آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقوله کمال دین، از مباحث مهم در مجموع مباحث توصیف و تبیین دین، در دوران معاصر است. این بحث به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که، چه چیزی موجب کمال دین و چه چیزی موجب نقص دین است؟ دین کامل، از چه مشخصاتی باید برخوردار باشد، که اگر نباشد دین ناقص است. می توان ادعا کرد که تقریبا همه کسانی که در باب کمال دین سخن گفته اند، بر این مطلب اذعان دارند که کمال دین را هر گونه که تفسیر کنیم، می بایست سازگار با قلمرو و محدوده ای باشد که دین برای خود برگزیده و در آن قلمرو سخن گفته است. در این رساله به بررسی آراء چند تن از اندیشمندان مسلمان به طور مستقل و جداگانه در مورد کمال دین پرداخته شده است. در بیان دیدگاه هر اندیشمندی، سعی بر این است که ابتدا تصویری که او از کمال دین ارائه می دهد، با ذکر مبانی و ادله آن، با دقت ترسیم شود، و سپس نکاتی که مورد نقد و تامل است، بررسی شود

بحث درباره واقعیت‌های هستی، ارتباط پدیده‌ها با یکدیگر، نیاز پدیده‌ها به علت هستی بخش ، ذرات ، صفات و افعال علت هستی بخش و ... از اساسی‌ترین مباحث در زندگی بشر بوده، هست و خواهد بود. مجموعه این مباحث که فلسفه الهی را تشکیل می‌دهد به دلیل آنکه نقشی اساسی و زیربنایی را در شناخت امور واقعی از امور غیرواقعی، تحکیم اصول و مبانی جهان‌بینی دینی و تثبیت باورها دارد و با ارائه قویترین و عمیقترین براهین و استدلالهای عقلی می‌تواند از حریم دین و مسائل اساسی آن به بهترین وجه ممکن دفاع کند، مورد توجه ادیان آسمانی بوده و توسط رهبران این ادیان مورد گوشزد قرار گرفته است . دین اسلام نیز که آخرین و کاملترین دین الهی است به این نوع از فلسفه توجه خاصی داشته و در کتاب آسمانی خود و توسط رهبران معصومش به مهمترین مباحث مطرح در این زمینه پرداخته است . در این راستا پیشوای هشتم اسلام، حضرت رضا علیه‌السلام به دلیل شرایط خاص سیاسی و فرهنگی زمان خود و نیز به دلیل شروع نهضت ترجمه در آن دوران و ورود فلسفه یونان به جهان اسلام، بیشترین مباحث را در زمینه فلسفه الهی مطرح کرده‌اند. به همین خاطر از جمله گامهای موثر در آشنایی هر چه بیشتر با فلسفه الهی و مسائل اساسی‌اش این است که بدانیم دیدگاه آن حضرت در این زمینه چیست ؟ و چه نظراتی را در رابطه با مسائل خاص فلسفه الهی ابراز کرده‌اند؟ تا با بهره‌گیری از سخنان گهربار و حکیمانه ایشان که سرچشمه اصلی معارف الهی‌اند، بتوانیم تصویری هر چه صحیحتر و جامعتر از فلسفه الهی داشته باشیم. بر این اساس ، لازم است ابتدا منابع معتبر روائی را که سخنان آن حضرت در آنها ثبت شده است ، شناسایی کرده و پس از استخراج سخنان و نظرات بلند ایشان در زمینه مهمترین و اساسی‌ترین مسائل مربوط به فلسفه الهی به تجزیه و تحلیل و تبیین آنها بپردازیم.

در کتاب شریف نهج البلاغة - که در بردارنده گوشه ای از سخنان گهربار امیرمؤمنان علیه السلام است - دو نمونه از سخن مشاهده می کنیم که قسمتی از این سخنان، مشروعیت حکومت را در قبال مردم می دانند و قسمتی، مردم را در این باب دخیل ندانسته، بلکه این مسئله را از امور الهی می دانند. نگارنده در این پایان نامه، به نفی تناقض بین این دو دسته سخنان و اثبات این که این دو دسته سخنان در صدد ایجاد روشی نوین در نظام حکومتی هستند، پرداخته است. این نگاشته، از یک مقدّمه و یازده بخش تشکیل شده است: در مقدّمه، مسائلی از قبیل طرح اصل مسئله تحقیق، عنوان موضوع تحقیق و بستر تحقیق، مطرح شده است. در ابتدای پایان نامه، تعاریف متعدّدی از واژه حکومت ارائه شده و سپس، معنای مورد نظر از این واژه تبیین شده تا در میان معانی مختلف، محوریت ثابتی برای بحث باشد و از مغالطه در بحث، دوری شود. ضمناً از حیث مصداق نیز قدر متیقّن از حکومت نشان داده شده باشد تا هنگام بحث در این وادی، تمام اشکال حکومت را دربر گیرد. نگارنده در قسمت بعد، در صدد اثبات ضرورت اجتماعی حکومت برآمده و این که حکومت، فقط و فقط به عنوان یک گزاره مطلوب در اجتماعی محسوب نمی شود. وی در آغاز یک استدلال عقلی بر این قضیه آورده و سپس، روایاتی از امیر مؤمنان را مورد استفاده قرار داده که در آنها ضرورت حکومت در جامعه برای از بین رفتن هرج و مرج، مورد تأکید قرار گرفته است. سپس به فلسفه یا دلایل ضرورت حکومت پرداخته و آنها را ضمن مواردی برشمرده، که عبارت اند از: وحدت امّت در پرتو حکومت، اجرای عدالت و ظلم ستیزی، اقامه دین، تأمین حقوق عمومی و رفاه اجتماعی، و در هر مورد نیز به روایاتی از نهج البلاغة در راستای این ضرورت اجتماعی و فلسفه های متعدّد حکومت، استدلال نموده است. نگارنده، پس از این مقدّمات، به پاسخ این پرسش پرداخته که: حقّ حاکمیت در اصل از آن کیست؟ آیا حق، از آن خداوند است یا مردم نیز صاحب حقّ اند؟ و آمده است که چون مردم در عدم حاکمیت نسبت به همدیگر برابرند، لذا در خروج از این اصل اوّلیه عدم پذیرش سلطه غیر، دلیل قاطع و محکمی مثل دلیل اثبات ولایت خداوند، پیامبران و ائمه معصوم باید در دست باشد. وی در بحث دلایل ضرورت حاکمیت الهی، ابتدا در بخش حاکمیت در وضع قانون، خداوند را تنها قانونگذاری دانسته که ویژگی های منحصر به فردی در قانونگذاری دارد. در بخش حاکمیت در اوامر و نواهی نیز به این نکته پرداخته که امر نیز فقط بر عهده خداوند است ؛ زیرا حاکمیت، حقّ کسی است که به مصالح فرد و جامعه آگاه بوده، مسیر کمال آنها را بشناسد و ضمن به دور بودن از هرگونه حبّ و بغض و خودخواهی، بتواند کشتی هدایت و کمال بشر را به ساحل نجات، هدایت و کمال برساند، و این مطلب را به وسیله آیات قرآن و روایات نهج البلاغة اثبات نموده است. مبحث بعد در پاسخ به این پرسش است که آیا این حاکمیت با حاکمیت مردم در تضادّ است یا در طول آن قرار دارد؟ نگارنده در پاسخ می نویسد: تضادی بین دو حاکمیت وجود ندارد و این دو در امتداد یکدیگرند. منتها خداوند، بشر را طوری خلق کرده که دارای نیروی اراده و اختیار باشد و اگر با اختیار خود به حاکمیت الهی تن در دهد، در راه صواب است، وگرنه در ورطه هلاک و نابودی قرار می گیرد. سپس به اجمال، دلایلی از نهج البلاغة درباره مشروعیت حاکمیت مردم آورده و آیات و احادیثی نیز از باب شاهد آورده است. نگارنده، در ابتدای این بحث ها برای بهتر روشن شدن مطلب، اشاره ای گذار به نظام های عمده حکومتی در ادوار گذشته کرده و در یک تقسیم بندی مختصر، آنها را به چهار گروه تقسیم نموده است. پس از این تقسیم بندی نیز مجملی از روش حکومتی تئوکراسی و اقسام چهارگانه آن را شرح داده و سپس، اصطلاح «دموکراسی (مردم سالاری)» و انواع دموکراسی های موجود در دنیا را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

پیش‌رفت دانش و فناوری‌های مربوط به هوش مصنوعی، منجر به بازتاب‌های گوناگونی (از جمله در حوزه‌ی فلسفه) شده و دست‌مایه‌ی نظریه‌پردازی برخی از اندیشمندان متمایل به ماده‌گرایی برای پرورش این نظریه قرار گرفته است که، شاکله و سازوکار عمل‌کرد ذهن جان‌داران (به‌ویژه انسان) و سامانه‌های برخوردار از هوش مصنوعی، مشابه بوده و بر این اساس سامانه‌های مصنوعاً هوش‌مند، به‌مدد پیش‌رفت‌های فزاینده (و در قالب یک الگوی برگزیده‌) سرانجام از کلیه‌ی ویژگی‌های ذهن انسان (هم‌چون آگاهی و اراده) برخوردار خواهند بود. قائلان به این باور، در مواردی پذیرش این امر را لزوماً منجر به پذیرش دیدگاه یگانه‌انگاری ماده‌گرا (اعم از حذف‌گرایی یا فروکاهش‌گرایی) دانسته و بر اساس آن امتناع جاودانگی و رستاخیز انسان را نتیجه گرفته‌اند. با این وصف، در این پژوهش ضمن بررسی مقایسه‌ای شاکله و سازوکار عمل‌کرد ذهن انسان و سامانه‌های واجد هوش مصنوعی، امکان برخورداری این سامانه‌ها (در سطح مکفی‌ای از پیش‌رفتگی) از ویژگی‌های اصلی ذهن انسان و نیز ضرورت منطقی این امر به پذیرش ماده‌گرایی و هم‌چنین امتناع جاودانگی و رستاخیز، بررسی و تحلیل گردیده است.

پیوست در منابع دیجیتالی

رشد یک امر نسبی است و در هر مورد معنای خاص خود را دارد مثل رشد فرهنگی ، رشد ملی ، رشد مالی و ... و معنای جامعی که موضوع بحث رساله است عبارت است از توانایی بهره برداری صحیح از امکانات مادی و معنوی . در کلمات فقهای اسلام در دو مورد برای صحت و نفوذ افعال حقوقی و تصرفات اشخاص رشد شرط دانسته شده و به آن تصریح شده : یکی در مورد تصرفات مال یو دیگری در مورد ازدواج. یعنی افراد مادام که از رشد برخوردار نباشند و سفیه باشند نمی توانند در اموال خود تصرف کنند ، و در مورد ازدواج خود تصمیم بگیرند. نکته بسیار مهم این که در کلمات فقها این مساله طرح نشده که آیا مراد از رشد در ازدواج تنها رشد مالیاست یا این که علاوه برآن رشد در امر نکاح همشرط است . تنها کسی که این مساله را مطرح کرده است صاحب عروه است ، و مختار او هم این است که علاوه بر رشد مالی ، رشد در امر نکاح هم شرط است . در مورد ملاک نفوذ تصرفات مالی هم ثابت شده که ملاک اصلی همان رشد است و بلوغ مدخلیت ندارد و ذکر آن هم در لسان شرع تنها به خاطر اماره بودن آن است . از آنجا که ممکن است این شبهه در ذهن پدید آید که چرا در اصل مکلف بودن انسان رشد شرط دانسته نشده در حالیکه عقل شرط تکلیف دانسته شده در پاسخ این سوال توضیح داده ایم که رشد یک امر اکتسابی است لذا شرط تکلیف قرار نگرفته برخلاف عقل که قابل اکتساب نیست . در مورد اینکه چرا رشد در امور کیفری معتبر دانسته نشده ، بیان کرده ایم که رشد در امور کیفری ممکن است خیلی زودتر از رشد در امور مالی بدست آید ، به عبارت دیگر حتی افرادی هم که در امور مالی رشد ندارند قبح بسیاری از امور کیفری را درک می کنند ، لذا می توان گفت حتی افراد سفیه در امور مالی ، رشد به معنای رشد کیفری را دارا می باشند هر چند از رشد مالی برخوردار نباشند. همچنین در مبحثی تحت عنوان رشد سیاسی، جایگاه فقهی این مبحث توضیح داده شده و بیان شده که با الهام از تعالیم دینی می توان نتیجه گرفت که تحصیل رشد در امور سیاسی و اجتماعی امری لازم است و بدون برخورداری از آن انسان نمی تواند تکلیف الهی خود را ادا کند و برخوردار بودن از رشد سیاسی ، شرط اساسی برای برخورداری از حق دخالت در تعیین مقدرات و سرنوشت جامعه است .

در این پایان نامه تفسیر قرآن با توجه به علوم تجربی مورد بررسی قرار گرفته و از این موضوعات بحث شده است: مفهوم تفسیر و تفاوت آن با تأویل، معیارهای تفسیر، منابع تفسیر، روشهای مختلف تفسیری، قرآن و علم، علوم و مطالب علمی قرآن، قلمرو علم و دین و رابطه این دو و حوزه های مختص و مشترک آنها، دلایل مخالفان و موافقان تفسیر علمی و اقسام آن. در پایان، نمونه های تفسیر علمی آیات قرآن آورده شده است