آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

شعور و ادراک موجودات و همه ذرات هستی یکی از مسائلی است که مورد توجه و مطالعه بشر قرار گرفته است. پس از ظهور اسلام و نزول آیات الهی که در آن به تسبیح، نطق، حشر، گواهی و... تمامی موجودات اشاره شده، مباحث گسترده‌ای میان مفسران، متکلمان، فلاسفه و علمای طبیعت در حقیقی و مجازی ـ قالی و حالی بودن تسبیح و همچنینشعور و جانمندی ذرات هستی آغاز گردید تا جایی که امروزه برخی فیزیکدان‌ها از شعور الکترون‌ها، اتم‌ها وتک سلولی‌ها سخن به میان آورده و عده‌ای از آنها این شعور و حیات را سر منشاء آفرینش می‌دانند. آیات و روایات نورانی قرآن و اهل بیت(ع) در پی اثبات شعورمندی موجودات بوده و تسبیح و نطق و... آنها را حقیقی می‌پندارند و با این وسیله در پی متذکر ساختن انسان‌ها به توحید ربوبی و رسالت و ولایت انبیاء و اولیاء او می‌باشند؛ادراک و شعور، جاری و ساری در تمامی مخلوقات حتی جمادات هستند، اگر چه ما از این مسئله غافل باشیم و وجود ادراک و شعور را برای جماد متوجه نشویم و درک نکنیم. در هر حال ادراک و شعور برای تمامی جمادات بالفعل موجود است. کما اینکه آن دو برای نباتات و حیوانات موجود می‌باشند، نهایت امر این است که ادراک و شعور در انسان قوی‌تر و آشکارتر از حیوان و در حیوان قوی‌تر و روشن‌تر از نبات و در نبات قوی‌تر و واضح‌تر از جماد می‌باشد. پس هر مخلوقی را که خداوند ایجاد فرموده مناسب با حالش ادراک و شعور عطا فرموده است. بر اساس آیات نورانی قرآن و روایات درربار اهل بیت(ع)حقیقت شعور و آگاهی موجودات عبارت است از: خود یابی و شناخت خالق و صانع، شناخت انبیاء و اوصیای الهی، علم و آگاهی از تسبیح و نماز خود، علم به عظمت و بزرگی حضرت حق جل و علاء و سر فرود آوردن و خم شدن در برابر او، تسلیم و سر سپردگی در مقابل فرامین الهی، آشنایی به وظایف و تکالیف و مأموریت‌های خود، تأثیر پذیری از گفتار و نگاه و رفتار موجودات اطراف خود، ارتباط با سایر موجودات، دریافت و ضبط اتفاقات پیرامون خود، حضور در دادگاه الهی و ادای شهادت و گواهی.اعتقاد به شعور موجودات آثار و کارکردهایی نظیر؛ آثار تربیتی مانند: تواضع و فروتنی، ادب و حیا، خلوص ویکتا پرستی؛ آثار بهداشتی مانند: بهداشت روح و روان، بهداشت جسم؛ آثار حقوقی مانند: حقوق حیوانات، حقوق نباتات و جمادات؛ و آثار علمی مانند: آثار پزشکی و درمانی و آثار تعلیمی می‌تواند داشته باشد.

مَلَک به معنای پیغامبر، سفیر و فرستاده است.ملائکه در اصطلاح متکلمین اجسام لطیفی هستند که قادر بر تشکل به اشکال مختلف می‌باشند و در اصطلاح فلاسفه اسلامی همان عقول مجرده و نفوس فلکیه هستند که ویژگی اجسام را ندارند.جسم/ جسمانی/ مادی, موجودی است که ممتد(دارای ابعاد), متجزی، مکان دار, متغیر و زمانمند است.مجرد/غیر جسمانی/غیر مادی, موجودی است که غیر امتدادی(بدون بعد), غیرمتجزی, غیر متغیر و بدون مکان و زمان است. از آیات قرآن کریم حداقل چند ویژگی برای همه فرشتگان اثبات می‌شود:1. داشتن بال 2. نزول و صعود مکانی3. قابلیت دیده شدن لازمه قطعی هر یک از این سه ویژگی, جسم بودن فرشتگان است. علاوه بر آن چند ویژگی نیز حداقل در مورد عده‌ای از فرشتگان به دست می‌آید:1. استقرار در آسمانها 2. قابلیت تمثل به صورت بشری (تغییر شکل یافتن در عالم خارج) 3. داشتن جوارحی بدنی 4. تغییر و تکامل از عبارات نهج البلاغه ویژگیهای زیر حداقل برای عده‌ای از فرشتگان اثبات می‌شود:1. استقرار در آسمانها 2. صعود و نزول مکانی 3. داشتن جوارحی بدنی 4. تغییر و تکامل 5. داشتن بالاز روایات متعدد با اسناد صحیح ویژگیهای زیر برای فرشتگان ثابت می‌شود:1. مکان داشتن 2. حرکت مکانی 3. احساسات انفعالی 4. داشتن بال 5. قابلیت دیده شدن6. قابلیت تمثل (تغییر شکل یافتن در عالم خارج)مطابق آیات و روایات جبرئیل نیز مادی و جسمانی است. نتیجه قطعی مستفاد از آیات و روایات این می‌شود که همگی فرشتگان مادی و جسمانی‌اند. محدثین, متکلمین و فقهای بزرگ امامیه مطابق با آیات و روایات, فرشتگان را مادی و جسمانی می-دانند اما اهل فلسفه و عرفان بنا بر نظریه صدور یا تجلی, قائل به تجرد فرشتگان از مکان و زمان و اجزاء شدند.نظریه صدور یا تجلی, با عقیده آفرینش در ادیان توحیدی در تضاد است. از لوازم این نظریه سنخیت ذاتی الله و سایر موجودات, و نیز انکار «خلقِ لَا مِن شَیء» و اختیار خداوند می‌باشد.

تفکیک، نظریّه‌ای معرفت‌شناختی در خصوص چگونگی فهم متون دینی است که در آن بر تمایز و جدایی سه روش معرفتی وحی، عقل و کشف تأکید می‌گردد. این مکتب که هدف خود را گرایش به معارف ناب و خالص دینی به دور از هر گونه التقاط و امتزاج معرّفی می‌کند، به منظور دست‌یابی به هدف خویش، اصولی را هم‌چون استناد شناخت دینی به قرآن و حدیث،عدم پذیرش فلسفه و عرفان، اتّکاء به ظاهر آیات و روایات و ردّ هر گونه تأویل، خودکفایی معرفت دینی و تقدّم وحی در اختلاف میان وحی و عقل فلسفی لازمه‌ی کار خود قرار داده است. تفکیکیان با تقسیم عقل به دو قسم دفائنی و ابزاری، تنها عقل دفائنی را که به لحاظ هستی‌شناسی، موجود مجرّد خارجی و قائم بالذّات و به لحاظ معرفت‌شناسی، نور بالذّات، ظاهر بالذّات و مُظهِرغیر و عین کشف و ظهور بوده است، دارای حجیّت دانسته‌اند که از نگاه آنان این عقل، نقشی اساسی در جهت وصول به معرفت حقیقی ایفاء می‌نماید. این دیدگاه برای عقل رایج در حوزه‌ی علوم، سهمی در شناخت قایل نشده و آن را هادم شریعت دانسته است و علّت آن را مبتنی بودن این عقل بر علم حصولی، خطاپذیری و اختلافی بودن آن گزارش داده است.اصحاب تفکیک، توسّل به قرآن و حدیث را مدار اصلی شناخت معارف الهی معرّفی کرده‌اند و در ضرورت استناد به اصل مورد نظر به ادلّه‌ای هم‌چون خالص بودن تعالیم معصومین (ع) و دور بودن آن از التقاط، خطاناپذیری علوم وحیانی، خودکفایی معرفت دینی، عدم اختلاف در معارف حقّه‌ی الهی، محدودیّت توان عقل ابزاری و ناتوانی آن از ادراک حقایق استناد جسته‌اند.واژگان کلیدی: اعتبار، عقل، نقل، حجیّت، مکتب تفکیک

چکیده ندارد.

زراره از یاران بسیار نزدیک و والای امامین صادقین علیهما السلام بوده و نزد دیگر راویان شیعی از مرتبی بلند برخوردار است. با مطالعه جوامع روایی پیشین (تا انتهای قرن نهم) ، اندوخته ای از روایات اعتقادی زراره بدست آمد که مجموعه‌ای ساختارمند از باورهای اصحاب امامیه در آن دوران را ارائه می دهد. در بحث خداشناسی زراره وی معتقد است خدای متعال وصف ناپذیر بوده، ازلی و لامکان می‌باشد. همچنین او خالق تمام موجودات است و با خلقش تباین کامل دارد. احد و صمد و سمیع و بصیر نیز از دیگر صفات او است. در مبحث عدل الهی، زراره قضاء و قَدَر را دو مخلوق الهی می‌داند و به بداء نیز باور دارد. بحث راهنما شناسی دربرگیرنده دو زیر عنوان نبوت و امامت است. متصدیان امر راهنمایی بشر، افرادی ممتاز در جمیع صفات انسانی و برگزیدگان خداوند هستند. پیامبران الهی این منصب را بواسطه‌ی اقراری خاص در عالم ذر بدست آورده‌اند. در نظر وی انبیاء الهی در آخرت مراتب متفاوتی داشته و به لحاظ درجه یکسان نیستند. تجلی خدا به پیامبر اکرم، تفویض امر خلق از سوی خدا به ایشان، وصف ناپذیری و تقدم رسول خدا بر تمام انبیاء و فرشتگان و وقوع معراج از دیگر مؤلفه های اعتقادی وی می‌باشد. طبق روایات او برای شناخت امام نشانه های متعددی وجود دارد که شامل نشانه های جسمی و روحی و معنوی است. امامان معصوم محدث هستند و عدم معرفت نسبت به امامان موجب گمراهی در دین و خروج از جرگه‌ی اهل ایمان است. در نگاه زراره اطاعت از امام راه ورود در هرچیز و رضای خدای متعال است و باید بدون چون و چرا از ایشان اطاعت کرد. علم ائمه هدی بسیار فراتر از علوم مردم عادی بوده، چنانچه علم همه ی مردم برگرفته از علم امامان است. این علم مدام در حال افزایش بوده وهمه طیف از علوم را در برمی‌گیرد. در بحث فرجام شناسی زراره معتقد است موت یکی از مخلوقات خداوند است و همه ی خلایق باید آن را بچشند. امتحان دوباره از کودکان و پیران فرتوت و انسانهای دوره‌ی فترت و دیوانگان و... بعد از مرگ، عدم کیفر فردی که در دنیا با حد الهی عقوبت می شود ، و خوردن و آشامیدن در روز جزا نیز از مقولات اعتقادی وی است.

استنباط آموزه های اعتقادی، با منابع مختلف همچون عقل و نقل امکان پذیر است. برخی از مسائل علم کلام از حوزه های اختصاصی استنباط عقلی است و برخی دیگر از قلمرو اختصاصی نقل محسوب می شود و بعضی دیگر از جمله مسائل مشترک میان منبع عقل و نقل است. تعیین جایگاه ادله نقلی در کشف و استنباط آموزه های اعتقادی، یکی از دغدغه های مهم در عرصه پژوهش علم کلام است.طبیعتا بحث حاضر، بحث روش شناسی تلقی می شود. به همین جهت نباید انتظار غیر روش شناسی از بحث مذکور داشت. هدف اصلی، تبیین جایگاه، محدوده و قلمرو ادله نقلی در آموزه های اعتقادی است. ادله نقلی با دو کارکرد استقلالی و غیر استقلالی در اعتقادات تاثیرگذار است. در رساله حاضر سعی بر تبیین این دو کارکرد است. به همین جهت برای رساله، چهار فصل در نظرگرفته شده است تا در سایه آن بتوان به حوزه های مختلف این بحث پوشش داد.در فصل اول، بعد از ذکر کلیات، به بحث مفهوم شناسی اشاره شده است. در این بخش به ذکر مفاهیمی همچون: معرفت، دین، عقیده، معرفت دینی، معرفت اعتقادی، عقل، فطرت، دلیل، دلیل عقلی و نقلی، باور و آموزه اشاره شده است.در فصل دوم به مبانی معرفت شناختی حجیت ادله نقلی اعتقادی اشاره شده است. این فصل به منزله اثبات مقتضی برای معرفت بخش بودن ادله نقلی است. بدون بحث حاضر، ورود در تبیین نقش و جایگاه ادله نقلی عبث و بیهوده است. برای اثبات معرفت بخشی ادله نقلی، ابتدا به اثبات واقع نما بودن این ادله اشاره شده است. امری که در صورت عدم اثبات آن، هیچ معرفتی قابل دست یابی از نقل نیست. پس از اثبات واقع نمایی، به کیفیت دسترسی مکلف به واقع و احراز آن اشاره شده است. این امر در ذیل توجیه پذیری ادله نقلی اعتقادی تبیین می گردد. رابطه واقع نمایی و مبحث توجیه به منزله رابطه مقام ثبوت و اثبات است. واقع نمایی به مقام ثبوت و نفس الامر توجه دارد ولی توجیه پذیری به مقام اثبات و علم مکلف به احراز واقع. در تبیین مولفه توجیه پذیری، با رویکرد وثاقت گرایی همراهی شد. امری که در بیشتر تحقیقات معرفت شناختی اولا بسیار کمرنگ بدان پرداخته شده است؛ ثانیا به علت نپرداختن به مولفه های مختلف تاثیرگذار در این مبحث، استقبال آنچنانی از آن صورت نگرفته است و با وجود بکارگیری عملی در تحقیقات، عملا روش دیگری را به عنوان روش متفکران اسلامی معرفی می گردد. در فصل سوم به نقش استقلالی (تعبدی) ادله نقلی اشاره می شود. در این فصل به دو چالش عمده کارکرد تعبدی ادله نقلی اشاره می شود. اولین چالش فراروی ادله نقلی اعتقادی، رخ دادن دور است. تمسک به ادله نقلی اگر در همه محدوده اعتقادات با مشکل دور همراه باشد، قطعا نمی توان آن را منبع استنباط گزاره های اعتقادی دانست. در این رساله اشاره شده است که رخ دور در برخی از اصول مثل اصل اثبات خدا و نبوت قابل قبول است؛ ولی در بسیاری از فروع توحید، فروع نبوت، اصل امامت، عدل و معاد چنین مشکلی وجود ندارد.دومین مشکل پیش روی کاربست ادله نقلی در اعتقادات، بحث بر روی اعتبار یا بی اعتباری ظنون در اعتقادات است. به گمان برخی از متفکران، اکثر ادله نقلی بکارگرفته شده در اعتقادات از جنس ظنون هستند و ظنون را اعتقادات بی ارزش تلقی می کنند و به ناچار سهم نقل از کشف آموزه های اعتقادی را فرومی کاهند. در رساله حاضر به این بحث به صورت مفصل پرداخته شده است؛ زیرا عمده چالش پیش روی ادله نقلی، همین مبحث تلقی می شود. در تبیین اعتبار حجیت ظنون اعتقادی ابتدا می بایست به بحث مقصود اصلی در اعتقادات اشاره شود تا در سایه اتخاذ مبنا در آن، به بحث از ظنون اعتقادی وارد شد. مبحث مقصود اصلی در اعتقادات در کتب کلامی مطرح نشده است و صرفا به صورت پراکنده در مباحث اصول فقه بدان اشاره شده است. پس از اثبات امکان به کارگیری ظنون در اعتقادات، به تعیین محدوده کاربست ادله نقلی در اعتقادات و همچنین شیوه های این کاربست، آسیب های پیش روی بکارگیری ادله نقلی در اعتقادات، گونه های ادله نقلی اعتقادی و تعارض میان معرفت برآمده از ادله نقلی با سایر معارف اشاره شده است.در فصل سوم به کارکرد غیر استقلالی ادله نقلی اشاره شده است. ادله نقلی می توانند در منابع دیگر همچون عقل و فطرت تاثیرگذار باشند. در تبیین تاثیر وحی در عقل، ابتدا به نیازمندی عقل به وحی اشاره و سپس به معناشناسی اثاره پرداخته شد. در نهایت نیز مبحث کیفیت اثاره گری تبیین گردید. وحی با دانش افزایی، بیان لغزشگاههای و آسیب شناسی کاربست عقل در اعتقادات، و بیان محدودیت های عقل در شناخت برخی از امور، دست به اثاره عقول می زند.در تبیین تاثیر وحی بر فطرت، به اقسام فطرت و ادله قرآنی و روایی دال بر وجود فطرت در انسان اشاره شد. سپس به گونه شناسی ادله نقلی ناظر به فطرت و کارکرد توصیه ای آن اشاره گردید. در انتها نیز به شیوه های تذکری وحی پرداخته شد. وحی با تبیین اصل معرفت فطری و موطن و موقف آن، تبیین مفاد پیمان اخذ شده از انسان، آموزش کیفیت دعا کردن، ارائه دین صحیح به بندگان، از بین بردن موانع فطرت و حتی ایجاد حالت های تکوینی التجاء و اضطرار، به تذکر دادن نسبت به معرفت به خدا مبادرت می ورزند.

مقصود از قاعده کلامی، گزاره ای کلّی است که می تواند در تعداد قابل توجهی از مسائل مهم کلامی مبنا و دلیل قرار گیرد. قواعد کلامی را در یک تقسیم می توان به قواعد مربوط به شناخت خدا و قواعد مربوط به شناخت افعال خدا تقسیم کرد. قسم اخیر به ابواب عدل، نبوّت، امامت و معاد مربوط می شود، اما بسیاری از این قواعد، مانند قاعده حُسن و قُبح عقلی، در همه این ابواب مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو، همه این قواعد در بخش افعال الهی قرار داده می شود. این کتاب به نخستین و مهم ترین قاعده کلامی افعال الهی، یعنی قاعده حُسن و قُبح عقلی، اختصاص دارد. قاعده حُسن و قُبح عقلی یکی از قواعد پُر کاربرد در علم کلام است. بسیاری از مسائل کلامی، به ویژه مسائل مربوط به افعال الهی، مانند تفسیر عدل به این که خدا کار قبیح نمی کند، فاعلیت انسان و انکار جبر، تفسیر قضا و قدر به گونه ای که به جبر نیانجامد، پاسخ به شبهه شُرور که درصدد نسبت دادن فعل قبیح به خداست و حُسن تکلیف، بر اساس همین قاعده پایه ریزی شده اند. همچنین اثبات دیگر اصول دین، یعنی نبوّت، امامت، معاد و نیز لزوم ایمان به خدا، به درستیِ این قاعده وابسته است. مطالب کتاب در پنج فصل زیر تنظیم شده است: فصل اول: مقدمه و تاریخچه بحث فصل دوم: بررسی دیدگاه های مخالفانِ قاعده (اشاعره و فلاسفه) فصل سوم: بررسی دیدگاه های موافقان قاعده (امامیه و معتزله) فصل چهارم: تبیین دیدگاه برگزیده فصل پنجم: آثار و لوازم قاعده در بحث عدل الهی