آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پایان نامه، بررسی معنای «اولوالأمر»، یعنی کسانی است که اداره امر حکومت و شئون عمومی جامعه اسلامی را در ابعاد مختلف به عهده دارند، و در معنای عام خود، شامل همه مسئولان حکومتی یک جامعه در سطوح گوناگون است که از طرف رهبر و امام امّت اسلامی، عهده دار ولایت و رهبری قسمتی از جامعه اسلامی می شوند و در رأس آنان، امام و خلیفه مسلمانان قرار دارد. مقصود از تشیّع، پیروان و دوستداران واقعی ائمه اثنا عشرعلیهم السلام هستند که قائل به امامت و ولایت و عصمت آن بزرگواران اند، و معتقدند خلیفه و امام بلافصل بعد از نبیّ گرامی اسلام، حضرت علی علیه السلام است و بعد از او امام حسن مجتبی علیه السلام و همین طور تا امام دوازدهم که حضرت مهدی(عج) است. به عبارت دیگر، مقصود از شیعه، امامیه اثنا عشراند که «جعفریه» نیز نامیده می شوند. مراد از اهل سنّت نیز پیروان مذاهب چهارگانه اهل سنّت، یعنی حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی، و شاخه های مختلف این مذاهب است که قائل به خلافت خلفای راشدین هستند و به طور یکسان، به امامت و خلافت آنان گردن می نهند که بر آنان، «اهل سنّت و جماعت» نیز اطلاق می شود. با بحث از اولو الامر، مسئله دخالت دین در سیاست از دیدگاه شیعه و سنّی مطرح می شود و در قبال کسانی که طرح جدایی دین از سیاست را علاوه بر یک مسئله علمی، دستاویزی برای به حکومت رساندن حاکمان بی دین قرار می دهند، به طرح ضرورت حکومت دینداران مبتنی بر نظام حکومتی اسلام پرداخته می شود. این پایان نامه، شش فصل با بخش های متفاوت دارد: فصل اوّل، در بررسی لغات و اصطلاحات است که خود، سه بخش دارد: در بخش اوّل، معنای لغوی و اصطلاحی اولو الامر و همچنین کاربرد آن در آیات و روایات و عرف مسلمانان، بررسی و ارزیابی گردیده است. نگارنده در بخش دوم به بررسی معنای «ولایت» و مشتقّات آن در لغت و اصطلاح و بررسی و ارزیابی آن از دیدگاه فقها و متکلمان و عرفا و همچنین قرآن و روایات پرداخته است. در بخش سوم نیز اقسام ولایت را - که جمعاً هشت قِسم می شود - توضیح داده است. عنوان فصل دوم، «حاکمیت و زعامت» است. نویسنده، ضمن بررسی حاکمیت مطلقه خداوند بر نظام هستی، اصل اوّلی در ولایت افراد را مطرح کرده و ضرورت نیاز جامعه به حکومت را از دیدگاه های مختلف، توضیح داده است. وی در این بخش، از فرق بین این نیاز در جوامع مختلف و جامعه اسلامی برآوردی نموده و با ذکر ولایت و رهبری انبیای عظام، شئون و مناصب رسول اکرم را با مقام نبوّت و رسالت ایشان، مورد بررسی قرار داده است. در فصل سوم، مسئله نظام حکومت و زعامت پس از رسول خدا مطرح شده و به تناسب بحث امامت و جانشینی، جُستاری در معنای «امام» در لغت و اصطلاح، و ضرورت وجود امام و حکومت اسلامی بعد از پیامبرصلی الله علیه وآله ارائه گردیده است. در این قسمت با اثبات این مطلب که مرجعیت امّت و انتصاب امام و رهبر پس از پیامبرصلی الله علیه وآله از جانب خدا و رسول اوست، این نظر با الهام گرفتن از آیات قرآن و روایات، مستدل شده است. فصل چهارم، بیان مصادیق اولو الأمر از دیدگاه اهل تسنّن و شیعه است. در این زمینه، شش قول از اهل تسنّن درباره مصداق اولو الأمر بیان شده و نقدی بر اقوال شش گانه نیز آمده است. سپس مطلب یاد شده، از دیدگاه شیعه مورد بررسی قرار داده می شود که خود به دو بخش «عصر حضور» و «عصر غیبت» تقسیم می شود. در فصل پنجم، صفات و شرایط اولو الأمر توضیح داده شده که این فصل نیز خود، دو بخش دارد: بخش اوّل، درباره توضیح این صفات از دیدگاه تشیّع است و در بخش دوم، شرایط اولو الأمر از دیدگاه اهل سنّت و اقوال مختلف بین علمای اهل سنّت در این باب، شرح داده شده است. فصل ششم، درباره مشروعیت و نقش مردم در حکومت اولوالأمر است. در این فصل، نخست، معنا و حدود مشروعیت، مبنای مشروعیت در حکومت اسلامی، بهترین نمونه حکومتِ مشروع و سپس، مشروعیت ولایت اولوالأمر در روایات است و دلیل عقل و دیدگاه های مختلف و در نهایت، به نقش این ولایت در عصر غیبت و وظیفه مردم در این زمان، پرداخته شده است.

تفسير القرآن الكريم، به زبان عربى، تأليف ابوحمزه، ثابت بن دينار ثمالى ازدى كوفى است. از قرائن استفاده مى‌شود كه تفسير ابوحمزه تا چهار قرن و نيم بعد از او موجود بوده و سپس مفقود گرديده است، ولى محقق محترم، جناب عبدالرزاق بن محمدحسین حرز‌الدين، باقى‌مانده آن تفسير را به همراه مطالب مختلفى كه ديگران از ابوحمزه نقل كرده‌اند، جمع‌آورى و به نام «تفسير القرآن الكريم»، موسوم نموده است. با وجود اينكه تفسير كامل ابوحمزه بر قرآن كريم، قرن‌هاست كه از بين رفته، ولى از آن‌جا كه برخى از بزرگان (همچون ابواسحاق احمد بن محمد ثعلبى، ابوالعباس احمد بن على نجاشى و...)، اسناد خود را به تفسير ابوحمزه، ذكر كرده‌اند و برخى از مفسرين (همچون ثعلبى، طبرسى و...)، مطالبى را از تفسير مزبور نقل نموده‌اند و برخى از علماء رجال و اصحاب معاجم و مفسرين (همچون ابن نديم، شهرستانى، ابن شهر آشوب، شمس‌الدين محمد بن على داودى و...)، كتاب تفسير را به ابوحمزه نسبت داده‌اند، نمى‌توان وجود كتاب مزبور را انكار كرد. از مجموع 114 سوره قرآن، 78 سوره (در حدود 363 آيه از آنها)، مورد تفسير واقع شده است، البته سوره فرقان، دو بار در اين تفسير مطرح شده است: يك بار، بعد از سوره توبه با تفسير 4 آيه از آن و بار ديگر، در محل خود با تفسير يك آيه. به نظر مى‌رسد ابوحمزه در اين تفسير، روى‌كردى روايى داشته است. وى، اغلب روايات را از اهل‌بيت(ع) و برخى ديگر را از صحابه و تابعين، مانند ابن عباس و عكرمه نقل نموده است، البته با برخوردارى از اجتهاد و استنباط خود و بهره‌گيرى از شيوه تفسير قرآن به قرآن كه از آموزه‌هاى اهل‌بيت(ع) است. اين اثر، مقدمه‌اى در پنج بخش، توسط محقق محترم به همراه دارد، به شرح زير: * زندگى ابوحمزه، اساتيد، رواة و...؛ * ادله اثبات تفسير ابوحمزه؛ * مقام و منزلت ابوحمزه؛ * ابوحمزه و ائمه(ع)؛ * شيوه تحقيق. پاره‌اى از مشخصات و ويژگى‌هاى اين تفسير چنين است: * قصص انبياء و امم پيشين را از هيچ‌يك از كسانى كه به نقل اسرائيليات معروف بوده‌اند، نقل نمى‌كند، بلكه غالبا از ائمه اهل‌بيت(ع) نقل مى‌نمايد؛ * توجه خاص به اسباب نزول آيات كه در فهم معانى و مراد آنها مؤثر مى‌باشد؛ * اهتمام وافر به آياتى كه در فضايل ائمه اهل‌بيت(ع)، به‌ويژه حضرت على(ع) نازل شده است؛ * نقل قراءات؛ * بيان مطالب نحوى و اعرابى كه در درك معانى و بيان مطالب كمك مى‌كند؛ * نقل اقوال در تفسير؛ * استفاده از روش لغويين در تفسير برخى آيات؛ * اصرار بر بيان نظر ائمه اهل‌بيت(ع)، به‌ويژه در مسائل و احكام فقهى؛ * تفسير قرآن با قرآن؛ * تفسير قرآن با سنت و اجتهاد نمودن در اين امر. جهت جمع‌آورى اين تفسير، محقق محترم، اصول حديثى شيعه و اكثر مصادر حديثى زيديه را جست‌وجو نموده و پس از آن، تفسير «الكشف و البيان في تفسير القرآن» ثعلبى را از طريق چهار نسخه خطى موجود در كتاب‌خانه آیت‌الله مرعشى نجفى، براى اين منظور مورد بررسى قرار داده است. محقق محترم، تلاش نموده كه در پاورقى، مصادر و اسناد روايت‌هاى نقل شده در تفسير را ذكر كند و گاهى براى توضيح بيشتر در پاورقى، از تفسير «الميزان» نيز استفاده نموده است(مانند آيه 50 از سوره قصص). قبل از آغاز تفسير، در چهار موضوع نزول قرآن، جمع قرآن، علم قرآن و فضل قرآن رواياتى از ابوحمزه نقل شده است. اين نسخه، چاپ اول آن مى‌باشد كه در يك جلد و 477 صفحه، توسط دار المفيد للطباعة و النشر بيروت، در لبنان، به سال 1420ق و 2000م، ارائه شده است. محقق اين اثر، فاضل محترم، عبدالرزاق بن محمدحسین حرز‌الدين مى‌باشد كه جمع، تأليف و تحقيق آن را با تلاش و دقت لازم به انجام رسانده است. قرآن‌پژوه ارجمند، استاد، آیت‌الله محمد هادى معرفت نيز با دقت نظر در آن، مقدمه‌اى مرقوم فرموده‌اند.

قرآن کریم کتاب جاویدان حضرت محمد(ص) است که از جهات مختلفی معجزه است و یکی از آنها اعجاز علمی قرآن است. مفسران و صاحب نظران در مورد اعجاز علمی قرآن بیش از 300 آیه را شاهد گرفته اند و با انطباق قرآن با علوم تجربی کوشش کرده اند، اعجاز این کتاب مقدس را اثبات کنند. در این نوشتار این موارد نقد و بررسی شده و اشکالات علمی و تفسیری آنها بیان شده است و در نهایت 6 مورد به عنوان اعجاز علمی قرآن پذیرفته شده است که عبارتند از: حرکت خورشید، نیروی جاذبه، لقاح ابرها، زوجیت، ترتیب مراحل خلقت، ممنوعیت شرابخواری. مطالب عمده ای که در این رساله آمده است، عبارت است از: بخش اول، کلیات: تاریخچه، معیارهای انطباق قرآن با علوم تجربی، اعجاز قرآن; بخش دوم، قرآن و علوم کیهان شناسی: آغاز و پایان و گسترش جهان، نیروی جاذبه، حرکت خورشید و زمین; بخش سوم، قرآن و علوم زیست شناسی: پیدایش حیات، لقاح، زوجیت; بخش چهارم، قرآن و علوم پزشکی: بهداشت، درمان بیماری ها، اسرار خلقت; بخش پنجم، اعجاز عددی قرآن.

قرنها است که بسیاری از شرق شناسان و اسلام شناسان غیر مسلمان اعم از غربیان و غیرغربیان به پژوهش پیرامون قرآن پرداخته و راجع به مصدر قرآن، تاریخ جمع و تدوین آیات، ادبیات و ساختار آن و معارف و محتوای قرآن کریم نظریات گوناگونی ابراز کرده و هزاران کتاب و مقاله منتشر کرده اند. آنان گاه به تجلیل از قرآن و تبیین زیبائیها و معارف و تعالیم و الای آن پرداخته و گاه به دلیل عدم دسترسی مستقیم به منابع اسلامی دچار برداشتهای ناصحیح شده اند، چنانکه احیانا برخی از آنان به تحریف و اتهامات دروغین و تهاجم غیر منطقی دست یازیده اند. حجم انبوه این آثار قرآن پژوهی قرآن شناسان غربی در سطح جهان و تأثیرگذاری منفی آن بر اذهان تشنه جامعه بشری و اسلامی نقدی علمی را می طلبد تا سره را از ناسره تفکیک کرده و پاسخی منطقی را به اشکالات مستشرقان ارائه کند. رساله حاضر گامی در این راستا است تا سهمی در تبدیل فضای تاریک اتهامات به فضای روشن واقع نگری جامعه بشری به این کتاب آسمانی دومین دین بزرگ جهان داشته باشد.

این رساله با موضوع «نقد شبهات پیرامون عصمت انبیا(علیه السلام) در قرآن» در چهار فصل تنظیم شده است: در فصل اول به ضرورت و تاریخچه بحث، کلید واژه ها و پرسش اصلی تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم در مورد نقد شبهات پیرامون عصمت پیغمبر| است. فصل سوم به آیات پیامبران اولوالعزم غیر از پیغمبر اکرم| اختصاص دارد. فصل چهارم در مورد پیامبران غیر اولوالعزم است.

مهمترین مباحث مطرح شده در رساله حاضر به قرار ذیل می باشد: 1- در بررسی تفاسیر مأثور در می یابیم که بین مفسران خواه صحابه یا تابعین و یا مفسرانی که پس از ایشان آمده اند اختلافات زیاد وجود دارد که از جمله عوامل آن می توان از دلایل شخصی نام برد که به حوزة فهم و نقل مفسر باز می گردد. و دیگر عامل اختلاف، در قرائت نص قرآنی و دلالت آن است. 2- از دیگر مواردی که بر لزوم نقد تفسیر می افزاید، نفوذ اسرائیلیات در حوزة حدیث و روایات است که مشهورترین تفاسیر، مانند تفسیر طبری و امثال آن نیز از آن مبرّا نیستند. 3- نقد از ابتدای به وجود آمدن تفسیر همراه آن بوده، چرا که رسول خدا(ص) در مواردی که اصحابشان در فهم و درک آیات قرآنی دچار اشتباه می شدند، تصحیح می نمودند و اشتباهات و قصور درک مسلمانان صدر اسلام را بر طرف می ساختند. 4- برای اینکه نقد منطقی باشد باید بر پایة ارکان علمی و قواعدی استوار باشد که دلیل و برهان آن را یاری نماید. از این رو بایستی این قواعد و ارکان از میان علوم مرتبط و دخیل در حوزة تفسیر استخراج گردد، که مهمترین آنها علم ادبیات عرب و نیز قوانین و قواعد حاکم بر نص قرآن و سنت است. ما در این تحقیق در حد توان کوشیده ایم با جستجو، این قواعد را از نص قرآن کریم و اصول لغوی و عقلی که نص قرآنی اقتضا می نمود و یا از بیانات رسول اکرم(ص)، و نیز از اقوال پراکنده علما و مفسرین که در زوایای آثار و تفاسیرشان نهفته بود، استخراج نماییم. 5- قرآن کریم با زبان عرب و به اسلوب کلام ایشان نازل شده است، و روشن است که این زبان قواعد و ضوابطی در نحو و صرف و معانی و بیان داراست که در آیات قرآن جاری است و بایستی در تفسیر آن مطمح نظر بوده و اعمال گردد و به گونه ای مدوّن در اختیار باشد، علیرغم اینها مفسرین در برخی مواضع در فهم لغوی آیات اختلاف دارند و در آن موارد نظریات شخصی با روایات درآمیخته که گاه قواعد لغوی حکمفرماست و زمانی آراء کلامی و نظریات فقهی و هر کدام در این اختلاف نظرها از دیدگاه خویش صاحب حجت و دلیلی محکم است که در اینجا مراجعه به قواعد اساسی و التزام به ضوابط آن و اطمینان از منطبق بودن با آن قواعد در همة مراحل تفسیر ضروری است، به همین منظور در این رساله مبانی تفسیر لغوی و منابع لغت در تفسیر به تفصیل مورد ترجمه و بررسی قرار گرفت. 6- قرائتهای مشهور در میان قرّاء در حوزة تفسیر و به تبع آن احکام، تأثیر ویژه ای داشته چرا که معنا تابع لفظ است و بررسی تاریخ و علل ظهور قرائتها، در زمینه قبول یا رد و ترجیح قرائتهای مختلف در این خصوص، نقش اساسی دارد. 7- بهترین شیوة تفسیر، تفسیر قرآن به قرآن و استعانت از بیان آن برای رفع اشکال و ابهام و یا تفصیل اجمال در برخی آیات است و قرآن اولین معیار و ملاک در نقد و ترجیح آراء و آثار رسیده به ما در حوزة تفسیر می باشد و هر آن چه که در تفسیر آمده باید به قرآن عرضه گردد. 8- سنت شریف نبوی جایگاه شایسته ای در تبیین و تشریح کلام الهی و تفسیر آیات قرآن مجید دارد و آنچه از ایشان روایت شده به شرطی که بر صدور آن از پیامبر اکرم(ص) وثوق و اطمینان باشد بر دیگر گفته ها و روایات مقدم است. اما در عین حال بیان تابع مبیّن بوده و نباید با قرآن در تعارض باشد، بلکه سنت و قرآن با هم هماهنگ و موافقند و هر روایتی که با ظاهر آیات قرآن تعارض آشکار داشته باشد، متروک و مُهمَل است. از آنجا که قسمت نه چندان اندکی از روایات تفسیری از صحابه نقل و روایت شده است، در این تحقیق ضرورت تمییز و تشخیص درست و نادرست روایات منقول از ایشان آشکار می شود، به ویژه که با اسرائیلیات هم، آمیخته و در هم است و روایات جعلی بسیاری نیز در میان آنها وجود دارد، همچنانکه این امر را علما و پژوهشگران مورد بررسی و تدقیق قرار داده اند. از آنجا که بیشتر روایات صحابه از پیامبر(ص) نقل نشده اند، بلکه تفسیر به رأی و اجتهاد شخصی می باشند، و گاهی در مورد آنها اختلافات زیادی وجود دارد که نمی توان میانشان جمع نمود و برخی صحابه بعضی دیگر را نقد کرده کما اینکه خود صحابه نیز ادعای حجیت قطعی در تفاسیر خویش را نداشته اند، به همین جهت تفسیر صحابه حجیت ندارد، هرچند به خاطر معاصر بودن صحابه با نزول قرآن و آگاهی شان نسبت به زبان وحی و مصاحبت با پیامبر گرامی، تفسیرشان از اولویت و اهمیت ویژه ای برخوردار است. 9- هر دینی را مبادی و اصول و معتقداتی است که در مجالات گوناگون بدان پایبند است و در مقام تقنین و تشریع هیچگاه از آن عدول نکرده و در سایة آن سایر امور از جمله افکار و مفاهیم و احکام آن درک می گردد، چرا که ممکن نیست هیچ دینی اصول ثابت خود را نقض نماید. بنابراین طبیعی است که به متون دینی اسلام اعم از آیات و روایات در سایة ارکان اعتقادی و مبادی تشریعی آن پرداخته و به دلالتهای آن در دین گردن نهیم چرا که این ارکان و قواعد از سنخ همین نصوص و همة آنها موافق و مطابق با کتاب خدا و سنت نبوی است. نقد کلامی در تفسیر بر همین اساس بنا می شود تا با هر آنچه که با عقاید و اصول اساسی اسلام تعارض دارد، به مخالفت برخیزد. و از این رو علمای تفسیر تعارض داشتن کلام با اصول و ارکان اسلام را یکی از علامتهای جعل در روایات دانسته اند که خود یکی از مستندات رد نظریات و آراء است و مباحث کلامی قسمت عمده ای از تفاسیر را چه از جهت مبحث و چه از جهت نقد، تشکیل داده است.

مباحث پایان نامه در دو حوزه مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است. حوزه اول مباحث اصولی و مبانی ترجمه قرآن که در این بخش موضوعات زیر مورد بحث قرار گرفته است. شرایطی که مترجم قرآن باید دارای آن باشد اعم از شرایط علمی و ایمانی، موضوع دیگر مورد بحث، بررسی شیوه های ترجمه قرآن و نقد و بررسی هر کدام، دیگر موضوع مورد بحث، اصول و مبانی ای که مترجم قرآن کریم باید در ترجمه خود در آن عنایت داشته باشد، اصولی همچون؛ جایگاه اصطلاحات در ترجمه، لزوم رعایت مبانی کلامی و فقهی در ترجمه، نقش سیاق در ترجمه، وجوه و نظائر در ترجمه و موضوعاتی دیگر همچون: ضرورت و اهمیت ترجمه و ادّله موافقین ترجمه قرآن و پیشینه ترجمه قرآن در اسلام، تحلیل و ارزیابی نظرات لغویین درباره واژة ترجمه، مورد بحث در این حوزه قرار گرفته است. حوزه دوم بحث پایان نامه، نقد و بررسی دو حزب اول قرآن است که در این حوزه اشکالاتی ادبی، لغوی، بلاغی ترجمة آقایان (الهی، مکارم، ابوالتفوح، رازی، پور جوادی و میبدی) مورد بحث و ارزیابی قرار گرفته است و بعد از نقد و بررسی، ترجمة پیشنهادیِ نگارنده بیان شده است.

مباحث پایان نامه در دو حوزه مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است . حوزه اول، مباحث اصول و مبانی قرآن که در این بخش موضوعات زیر مورد بحث قرار گرفته است . شرایطی که مترجم قرآن باید داری آن باشد اعم از شرایط عملی و ایمانی، موضوع دیگر مورد بحث، اصول و مبانی ای که مترجم قرآن کریم باید در ترجمه خود در آن عنایت داشته باشد. این اصول عبارتند از: اصولی همچون، جایگاه اصطلاحات در ترجمه، لزوم رعایت مبانی کلامی و فقهی در ترجمه، نقش سیاق در ترجمه، وجوه و نظائر در ترجمه و موضوعاتی دیگر همچون: ضرورت و اهمیت ترجمه و ادله موافقین ترجمه قرآن و پیشینه ترجمه قرآن در اسلام، تحلیل و ارزیابی نظرات لغویین درباره واژه ترجمه، مورد بحث در این حوزه قرار گرفته است . حوزه دوم بحث پایان نامه، نقد و بررسی دو حزب اول قرآن است که در این حوزه اشکالات ادبی، لغوی، بلاغی ترجمه آقایان (الهی، مکارم، ابوالفتوح، رازی، پورجوادی و میبدی) مورد بحث و ارزیابی قرار گرفته است و بعد از نقد و بررسی، پیشنهادی نگارنده بیان شده است/