده یا آثاری که از او یا درباره او به زبان فارسی ترجمه شده اند، عمدتا آثاری بوده که بر گرایش های زیبایی شناسانه دریدا متمرکز بوده است و از فلسفه و اندیشه سیاسی او غفلت شده است. باید دانست که دریدا دارای فلسفه و اندیشه سیاسی منسجمی است که ضرورت پرداختن به آنان به خوبی احساس می شود. در جهان انگلیسی زبان نیز، بیش از یک دهه نیست که اندیشه سیاسی دریدا مورد توجه جدی قرار گرفته است و آثاری به نگارش درآمده که مستقلا بر فلسفه و اندیشه سیاسی او متمرکز بوده، یا مفاهیم زیبایی شناسانه او را در قالبی سیاسی مطرح ساخته است. در مقاله حاضر، درصدد هستیم تا مفاهیم قانون، عدالت و مسوولیت را در فلسفه دریدا مورد کاوش قرار دهیم. در این راستا، ابتدا به تمایزات مابین قانون و عدالت می پردازیم. این امر به خصوص با مد نظر داشتن مفهوم دریدایی «واسازی» انجام می پذیرد. هم چنان که خواهیم دید، در نزد دریدا، قانون «واسازی پذیر»، و عدالت «واسازی ناپذیر» است. سپس، نسبت هر یک از مفاهیم قانون و عدالت را با مفهوم مسوولیت خواهیم سنجید، و به این نتیجه می رسیم که عدالت، برخلاف قانون، ما را از به عهده گیری و تقبل مسوولیت، مبرا نمی سازد.

فلسفه واسازانه نمونه ای مطلوب برای نشان دادن چگونگی سازگاری نظامی فلسفی، با دموکراسی است. واسازی با نقد خودگرایی و دیگرستیزیِ سنت اندیشه فلسفی در صدد بنیان نهادن اصول فلسفی متناسب با اصل دیگرپذیری و دموکراسی برمی آید. از طرف دیگر، مباحث دریدا در حوزه دموکراسی اجتماعی ـ سیاسی، مانند دموکراسی آینده و چالش های پیش روی دموکراسی نیز ریشه در اندیشه فلسفی او دارند. بدین ترتیب، دموکراسی و واسازی دو روی یک سکه اند، و فهم یکی بدون توجه به دیگری میسر نیست. این ارتباط، ناگسستنی و ضروری است، و تفکر دریدا در باب فلسفه و سیاست بر مدار آن شکل می گیرد. دموکراسی آینده نیز به عنوان نتیجه این ارتباط آیینه فلسفه و سیاست دریدایی است.بررسی نحوه پیوند فلسفه و دموکراسی واسازانه و چگونگی تاثیر و تاثر متقابل این دو برسازنده خطوط اصلی این مقاله خواهد بود.

کتاب عشق دانایی حاصل سال‌ ها پرداختن به متون و فیلسوفان کلیدی در مجله‌ های آکادمیک، کنفرانس‌ ها، گفتگوها و کلاس‌ های درس است؛ چه به عنوان دانشجو و چه به عنوان استاد. گاهی این کتاب صدای دانشجو یا همصحبت را پیدا می‌ کند و گاهی، هر چند بسیار کم، صدای استاد را به خود می‌ گیرد. در هر حالت، صفحات آتی نتیجۀ خوانش دقیق یا به طور دقیق ‌تر، نتیجۀ نوع خاصی از خوانش است؛ خوانشی که بر عملکرد و اثر تأکید دارد و این ابزار را برای پیام فلسفی مهم تلقی می ‌کند. دغدغۀ اصلی کتاب در عنوانش بیان شده است: عشق دانایی. البته این عنوان تحریفی از ترجمۀ پذیرفته‌شدۀ «فیلوـ‌سوفیا» به عنوان «عشق دانایی» است. باید در همین ابتدا اعتراف کنم که این کتاب تعریفی قاطع و مشخص ارائه نمی‌ دهد. در عوض، این اصطلاح به پرسشی مبدل می ‌شود که محرک هر فصل خواهد بود و با هر بخش جدید تغییر شکل می‌ یابد. این همان طریقی است که من تجربه‌ اش کرده‌ ام.