آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
بررسی فاعل و قابل بودن ذات خداوند نسبت به صورت‌های علمی موجودات از دیدگاه ابن‌سینا با تأملی در قاعدۀ وحدت جهت فعل و قبول در بسائط
نویسنده:
سیدمحمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ابن‌سینا ذات خداوند را فاعل و قابل صورت‌های علمی موجودات دانسته و آن را از مصادیق وحدت جهت فعل و قبول در موجودات بسیط نسبت به لوازمشان برمی‌شمارد. در این مقاله، نخست قاعدۀ وحدت جهت فعل و قبول را در بسائط توضیح داده‌ایم و سپس، با تطبیق آن بر تفسیرهای سه‌گانۀ نسبت ذات خداوند با صورت‌های علمی موجودات، نشان داده‌ایم که در هر یک از این تفسیرها معنایی خاص از فاعل و قابل بودن خداوند باید اراده شود. قبول صورت‌های علمی از ناحیۀ ذات در تفسیر شیخ اشراق به معنای قبول انفعالی، و در تفسیر ملاصدرا به معنای اتصاف، و در تفسیری دیگر به معنای عدم انفکاک از ذات تلقی شده است. وحدت فعل و قبول در هر یک از تفسیرهای سه‌گانه اشکالات و لوازمی دارد که به آنها اشاره شده است. تفسیر نخست مستلزم اجتماع دو جهت فعل و قبول در ذات است؛ تفسیر دوم تنها با وحدت و عینت صورت‌های علمی و ذات و اتحاد عقل و عاقل و معقول قابل توجیه است؛ و مطابق تفسیر سوم تعبیر از ذات به قابل صورت‌های علمی وجهی ندارد.
تحلیل و بررسی نظریۀ ابن‌سینا در مورد برهان‌ناپذیر (برهان لمیّ) بودن وجود خداوند
نویسنده:
محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ابن‌سینا وجود خداوند را برهان‌ناپذیر می‌داند. منظور او از برهان، برهان لمّ است که از آن به برهان مطلق تعبیر می‌شود. در این مقاله پس از بیان انواع برهان و ارزش معرفتی آنها، دیدگاه ابن‌سینا در مورد برهان‌ناپذیر بودن وجود خداوند و ادلۀ آن بررسی شده است و به این نتیجه دست یافته‌ایم که نه‌تنها برهان صدیقین ابن‌سینا برهانی لمّی است، برهان‌های مخلوق‌محور نیز که به ظاهر در آنها از معلول بر علت استدلال شده است، مطابق با مبانی پذیرفته‌شده در دانش منطق، برهان لمّی هستند. از آنجا که این برهان‌ها به‌طور مستقیم وجود خداوند را اثبات نمی‌کنند، نسبت به نتیجۀ خود، برهان لم بالذات و نسبت به وجود خداوند برهان لمّ بالعرض‌ هستند.
صفحات :
از صفحه 891 تا 912
تحليل و بررسی برهان صديقين ابن سينا با تأملی در ساختار و حدود منطقی آن
نویسنده:
محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
کلیدواژه‌های اصلی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
برهان صديقين ابن سينا يكي از مهمترين برهانها بر اثبات وجود خداوند در سنت اسلامي است. پس از ابن سينا فيلسوفان و متكلمان بزرگ مسلمان با استقبال از اين برهان، ژرف كاويهاي سودمندي در مورد آن انجام داده و تلاش كرده‌اند با نگاه نقادانه ضعفها و قوتهاي آن را نشان دهند. عليرغم اين تلاشها، ابهاماتي درباره اين برهان وجود دارد كه تحقيقات علمي بيشتري را ميطلبد. در مقاله حاضر با تكيه بر ضوابط منطقي، به تحليل صورت، محتوا و حدود اين برهان پرداخته‌ايم و با اين روش نشان داده‌ايم كه اين برهان، برهاني موجودمحور (موجودمّا، نه مفهوم موجود)، لمّي، مبتني بر امتناع تسلسل و متمايز از برهان امكان است و بلحاظ ارزش معرفتي با برهانهاي مخلوق‌محور تفاوتي ندارد.
صفحات :
از صفحه 103 تا 118
نسبت فیض و اراده در تفکّر ابن‌سینا
نویسنده:
کاظم محسنی ، سید محمد انتظام ، علی فضلی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
هدف مقاله‌ی حاضر بررسی و پاسخ بدین پرسش اساسی است: با توجه به این‌که نظریه‌ی فیض در تفکّر ابن‌سینا، به‌معنای فیضان و سرریزشدنِ «ضروری» موجودات از حق تعالی است، این نظریه، چگونه با اراده‌ی الهی سازگار می‌شود؟ به سخن متفاوت، چگونه می‌توان میان «ضرورت» و «اراده» بر بستر نظریه‌ فیض جمع کرد، حال آن‌که در ظاهر این دو مقوله همدیگر را نفی می‌کنند؟ براساس مبانی متافیزیکی، الاهیاتی ابن‌سینا، نویسنده بدین نتایج دست یافته است: اولاً نظریه‌ی فیض در تفکّر ابن‌سینا براساس مبانی و اصولِ متافیزیکی و الاهیاتی معیّنی استوار شده است که از یک حیث این مبانی و اصول با صدر و ذیل فلسفه‌ی ابن‌سینا هم‌پوشانی دارند. ثانیاً به جهت مذکور، نظریه‌ی فیض تنها براساس همان مبانی و اصول قابل درک است. ثالثاً با توجّه به نگاه ابن‌‌سینا به مبادی موجودات، ساختار جهان، ذات و صفات باری تعالی به‌خصوص علمِ عِنایی و اراده‌ی او، ضرورتِ فیض نه تنها منافی با اراده‌ی الاهی نیست؛ بلکه برخاسته از ذات، علم و اراده‌ی وجوبیِ اوست. یعنی جهانْ لازمه‌ی ضروریِ ذاتِ واجب براساس اراده‌ی ضروریِ اوست؛ لذا هیچ ممکنی سوای حق تعالی نمی‌تواند ضرورتی را بر او تحمیل نماید. دشواریِ فهمِ نظریه‌ی فیض ابن‌سینا و اعتراضات، نخست از عدم توجّه و اعتنا به مبانی او، دوم از قیاس و هم‌سان‌پنداریِ ذات الاهی با عرصه‌ی انسانی برمی‌خیزد. نظریه‌ی فیضِ ابن‌سینا یک تحوّلِ منطقی و اساسی در توضیح ظهور کثرت از مبدأ واحد نسبت به اسلاف او به‌شمار می‌آید.
تأملي معناشناختي در توصيف خداوند به عقل بسيط در حکمت سينوي (با نگاهي به سه تفسير متفاوت از فخررازي، ميرداماد و ملاصدرا)
نویسنده:
محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ابن‌سينا از خداوند به عقل بسيط تعبير کرده است. معناي مورد نظر او از عقل بسيط، از سوي فخررازي، ميرداماد و ملاصدرا به سه‌گونة متفاوت تفسير شده است. فخررازي عقل بسيط را از نظر ابن‌سينا ناظر به دفعي و غيرزماني بودن علم حصولي و تفصيلي خداوند به موجودات پيش از ايجاد آنها دانسته است. ميرداماد معتقد است منظور ابن‌سينا از عقل بسيط، علم خداوند به موجودات در مرتبة ذات است که عين ذات ميباشد. او اين علم را در مقابل علم حضوري خداوند به موجودات خارجي دانسته و نسبت علم حصولي به ابن‌سينا را از لغزشهاي شيخ‌اشراق ميداند. ملاصدرا بر اين باور است که منظور ابن‌سينا از عقل بسيط، علم اجمالي در مقابل علم تفصيلي حصولي است. در اين نوشتار هر يک از تفسيرهاي سه‌گانه همراه با مستنداتشان باختصار بررسي شده و در پايان، ترکيبي از تفسير ملاصدرا و فخررازي به اثبات رسيده است.
صفحات :
از صفحه 25 تا 46
قوه خیال و ادراک خیالى از دیدگاه ابن سینا و سهروردى
نویسنده:
میثم رزمگیر، محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره),
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
قوه خیال در بین سایر قواى ادراکى چه نقش و وظیفه اى بر عهده دارد؟ آیا ادراک خیالى امرى مادى و مربوط به عالم محسوسات است یا امرى است مجرد؟ ابن سینا و سهروردى قوه خیال را به منزله یکى از قواى باطنى معرفى مى کنند و نیز خیال را یکى از مراحل ادراک مى دانند. در این مقاله نخست مبانى جهان شناسانه و سپس مبانى نفس شناسانه ابن سینا را بیان مى کنیم. ابن سینا با مشرب مشائى به بحث قوه خیال مى پردازد. وى قوه خیال را قوه اى مى داند که صورت هاى موجود در حس مشترک را در خود نگاه مى دارد و در جریان ادراک خیالى، خیال را به عالم حس محدود مى کند. سپس مبانى جهان شناسانه و نفس شناسانه شیخ اشراق را بیان مى کنیم. سهروردى نیز با مشرب اشراقى به بحث قوه خیال مى پردازد. وى همانند ابن‌سینا قوه خیال را مادى مى داند، اما در جریان ادراک خیالى، نظریه ابن سینا را نمى پذیرد و صورت هاى مشاهده شده در قوه خیال را صورى مى داند که در قوه خیال ظهور یافته اند. به نظر او یک عالم داریم غیر از عالم ماده که اصل همه چیز آنجاست و در جریان ادراک خیالى صور موجود در آن عالم در قوه خیال ظهور مى یابند. او این عالم را عالم مثال (صور معلقه) مى نامد. در قسمت پایانى مقاله نیز به اشتراک ها و اختلاف هاى دو فیلسوف مى پردازیم.
صفحات :
از صفحه 27 تا 48
تبیین و بررسی دیدگاه مخالفان و موافقان نظریه صدر المتألهین درباره رابطه نفس و بدن
نویسنده:
پدیدآور: محمد قاضی پدیدآور: محمدصادق عباسی آغوی استاد راهنما: زهرا احمدی‌پور استاد راهنما: سیدمحمد انتظام استاد مشاور: ابراهیم رومینا استاد مشاور: محمدصادق کاملان
نوع منبع :
رساله تحصیلی
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
حکمت متعالیه پس از زمان ملاصدرا به عنوان مکتبی در فلسفه اسلامی شناخته شد که نوآوری‌های صدر المتألهین پایه گذار آن بود. این مکتب فلسفی پس از وی مورد توجه قرار گرفت و اندیشمندان گرایش گسترده‌ای به آن نشان دادند. مباحث نفس یا انسان‌شناسی در حکمت متعالیه جایگاه ویژه‌ای دارد؛ نوع رابطه نفس و بدن، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس، اتحاد نفس و قوای آن، استکمال جوهری نفس و چگونگی معاد آن از جمله نوآوری های صدرا در این حوزه است. مباحث نفس‌شناسی دارای تاثیرات مهمی در مباحث خداشناسی، معرفت‌شناسی و توجیه معاد است؛ گرچه این مباحث بیشتر به ارسطو نسبت داده می‌شود ولی انسان‌شناسی همواره در بستر فلسفه اسلامی در حال تکامل بوده است. فلسفه‌های امروزی گردش اندیشه فیلسوفان به تعبیر و تلقی که از انسان دارند را به خوبی نشان می‌دهد. انسان دارای بعدی فراتر از جسم است که او ار از دیگر موجودات هستی متمایز می‌کند (بنابر نظر حکمت متعالیه). این بعد فراتر را فلاسفه «نفس» می‌نامند به تعبیر دقیق‌تر «کمال اول برای جسم طبیعی آلی که افعال حیات را انجام می‌دهد». همین‌طور انسان دارای بدنی است که حالات خاص ماده را دارا بوده و از جنس آن است. چگونه انسان که حقیقت یگانه‌ای است در عین یگانگی نفس و بدن دارد (دارای دو جنبه است)؟ اگر هر یک از نفس به عنوان امری مجرد یا بدن به عنوان امری مادی انکار شود، پرسش از رابطه نفس و بدن بسیار منتفی خواهد بود. مادی گرایان انکار جوهری ماوراء الطبیعه می‌کنند (مورفی، 1393) و عده‌ای انکار تحقق ماده (یوسفی، 1394، ص53). دشواری مسأله زمانی خود را نشان می‌دهد که نفس به عنوان جوهری مجرد و بدن نیز به عنوان امری مادی پذیرفته شود. پرسش اینست که چگونه از امری مجرد و امری مادی حقیقت واحد انسان تشکیل شده است؟ به عبارت دیگر رابطه نفس و بدن چگونه توجیه می‌شود تا در عین دوگانگی، وحدت حقیقت انسان نیز حفظ شود؟ پاسخ صدرا به این پرسش و تفسیر و تحلیل آن، کاملا با دیگران متفاوت است به دیدگاه صدر المتألهین در مورد رابطه نفس و بدن بسیار پرداخته شده است (در بخش پیشینه مفصل خواهد آمد) بسیاری از تحقیقات انجام شده نظریات قبل از صدرا را واکاوی کرده و با تبیین نهایی دیدگاه ملاصدرا تحقیق فلسفی خویش را خاتمه داده‌اند. تحقیقات یاد شده گاه تنها جنبه ترویجی داشته و گاهی نیز وجه پژوهشی؛ گاه تطبیقی و گاه غیر تطبیقی بوده است (مقصود 28 پایان‌نامه‌ای است که در مسأله رابطه نفس و بدن اعم از حکمت متعالیه و غیر آن نوشته شده است که در بخش پیشینه به آن اشاره خواهد شد). اما پژوهش حاضر در صدد است تا با قرار دادن نظریه صدر‌المتألهین به عنوان نقطه آغازین، به سیر تحول، تکامل یا اشکالات وارد شده به این دیدگاه در فلاسفه بعد از وی بپردازد. بدین سان تمایز پژوهش با دیگر عناوین مشابه آشکار می‌شود؛ نظریه صدر المتألهین چون ناظر به دیدگاه‌های قدما نیز بوده، اگر با نظریات پس از زمان صدر المتألهین و بلوغ حکمت متعالیه سنجیده شود دیدی گسترده‌تر و جامع‌‌تری نسبت به مسأله رابطه نفس و بدن حاصل خواهد کرد. دیدگاه ملاصدرا پیچیدگی هایی دارد که هنوز راه را برای ادامه کار فلسفی باز گذاشته و بررسی دیدگاه فلاسفه پس از ملاصدرا و نگاه آنان به این مسأله مسیر را برای رسیدن به راه حلی کارآمدتر نشان خواهد داد. به همین‌جهت در این رساله دیدگاه‌های ناظر به نظریه صدر المتألهین را که پس از این حکیم بزرگ مطرح شده اند، چه موافق و چه مخالف، بررسی خواهد شد؛ در زمینه دیدگاه‌های مخالف تنها به فلاسفه اکتفا نشده و به متکلمان یا محدثانی که ناظر به دیدگاه صدر المتألهین سخن گفته اند نیز توجه خو.اهد شد. لازم به ذکر است حتی موافقان صدر المتألهین در تمام جوانب با وی همراه نبوده و در مبانی، ادله یا حتی نتیجه نهایی نیز با نظریه ملاصدرا اختلافات جزئی دارند. در راستای تحقیقات انجام شده می‌توان موافقان و مخالفانی که نظریات آنان به درستی در دسترس ما قرار گرفته‌اند را چنین برشمرد: عبدالرزاق لاهیجی (لاهیجی، 1383،ص164)، فیض کاشانی (فیض کاشانی، 1428ق، ج2، ص312)، قاضی سعید قمی (قاضی سعید قمی، 1415، ج1، ص527-528)، علامه مجلسی (مجلسی، 1403ق، ج58، ص1-20)، مدرس طهرانی (مدرس طهرانی، 1378، ج2، ص102)، ملاهادی سبزواری (سبزواری، 1369، ج5، ص180)، علامه طباطبائی (طباطبائی، 1997م، ج1، ص365، ج14، ص285)، علامه حسن‌زاده آملی (حسن‌زاده، 1379، ص257) (فیاضی، 1389، ص146).
 تبارشناسی تبیین علامه طباطبایی از چگونگی انتزاع معقول ثانی در کلمات صدرالمتألهین با تأکید بر مفهوم وجود
نویسنده:
مهدی مطهری، محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
استاد مطهری معتقدند علامه طباطبایی نخستین فیلسوف در تاریخ فلسفه اسلامی است که به چگونگی انتزاع معقول ثانی پرداخته است. منظور ایشان این نیست که پیش از علامه به این مسئله توجه نشده است، حتی می‌توان گفت عناصر اصلی تبیین علامه در کلمات صدرالمتألهین وجود دارد. عناصر ملهم از آموزه‌های صدرالمتألهین در تبیین علامه عبارت‌اند از: ۱) معقولات ثانیه، علوم حصولی مسبوق به علوم حضوری‌اند ۲) علم نفس به خود، قوا و افعالش و نیز ادراک حسی، علم حضوری‌اند؛ ۳) بررسی فرایند انتزاع معقولات ثانیه را باید از یکی از این علوم حضوری آغاز کرد؛ ۴) معقولات ثانیه محصول نگاه استقلالی به نسبت میان پدیده‌های یافت شده، نفسانی یا خارجی، است.
صفحات :
از صفحه 135 تا 150
بررسی ارزشیابی ملاصدرا از براهین وجود خدا
نویسنده:
محمد انتظام
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی إسراء,
چکیده :
تحلیل و بررسی براهین وجود خدا، بخش مهمی از اهتمام و دلمشغولی صدرالمتالهین را در مباحث خداشناسی، به خود اختصاص داده است. ارزشیابی این برهان‌‌‌ها بر اساس ملاک‌‌‌های مختلف، از جمله تلاش‌‌‌های ستودنی او به شمار می‌‌‌رود که کمتر مورد توجه واقع شده است. در این مقاله، پس از اشاره به عناوین این برهان‌‌‌ها و بیان دسته‌‌‌بندی‌‌‌های مختلف صدرا از آن‌‌‌ها، ملاک‌‌‌های ارزشیابی برهان‌‌‌ها معرفی می‌‌‌شود. سپس، مهم‌‌‌ترین ملاک‌‌‌ها را ـ که ملاک‌‌‌های طرح‌‌‌شده در دانش منطق است و بر اساس آن‌‌‌ها برهان‌‌‌های وجود خدا به برهان «ان» و برهان «ان مطلق» و «دلیل» تقسیم می‌‌‌شود ـ تبیین کرده، مستندات آن‌‌‌ها را بیان خواهیم کرد؛ و آن‌‌‌گاه، نشان خواهیم داد که به لحاظ معیارهای منطقی، ارزش معرفتی برهان صدیقین و دیگر برهان‌‌‌های وجود خدا، تفاوتی ندارد.
صفحات :
از صفحه 55 تا 80