آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامه حاضر در شش فصل با این مباحث تنظیم و تدوین شده است: فصل اول، کلیات: دانش تناسب و فائده آن، تناسب سبک بیانی قرآن، اثبات معجزه بودن قرآن؛ فصل دوم، زمینه تاریخی جمع قرآن و وحیانی بودن ساختار آن: پیامبر و قرآن، صحابه و قرآن، نگارش قرآن، دلایل جمع آن در زمان صحابه، معتقدان به جمع در زمان پیامبر؛ فصل سوم، هماهنگی ها و تناسب های واژگانی و آوایی قرآن؛ فصل چهارم، تناسب های درون آیه ای: چگونگی مرزبندی آیات، جمله مرکب از چند آیه، فواصل آیات؛ فصل پنجم، تناسب های درون سوره ای: همبستگی موضوعی در سوره، تفسیر سوره، بخش های سه گانه سوره( سرآغاز، پیکره و سرانجام آن)، نمونه های از حسن تخلص در قرآن، چگونگی حل مشکلات در زمینه پیوند برخی آیات؛ فصل ششم، تناسب میان سوره ها

این نوشتار در پاسخ به دو سؤال مطرح شده است که اولاً آیا از قرآن و سنّت می توان طرحی برای نظام اجتماعی سیاسی اسلام استنباط کرد یا نه؟ و ثانیاً در صورت اثبات، عنوان این نظام چیست و ماهیت و شکل آن کدام است؟ نگارنده در پایان نامه خود، به طور اجمال، از نظر آیات قرآن و احادیث، عنوان نظام اجتماعی را «امّت»، و عنوان نظام سیاسی را «امامت» قرار داده و بر این عقیده است که با توجّه به تعریف ویژه این دو نظام، هر دو توأم با هم و لازم و ملزوم هم اند. وی به عنوان توضیح در ادامه می نویسد: «به بیان دیگر، اگر پذیرفته شود که اسلام، دینی است اجتماعی، و دگرگونی جامعه و پدیدار شدن نظام اجتماعی جدید به جای نظام قبیله ای و قومی توسط پیامبر اکرم انجام گرفته، پس باید پذیرای این مطلب شد که این نظام اجتماعی، توأم با یک نظام سیاسی مناسب است، به نحوی که تفکیک بین این دو، منجر به فساد و اضمحلال امّت می گردد». این جستار، از یک مقدّمه و چهار فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل، سه گفتار دارد: در گفتار اوّل، منشأ اجتماع بیان شده، که در این زمینه از جمع نظریات اندیشمندان اجتماعی استفاده شده است. در گفتار دوم، معنای جامعه و تعاریف جامعه از نظر فلاسفه اجتماعی بیان شده و پس از نتیجه گیری از آنها، نظرگاه قرآنی در این زمینه را بیان نموده است. در گفتار سوم، بحث از نظام اجتماعی است و این که مقصود از نظام اجتماعی در لغت و اصطلاح چیست؟ و مراد از نظام اجتماعی قرآن چیست؟ آیا این دو جدای از هم اند یا نه؟ فصل دوم نیز از چهارگفتار تشکیل شده است. در گفتار اوّل، نظام اجتماعی در قرآن که با عنوان «امّت» بیان شده، توضیح داده شده، و سپس، مفاهیم اجتماعی که به دو دسته خُرد و کلان در قرآن آورده شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، در ادامه نیز به توضیح واژه «امّت» در لغت و اصطلاح پرداخته شده و موارد استعمال آن شرح شده است. گفتار دوم، در باب تعریف امّت در بیان صاحب نظران است. در گفتار سوم، پیشینه و تحوّل در مفهوم امّت مشخّص شده است و در گفتار چهارم نیز عناصر تشکیل دهنده امّت - که در چهار عنصر خلاصه می شود - بیان شده است. فصل سوم، این فصل با عنوان «بافت امّت» در هفت گفتار منظّم شده، که گفتار اوّل، یک مقدّمه و پیش گفتار توضیحی در مورد این مقوله دارد. در گفتار دوم این فصل، منظور از بافت در این موضوع توضیح داده شده و در گفتار سوم، بیان شده که قرآن، این بافت را تحت عنوان «ولاء» نسبت به امّت و جامعه، ایدئال خود ذکر کرده است. گفتار چهارم به بحث ولاء و ولایت اختصاص یافته و اهمّیت ولایت در جامعه اسلامی توضیح داده شده است. در گفتار پنجم، ولاء و ولایت از نظر کتب لغت، بررسی و تجزیه و تحلیل شده، و در گفتار ششم، همین واژه در فرهنگ قرآن، بررسی شده است و در ادامه، مراد از ولاء و ولایت در قرآن، آشکار شده و ولاء منفی و مثبت از هم جدا دانسته شده است. نگارنده، در فصل چهارم با عنوان «امّت و نظام امامت» از یک مقدّمه و چهار گفتار تشکیل شده است مقدّمه این فصل به توضیح امامت نظام سیاسی امّت پرداخته و ضمن آن، نظریه نظام سیاسی امامت را از دیدگاه امام خمینی قدس سره شرح داده و طرح نظام سیاسی و بافت امّت را نیز عنوان نموده است. وی در گفتار اوّل، به اثبات هم ریشه و هم معنا بودن امّت و امامت پرداخته و در گفتار دوم، معنای امام و امامت در فرهنگ دینی را توضیح داده و در پایان نیز کلامی را از فارابی نقل نموده است. گفتار سوم، طرح پرسش و پاسخی در باب اصل امامت و نیاز به امام در جامعه است که با استنباط از آیات و روایات، نتیجه کلّی بحث، به دست آمده است. گفتار چهارم، درباره امامت عامّه است که این گفتار نیز با پرسش و پاسخی در توضیح این مطلب آغاز شده و با کلامی از امام خمینی(ره) و مرحوم نایینی در باب حکومت اسلامی پایان یافته است.

این تحقیق موضوع امت و امامت را در قرآن و حدیث طی چهار فصل بررسی کرده است: فصل اول، کلیات: منشأ اجتماع، جامعه چیست؟ نظام اجتماعی؛ فصل دوم، نظام اجتماعی اسلام: عنوان نظام اجتماعی در قرآن (امت)، تعریف امت در بیان صاحب نظران، پیشینه و تحول مفهوم امت، عناصر تشکیل دهنده امت؛ فصل سوم، بافت امت: منظور از بافت، بافت امت بافت ولاء است، ولاء و ولایت، معنای ولاء و ولایت در لغت، معنای ولاء و ولایت در فرهنگ قرآن، انسان مؤمن به عنوان عضو امت در شبکه ولاء؛ فصل چهارم، امت و نظام امامت: امت و امامت هم ریشه و هم معنایند، معنی امام و امامت در فرهنگ دینی، امامت عامه.

این پایان نامه در بیان نقش فرشتگان در نظام هستی و اوصاف و اصناف فرشتگان است. سر فصل های مهم آن عبارت اند از: آفرینش فرشتگان با سابقه اعتقاد به وجود فرشتگان الهی، اصناف مختلف فرشتگان، صفات و افعال فرشتگان، نقش ملائکه در قبض روح انسان ها و در عوالم پس از مرگ.

قرائت قرآن سابقه ای هم زمان با نزول اولین آیات این کتاب الهی دارد و در دست یازیدن به نص واقعی قرآن، نقشی مهم ایفا می کند. این موضوع کهن در بررسی قرائت های قرآن و منشأ پیدایش آن ها در این پایان نامه به بحث گذاشته شده و در پنج فصل، جایگاه قرائت در علوم قرآنی و معنای لغوی و اصطلاحی آن و نیز واژه های مشابه، فضیلت قرائت قرآن از نگاه آیات و روایات، پیشینه و تاریخ پیدایش علم قرائت و تطوّر آن در دوران های پیشین، طبقات قاریان و زندگی آنان ذکر شده و در پایان، عوامل پیدایش قرائت های گوناگون نظیر عوامل طبیعی، دینی و انسانی بیان گردیده است.

این رساله که به زبان عربی نوشته شده، در نقد بخشی از کتابی به نام« اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة» تألیف دکتر ناصر علی قفاری یکی دانشمندان وهابی مذهب است و شامل پنج فصل با این عنوان هاست: ادله امامی مذهبان بر مصونیت قرآن از تحریف؛ روایات تحریف در ترازوی نقد؛ احادیث تحریف در کتب اهل سنت؛ نگاهی به پاسخ های اهل سنت به اشکالات این روایات؛ نظری گذرا به پاسخ های امامی مذهبان به روایت اهل سنت.

پژوهشی است در رابطة مستضعفان و راهکارهای رفع استضعاف از دیدگاه قرآن. پژوهش حاضر در شش فصل تنظیم شده است. نویسنده ابتدا اقسام هفتگانه مستضعف را برشمرده که عبارت است از مستضعفان معنوی، دینی، عملی، نژادی، سیاسی اجتماعی، مادّی و اقتصادی. وی بخش عمده این پژوهش را به مباحث مربوط به مستضعفان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اختصاص داده است. نویسنده در فصلی با عنوان «بررسی تاریخی مستضعفان از دیدگاه قرآن و عترت» چنین نتیجه گرفته است که همة انبیاء عظام از آدم تا خاتم و ائمه هدی و مصلحان دین باور، در طول تاریخ در زمرة مستضعفان بوده اند زیرا همواره مستکبران را در مقابل افکار و اندیشه های خود می دیدند. در ادامه نیز فصلی را به «بررسی مفاهیم و ابعاد استکبار و استضعاف و منشأ پیدایش آنها» اختصاص داده است که منشأ پیدایش روابط استکباری و استضعافی را حاکم نبودن قانون الهی بر فرد و جامعه دانسته و معتقد است مستکبران با سرپیچی از قوانین خدا و حدود الهی در زمینه اقتصادی، سیاسی و غیره موجبات پایمال شدن حقوق دیگران را فراهم می آورند. نویسنده در فصل های بعد نیز به دیدگاه ها، ابزار، شیوه ها و انگیزه های مستکبران برای به استضعاف کشیدن مستضعفان و عوامل موجب استضعاف و راه کارهای از میان برداشتن ارتباطات ناسالم استکباری و استضعافی در جامعه اشاره کرده است.

بررسی مبانی جامعه دینی از دیدگاه قرآن کریم است. در این نوشتار ابتدا کلیاتی در مباحث اجتماعی و جامعه دینی مطرح شده و سپس مؤلفه های جامعه دینی به طور کلّی مورد بحث قرار گرفته است. در ادامه مؤلفه خردگرایی و اهمیت قرآنی و انسانی آن بیان گردیده و تدبیر جامعه دینی در موارد: تعاون، حکومت دینی، امر به معروف و نهی از منکر، نظام خانواده، و زمان و مکان بررسی شده است. آنگاه مبحث عدالت که شاخصه اصلی جامعه دینی است با توجه به دیدگاه قرآن پژوهان مطرح گردیده و از قانون گرایی که لازمه شریعت می باشد، بحث شده است. در پایان کمال جویی در جامعه دینی مورد بررسی قرار گرفته و برخی آفات جامعه دینی که جنبه اجتماعی دارند، از جمله: معرفی غلط دین، خودباختگی، و دنیازدگی معرفی شده اند.

در این نوشتار به شیوه ای جدید، برخی از امثال و قصص قرآن مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته و پس از طرح مثل یا قصه و بررسی ابعاد آن، پیام یا پیامهای آن استخراج و پس از تبیین، در دسترس مخاطب قرار گرفته است. این پایان نامه، شامل یک مقدمه و دو بخش است که در بخش اول چند فصل درج گردیده است که در آنها معنای مثل در لغت و اصطلاح وفرهنگ قرآن، فایده مثل، اهداف مثل در قرآن کریم، انواع مثل و ویژگی های آن در قرآن، تعدادی از امثال قرآن مطرح گردیده و دربخش دوم به قصه های قرآنی پرداخته شده و در چند فصل به مفهوم قصه در قرآن، علل استفاده قرآن از قصه، اهداف قصص قرآنی و برخی از داستان های قرآنی پرداخته شده و پیامد های آن استخراج گردیده است.