آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شخصیت‌های کلیدی فرقه‌ی شیخیه، سیدکاظم رشتی است، که نقش مهمی در پیشبرد اهداف شیخ احمد احسایی داشته است و می‌توان گفت که اگر وی نبود، چه بسا این فرقه‌ی نوپا هم، در همان اوایل شکل‌گیری به کار خود خاتمه می‌داد. سیدکاظم بن قاسم بن احمد بن حبیب از سادات حسینی مدینه است، که البته بعضی او را سید نمی‌دانند.

رکن رابع یکی از مفاهیم مهمِ عقاید شیخیه است. شیخ احمد احسایی بنیان‌گذار فرقۀ شیخیه با ارائه تفسیر جدید از معاد، معراج، مفهوم امامت و ... با دیدگاه‌های علمای شیعی در موارد فوق، مخالفت و پیروانی پیدا کرد. شیخی‌ها در اصول، خود را جزو مذهب اثناعشری می‌دانند؛ اما برخی از آموزه‌های آن‌ها، ازجمله «رکن رابع» معارض با اصول اثناعشری است. لذا در پژوهش حاضر سعی شده که اختلاف و اشتراک دو مذهب فوق، درباره نواب امام عصر (ع) با روش توصیفی_تحلیلی موردبررسی قرار گیرد. رکن رابع مورد تأکید بزرگان شیخی، تفسیری جدید از نواب امام عصر (ع) است؛ با این تفاوت که در مذهب امامیه با آغاز غیبت کبرا، فقها، نواب عام امام عصر (ع) هستند؛ اما در مذهب شیخی، افرادی خاص؛ مانند شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی و... نائبان خاص امام عصر به شمار می‌روند. تفاوت دیگر دراین‌باره این است که نواب امام عصر در مذهب امامیه، فقها؛ یعنی انسان‌های غیر معصومند؛ ولی بر اساس مذهب شیخیه، مقام رکن رابع، با جایگاه امامان معصوم برابری می‌کند. علاوه بر تناقض‌گویی‌هایی که در سخنان شیخی‌ها وجود دارد، بعضی از شخصیت‌های آن، با رویکرد غالیانه، مقام رکن رابع را فراتر از منزلت پیامبران و امامان معصوم (ع) می‌دانند، ولی این باور بر اساس مذهب امامیه پذیرفتنی نیست و بدعتی آشکار به‌شمار می‌آید.

«مکتب شیخیه که یکی از فرقه‌های نوکیش و جدیدالولاده است، در دو سدة اخیر پا به عرصة جهان اسلام نهاد و افکار خاص و نسبتا نوی را در عالم تشیّع مطرح ساخت.» این مکتب نقش مهمّی در پیدایش جریانات جدید مذهبی و تحوّلات مهمّ اجتماعی در دویست سال اخیر داشته است. این پژوهش با هدف بررسی تاریخ پیدایش و تحوّلات مکتب شیخیه و مطالعة تطبیقی در خاستگاه‌های عقاید شاخص آن انجام گرفته است. مطالب اثر در پنج فصل سامان‌دهی شده که فصل نخست، به شرح احوال و آثار و روش‌شناسی «شیخ احمد احسائی» اختصاص یافته است. در فصل دوم، شاخص‌ترین عقاید شیخ احمد احسائی در سه حوزة جهان‌شناسی، معادشناسی و امام‌شناسی بررسی شده و در فصل سوم، احوال، آثار و افکار جانشینان شیخ احمد احسائی شرح داده شده است. در فصل چهارم به فرقه‌های شیخیة کرمان، آذربایجان و همدان پرداخته شده و در فصل پایانی، جمع‌بندی و نتیجة پژوهش آمده است.

ایدة رکن رابع در فرقة شیخیه، از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ به طوری که برخی سران این فرقه، آن را برتر از اصول دین، حتی توحید و به عنوان اساس هستی و فلسفة آفرینش قلمداد کرده اند. سخنان سران شیخیه در تبیین رکن رابع، در نظام اعتقادی این فرقه دارای اشکالات و چالش های اساسی است و اختلافات عمیقی میان این ایده و اصول و مبانی اعتقادی شیعه، ازجمله نظریة نیابت وجود دارد. این نوشتار بر آن است که پس از بررسی مفهوم، جایگاه و مبانی رکن رابع در نظر شیخیه، نسبت آن با نظریة نیابت (عامه و خاصه) در فرهنگ شیعی را بررسی کند. بررسی به عمل آمده حاکی از آن است که: ایدة رکن رابع، انحراف و بدعتی در مبانی شیعه بوده و با نظریة نیابت، تفاوت های اساسی دارد؛ ضمن اینکه خود نیز از مبنا و دلیل قابل قبولی برخوردار نیست.

الذريعة إلی تصانيف الشيعة اثر عالم انديشمند شيخ آقا بزرگ طهرانى است كه با هدف ثبت نام آثار مؤلفان شيعه تأليف شده است. وى بر آن بوده تا فهرستى از آثار تأليفى شيعه را در هر زمينه و از هر زبان و منطقه، اعم از خطى و چاپى ارائه دهد. او افزون بر نام كتاب و نام مؤلف، اطلاعاتى از كتاب و در مواردى از موضوع آن جمع‌آورى نموده است.شيخ آقا بزرگ در طول قريب شصت سال (از سال 1330 قمرى تا 1389) نام هر كتابى را كه در فهارس كتابخانه‌هاى شخصى و عمومى و غير آن مى‌ديده يادداشت مى‌كرده و به مرور زمان، اين اطلاعات را تكميل كرده و در الذريعة ارائه نموده است. وى ضمن معرفى كتاب، در صورتى كه اثر مزبور مخطوط بوده و خود آن را ملاحظه كرده، افزون بر ارائه نخستين عبارت كتاب، محلى كه آن نسخه را در آنجا ديده ياد كرده است، به ويژه اگر نسخه مورد نظر، در دست شخص خاصى بوده نام او را آورده است.