آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش ضمن نفی دو طیف افراطی (تفسیر به رأی) و تفریطی (ظاهرگرایی و اخباری گری) کاربرد عقل در تفسیر قرآن و تأکید بر صحت تفسیر اجتهادی به عنوان راه اعتدالی بهره گیری از عقل در تفسیر وحی، به بررسی قلمرو و محدوده حجیت و اعتبار عقل در تفسیر اجتهادی قرآن پرداخته ایم؛ زیرا واقعیت آن است که در بین مدافعان تفسیر اجتهادی نیز در مورد حیطه و دایره حجیت عقل در تفسیر قرآن، اختلاف نظر وجود دارد.از جمله اختلافاتی که در بین مدافعان تفسیر اجتهادی وجود دارد، اختلافی است که بین مفسران وابسته به «مکتب تفکیک» و مخالفان آنها در زمینه قلمرو حجیت عقل در تفسیر وحی می‌باشد.مکتب تفکیک، به دستگاه معرفتى اطلاق مى‏شود که بر تفکیک و جداسازی قرآن، برهان و عرفان(نقل، عقل و کشف) اصرار دارد، و معتقد است این ها سه راه و منبع کسب معرفت اند که محصولات آنها هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته و نباید از داده های هریک از این منابع معرفت‌زا، برای فهم و تفسیر داده های دو منبع دیگر، بهره جست.در این رساله ضمن تبیین دقیق دیدگاه های مدافعان و مخالفان مکتب تفکیک در زمینه قلمرو حجیت عقل در تفسیر وحی، حتی المقدور دایر? این اختلاف را محدود کرده و با پافشاری بر نقاط اشتراک و اتفاق دو طرف، زمینه تقریب و نزدیک سازی دو نظریه را فراهم ساخته ایم. برای رسیدن به این هدف مهم، به سراغ تفاسیری که در این دو مکتب بر قرآن کریم نگاشته شده رفتیم تا در مقام اثبات و وقوع، بتوانیم قضاوت و داوری منصفانه ای در مورد دیدگاه های طرفین داشته باشیم. از این رو، دو تفسیر گرانسنگ المیزان و مناهج البیان به عنوان مبنای کار قرار گرفت. البته از دیدگاه های صاحب نظران هر دو مکتب نیز بهره برداری شده است که مهم ترین آنها آیت الله جوادی آملی و آیت الله سیّدان می‌باشند که در حقیقت، به عنوان آینه تمام نمای تفکرات صاحبان المیزان و مناهج البیان مطرح هستند.برای انجام این تحقیق، ابتدا مراد از عقل و گو نه های آن(عقل منبع و عقل مصباح) روشن گردید، و بر اساس آن تفسیر اجتهادی قرآن به سه گونه نقل گرا، عقل گرا و کشف گرا تقسیم بندی شد، و با عنایت به این که کشف و شهود، تخصصاً از موضوع رساله، خارج بود، لذا بحث را در مورد دو گونه نقل گرا و عقل گرا ادامه داده و کل تفسیر المیزان و مناهج البیان مطالعه و مطالبی که مرتبط با قلمرو حجیت عقل در تفسیر وحی بود، جمع آوری گردید. در طی مرحله فیش برداری روشن شد که نقاط اشتراک دیدگاه های دو مفسر درباره قلمرو حجیت عقل در تفسیر قرآن، بسیار زیاد و برعکس آن، نقاط اختلافی بسیار اندک است.گزارش فصل های رسالهاین رساله در شش فصل سامان یافته است. فصل یکم، تحت عنوان کلیات و مبانی به بیان موضوع، هدف، ضرورت، سوالات، فرضیات و پیشینه پژوهش پرداخته شده، و همچنین گزارشی از زندگی نامه علامه طباطبایی و آیت الله ملکی میانجی به اختصار آورده شده است.در فصل دوم به تحلیل مفاهیم مطرح شده در عنوان رساله، یعنی معانی لغوی و اصطلاحی عقل، تفسیر وحجیت از دیدگاه دو مفسر المیزان و مناهج البیان پرداخته شده است. فصل سوم، به بررسی تفسیر اجتهادی و تفسیر عقلی قرآن و دیدگاه های مختلف درباره آن دو، تخصیص یافته است. در این فصل به چهار مبحث اشاره شده است: در مبحث یکم، تاریخچه تفسیر اجتهادی و تفسیر عقلی و زمینه های ایجاد آنها تبیین شده است. مبحث دوم به معناشناسی تفسیر اجتهادی و تفسیر عقلی قرآن اختصاص یافته که در آن به دیدگاه دانشمندان درباره معنای تفسیر اجتهادی و تفسیر عقلی، و نقد و بررسی آنها، و نیز گونه‌های تفسیر اجتهادی، اعم از نقل گرا و عقل گرا پرداخته شده است. در مبحث سوم دلایل موافقان و مخالفان تفسیر اجتهادی مطرح گردیده است؛ و مبحث چهارم به رابطه تفسیر اجتهادی با تفسیر به رأی- به عنوان مهم ترین آسیب تفسیر اجتهادی- اختصاص یافته است.در فصل چهارم، ضمن بررسی تطبیقی گونه‌های تفسیر اجتهادی نقل گرا در المیزان و مناهج البیان، به این نتیجه رسیدیم که این دو مفسر در مورد به کارگیری این گونه‌ها در تفسیر قرآن تردیدی به خود راه نداده و دیدگاه یکسانی دارند. به عبارت دیگر، در همه انواع این کاربرد عقل در تفسیر وحی، نظر هر دو مفسر با یکدیگر منطبق بوده و اتفاق نظر دارند.فصل پنجم به بررسی تطبیقی گونه‌های تفسیر اجتهادی عقل گرا در المیزان و مناهج البیان اختصاص یافته است. حاصل این بررسی آن شد که نقاط اشتراک این دو مفسر در این مورد، بیش از نقاط اختلافی ایشان است؛ بنابراین به هدف این پژوهش که همانا تقریب دیدگاه مدافعان و مخالفان مکتب تفکیک در زمینه قلمرو حجیت عقل در تفسیر وحی بود، نایل گردیدیم.فصل ششم و پایانی به مبحث مهم و بحث برانگیز تعارض عقل و نقل اختصاص یافته است. در این فصل، ابتدا محل نزاع دقیقاً روشن شده و سپس راه حلّ های گونه‌های مختلف تعارض عقل و نقل از دیدگاه صاحبان المیزان و مناهج البیان مطرح، و نقاط اختلاف و اشتراک آنها تبیین گردیده است.

در این نوشتار، چگونگی تاثیر فلسفه اسپینوزا در حقوق جزائی و کیفر جرائم مورد بحث قرار خواهد گرفت. بنابراین در ابتدا باید نظریه فلسفی اسپینوزا و نیز تاثیر آن را در اخلاق و تکلیف مورد بحث قرار گیرد. آنگاه بر اساس فلسفه و فلسفه اخلاق اسپینوزا به فلسفه حقوق کیفری از دیدگاه او بپردازیم.

چکیده:روش‌شناسی به عنوان موضوعی جدید و تازه‌وارد، در عرصه علوم اسلامی مطرح شده است. در حوزه پاسخ به شبهات اعتقادی که بخش مهمی از جنبه دفاعی علم کلام است، نیز می‌توان به روش‌شناسی آن پرداخت. دامنه روش‌شناسی پاسخ به شبهات اعتقادی در این تحقیق، محصور به قرآن‌کریم است.قرآن به شبهات اعتقادی پاسخ داده و این پاسخ‌گویی مبتنی بر نظام و الگویی بوده است. الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، بیانگر اهداف و ویژگی‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی است. هدف نهایی قرآن از پاسخ به شبهات رساندن انسان او به کمال و رستگاری است، در عین حال استحکام بخشیدن و ایجاد ثبات و پایداری در ایمان و عقاید دینی، حفظ سلامت اعتقادی و درمان بیماری‌های آن، هدایت و روشنگری، اهداف قریب و درجه اول نسبت به پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی محسوب می‌شوند. در بیانی اجمالی و کلی می‌توان از «جدال احسن» به عنوان ویژگی اصلی پاسخ‌های قرآن یاد کرد؛ اما به نحو تفصیلی و با بررسی پاسخ‌های قرآن، اقناع مخاطب، اهتمام به هدایت، توجه به مخاطب، استحکام و اتقان در عین ساده و روان بودن پاسخ‌ها، محوریت دلیل و برهان و ارائه پاسخ در فضایی آرام و به دور از تشنج، مهترین ویژگی‌های الگوی قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی هستند. قرآن‌کریم از روش‌های گوناگونی برای پاسخ به شبهات اعتقادی استفاده کرده که در این رساله با بررسی جامع آیات قرآن، بالغ بر 16 روش پاسخ‌گویی از قرآن استخراج و بیان شده است. برخی از این روش‌ها(دو مورد)، روش‌های مقدماتی هستند که به تنهایی نمی‌توانند به شبهه پاسخ دهند و قرآن آنها را به صورت ترکیبی و به همراه دیگر روش‌های پاسخ‌گویی به کار برده است. بقیه روش‌ها(14 مورد)، روش‌های اصلی‌ هستند که قرآن آنها را مستقلاً برای پاسخ به شبهات اعتقادی به کار برده است. تنوع روش‌های پاسخ‌گویی قرآن به شبهات اعتقادی به دلیل تنوع و گوناگونی موضوعات اعتقادی، شبهات و مخاطبان بوده است. کاربردی‌سازی الگو و روش‌های قرآنی پاسخ به شبهات اعتقادی، مبتنی بر شناخت الگویِ قرآنی و روش‌های آن است. پس از شناخت الگو و روش‌های قرآنی، اولین شرط و لازمه به‌کارگیری آنها، شناخت شبههو دست‌یابی به درک و تحلیلی صحیح از آن است. در ادامه لازم است بر اساس شناختی که از شبهه حاصل شده، پاسخی دقیق و مناسب برای شبهه تهیه شود، پس از آن باید با رعایت اصول پاسخ‌گویی و پایبندی به آداب اخلاقی آن، پاسخ مورد نظر را به مخاطب ارائه نمود.

سوال اصلی مشترک در اسلام و مسیحیت آن است که ارتباط خدا با بشر در دوره پسامسیح و پسانبی چگونه می‌باشد و محتوای این پیوند پاسخ گوی چه نیازی است و چه اموری را شکل می‌دهد. آنچه هدف گذاری برای شناخت‌یابی دقیق به این مسئله را فراهم می سازد، نخست بررسی سرآغاز آموزه تحدیث و چیستی مفهومی آن و تفسیر صورت یافته از چگونگی پیوند آن با سایر آموزه ها بویژه خاتمیت در دستگاه معرفتی روایات و اندیشه شارحان می باشد، حرکت در این مسیر زمینه گام نهادن دقیق در تبیین فرآیند و تحلیل کارکرد تحدیث را شکل می دهد. اهمیت این بررسی از آن روست که در اسلام و بویژه در نگاه اعتراضی به ادعای تحدیث در دوره ختم نبوت، همسانی جایگاه امامت با نبوت باطن تفکر امامیه پنداشته شد و تفاوت نهادن در نام، تنها ره زنی برای فرار از اشکالات، القاء گردید؛ این در حالی است که میراث روایی امامیه چنین انگاره ای را بر نمی تابد. در سوی دیگر تحدیث در آموزه‌های اهل سنت هر چند بازتاب مناسبی داشته، اما کمتر می‌توان نگاهی نقادانه به خوانش اسلام سنی از این آموزه را در میان کلمات اندیشوران رصد کرد. حاصل کنکاش در منابع اولیه و اصیل و شکل دهی به خانواده روایات و گزارش ها نشان می‌دهد، تحدیث آموزه ای مشترک در میان معارف اسلام شیعی و اسلام سنی است. در خوانش شیعی، تحقق تحدیث به استمرار ارتباط فرشتگان با جانشینان پیامبر(صل الله علیهم) در دوره خاتمیت در مسیر شکل دهی به مراحل برتر هدایت انجام می‌یابد. این پیوند(ارتباط فرشته با محدث) هرگز در اندیشه پیشوایان امامیه به معنای دریافت تکمیلی شریعت یا احکامی نو تلقی نشده است و در حقیقت به تکامل روحی و معنوی فردی و جمعی امت معطوف می‌باشد، که از آن می‌توان به دستگیری تکاملی معرفتی و معنوی یاد کرد. نگاشته حاضر در اثبات این گزاره افزون بر مباحث تاریخ کلامی، به طرح مباحث لغوی، تفسیری، رجالی، حدیثی و کلامی پرداخته است. این در حالی است که در معارف روایی اهل سنت تبیین دقیقی از ماهیت و کارکرد این آموزه ارائه نشده است و اندیشوران آن سامان، کارکرد این آموزه را به القاء تکمیلی شریعت و الهام احکامِ مسائل مستحدثه سوق داده اند و در حقیقت جایگاه مناسبی را برای آن در پیوند با خاتمیت نگزیده‌اند. مسیحیت نیز که ریشه ها و اندیشه‌های اساسی آن در مسیر تاریخ تکامل یافته، خلاء نداشتن منبعی مستقل و همچنین تقریری بدون خدشه از آن منبع نانوشته در زمانه مسیح را با نقش دهی پررنگ به روح القدس در قالب الهام به نویسندگان عهد جدید و حجیت سنت کلیسا و عصمت سخنان پاپ، پاسخ گفته است.در مجموع مقارنه خوانش شیعی و سنی از آموزه تحدیث افزون بر تأکید تفاوت‌هایی در ماهیت و فرآیند تحدیث، بر تمایز کارکرد آن در منظومه تفکر و اندیشه این دو مکتب اصرار می‌ورزد. ترابط تحدیث در اسلام و فیض مسیحی از وجود دغدغه ای مشترک در خوانش سنی و نگاه مسیحی در دوره پسا مسیح و پسا نبی پرده بر می‌دارد، مسئله ای که در نظام تفکر شیعی با پذیرش نصب و نص الهی نسبت به جانشینان نبی از پیش چاره جویی و افزون بر انتقال کامل شریعت به اوصیاء رسول خدا(صل الله علیه و آله و سلم) و مرجعیت علمی و دینی ایشان، نیازهای معنوی در مسیر رشد اسلامی با تدارک جایگاه و نهاد امامت، پاسخ داده شده است. کلمات کلیدی: تحدیث، هدایت، امامت، فیض، وحی، الهام، خاتمیت، روح القدس، فرشته.

موانع معادباوری، به عللی اطلاق می‌شود که سبب عدم فهم درست، میل غلط و رفتار تجاوزگونه از حق وفراموشی معاد می‌شوند. این موانع نظر به ارتباط و پیوند آن‌ها با ابعاد متنوع روان و نفس انسانی از فراوانی برخوردار می-باشد. این پژوهش با رویکرد روان‌شناختی به روش توصیفی به تحلیل و طبقه‌بندی این موانعمی‌پردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ساختار موانع معادباوری، با توجه به ابعاد وجودی سه‌گانه نفس، به صورت مدلی سه ساحتی قابل ارائه است که عبارت است از؛ موانع بینشی، گرایشی، کُنشی. هر یک از این موانع خود برآیند آسیب‌های خاصی است که به سبب تمایز نوع آسیب، آن‌ها را در سه عرصه شناخت، میل و رفتار می‌توان ردیابی نمود.پدیداری موردی یا ترکیبی این موانع در فرد، "تداوم نادانی، بازداری از اندیشه درست، درک غلط از غایتمند نبودن آفرینش، عدم امنیّت و آرامش روانی، ارتکاب معاصی، ختم و طبع قوای ادراکی، و نمایش افراطی دلبستگی، خودبزرگ بینی، خوشگذرانی و لذت‌جویی، و گناه" را در پی‌خواهد داشت.وجه مشترک آثار این موانع بر نفس، ناکارآمدی قوای ادراکی نفس و انحراف تمایلات و اعمال است، و بازتاب تأثیرات این موانع از نفس، در افکار نسنجیده و اشتباه، و یا در امیال و خواسته‌های ناشایست و یا در اعمال و رفتارهای گناه‌ آلود و نابهنجار انسان ظاهر می‌شود.ارتباط میان موانع معادباوری در تعامل و تأثیر متقابل با یکدیگر قرار دارند. "جهل" ریشه اصلی موانع است.کلید واژه: موانع، معادباوری در قرآن، باور، بینش، گرایش، کُنش .

معرفت در حیات معنوی و مادی انسان، جایگاهی بی بدیل دارد. تنها وسیله ارتباطی وی با جهان خارج از ذهن شناخت اوست. دوام زندگی آدمی بدون شناخت امکان‌پذیر نیست. نوع نگرش انسان نسبت به جهان آفرینش و هدف خلقت وابسته به نحوه شناخت اوست. بر اساس آموزه‌های اسلامی و براهین نقلی و عقلی، سعادت و رستگاری انسان فقط از طریق ایمان و عمل صالح محقق می‌شود. درفرآیند حصول ایمان و عمل صالح به ویژه دستیابی به مراحل عالی، معرفت از نقشی ممتاز و بی جایگزین برخوردار است. نیل به معرفت صحیح و درست و صیانت از آن بدون پرهیز از موانع و آفات ممکن نیست. پدیده علم و معرفت همواره در معرض تهدیدها و آسیب‌هایی است که از پیامدهای آن، زوال، نقصان و وراونگی است. فقدان معرفت صحیح و درست، موجب انحراف شدید در بینش و گرایش فرد از مسیر حق می‌گردد، او را از شناخت کمال و راه رسیدن به آن، ایمان و اعتقاد ورزی به عقائد حق، عبادت و پرستش و در نهایت نیل به سعادت و کمال نهایی باز می‌دارد و سرانجامی جز شقاوت برای وی به دنبال نخواهد داشت.بر اساس آیات و روایات دراصل ارتباط و تأثیر اجمالی گناه در معرفت نمی‌توان شک و تردید کرد؛ ولیکن در نوع آثار، کمیت و کیفیت تأثیرات، آفت و تهدید بودن گناه نسبت به معرفت، نقاط ابهام و پرسش‌های متعددی مطرح است. مسأله تأثیر گناه درمعرفت دارای ابعاد گوناگون است. تاکنون در این باره اثر مستقل و منسجمی ارائه نشده است که به بررسی موضوع از منظر آیات و روایات پرداخته باشد. بدین سان یافتن پاسخ پرسش‌ها و برطرف نمودن ابهام‌های یادشده، جستجوی دقیق و بررسی گسترده آیات و روایات را به دنبال داشت. استنطاق، استنباط و استنتاج از ادلّه، مستلزم آگاهی از ثمرات تحقیقات دانشمندان اسلامی در علوم مختلف به ویژه تفسیر، حدیث، کلام و اخلاق بود. همچنین لازم شد که از یافته‌های متخصصان دانش‌های مرتبط با موضوع، نظیر معرفت شناسی و روانشناسی اطلاع حاصل شود. در قرآن و حدیث برای گناهان پیامدهای بسیار زیادی بیان شده که از جمله آنها آثار سوء معرفتی آن است. گناه موجب مهر شدن قلب، قساوت، غفلت و دگرگونی آن می‌شود و تیرگی دل را در پی دارد. زنگار گناه سبب بسته شدن چشم و گوش دل نسبت به حقایق و معارف می‌گردد. در مورد چرائی و چگونگی تأثیر گناه در معرفت، تبیین‌های مختلفی وجود دارد. براساس تبیین کلامی – اخلاقی، حقیقت علم نور است و شرط بهره‌مندی از آن، پذیرش ولایت خاص الهی است و شرط برخورداری از ولایت، ایمان و تقوا می‌باشد که مستلزم پرهیز از گناه است. اثرپذیری از وسوسه‌های شیطان و انجام گناه نه تنها باعث خروج از ولایت الهی می‌شود، بلکه زمینه ساز ولایت شیطان و باعث بیرون شدن از نور علم و ورود به تاریکی جهل می‌گردد. شیطان با تلقین‌های مکرر و ترفندهای متنوع در ساحت عواطف و احساسات نفوذ کرده، سپس در ساحت اندیشه و دل تصرف می‌کند و ابزارهای ادراکی را در اختیار می‌گیرد و به مدیریت آن‌ها می‌پردازد. تبیین روانشناختی بیانگر آن است که براساس قرآن و حدیث، گناه یک نوع بیماری روحی و روانی است و آثاری همچون رنج و عذاب، غم واندوه، شک و اضطراب به دنبال دارد که عوامل موثر در یادگیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با تبعات منفی در انگیزه، آرامش خاطر، تمرکز و دقت و غیر آن، در فرایند یادگیری اخلال ایجاد می‌کند.از آیات و روایات استفاده می‌شود که گناه در معرفت سه نوع تأثیر دارد: الف) از پیدایش معرفت ممانعت می‌کند؛ ب) باعث زوال و از بین رفتن معرفت می‌شود؛ ج) سبب دگرگونی و وارونگی معرفت می‌گردد. گرچه قدر متیقن این تأثیرات در علم ملازم با ایمان و هدایت است؛ امّا تأثیر فی الجمله گناه در علم به معنای مطلق ادراک و آگاهی نیز قابل انکار نیست.