آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اثبات دو بُعدی بودن معاد از دایره عقل و روایات، بیان آثار و نتایج این نظریه و ردّ مدّعای منکران جسمانیت معاد، موضوع مورد بحث و بررسی نگارنده در این پایان نامه است. این سؤال که به راستی جسمانیت معاد به چه صورت است، و روزی که انسان ها سر از خاک برخواهند آورد، چگونه روزی خواهد بود و سؤالاتی بی شمار از این قبیل، از استفهامات ضروری برای بشر در طول ادوار تاریخ بوده است. درباره واژه معاد، نظریات مختلفی وجود دارد. عدّه ای آن را مصدر عودت و به معنای بازگشت می دانند، و برخی هم آن را اسم زمان یا مکان گرفته اند. به هر صورت، معاد، مکان یا حالتی است که مردم پس از مرگ در آن جای داده می شوند یا به آن حالت در می آیند. به عبارت دیگر، زندگی در عالم آخرت و حیات پس از مرگ است؛ حیاتی که در آن به حساب اعمال رسیدگی می شود و نیکوکاران به پاداش، و بدکاران به کیفر اعمال زشت خود خواهند رسید. این پایان نامه، به پنج بخش تقسیم شده است: بخش اوّل، مربوط به بررسی تاریخی معاد و جایگاه آن در بین اقوام مختلف و نحوه برداشت این اقوام از معاد است. بخش دوم، درباره بررسی نقلی معاد است و شواهد قرآنی و روایی آن بیان شده است و ضمن ارائه آیاتی از قرآن مجید به شیوه جدولی، و ترجمه آیات، نکات تفسیری آیه نیز در ذیل آن آمده است. بخش سوم، بررسی عقل معاد است، یعنی دیدگاه فلاسفه و متکلّمان درباره معاد، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش چهارم، بررسی تطبیقی و به عبارتی شناخت وجوه افتراق و اشتراک این دو شعبه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نگارنده، بررسی تاریخی را سرلوحه کار خود قرار داده و در توجیه آن، بر این عقیده است که اگر قبل از شروع هر بحث و تحقیق، مخصوصاً موضوع یاد شده، ابتدائاً یک شناخت اجمالی و کلّی بر آن مورد خاص پیدا شود، جهت تبیین و اشراف به موضوع، کمک خوبی خواهد بود و در این بررسی، انسان متوجّه قضاوت تاریخی اقوام و ملل گوناگون شده، بدون اغراق و در نهایت انصاف، اقرار می کند که تمام ادیان، یک صدا با زبان های مختلف فریاد برمی آورند که انسان روزی به دنیا می آید، روزی می میرد و دگر روز، برانگیخته خواهد شد. وی در توجیه این که علّت محور بودن ادلّه نقلی در بحث چه بوده، می نویسد: وقتی خداوند آن قدر به بنده اش مهربان است که او را بر سرِ خوانِ پُر جود و بخشش خویش، یعنی کلام اللَّه مجید می نشاند و به او عروة الوثقی مرحمت می کند که از هر مستمسکی، مطمئن و قوی تر است. چرا انسان، ندانسته یا نخواسته به آن چنگ نزند، تا از وساوس و اغواهای شیطان و خلطهای اجنبی رهایی یابد و در امان باشد؟ پس قرآن، تکیه گاه بسیار محکمی است و همچون خانه عنکبوت، سست و بی بنیاد نیست. بر هر صاحب خردی مبرهن است که خداوند مهربان، رحمتش را با نعمتش بر بندگانْ تمام نموده و روزی از آنان بازخواست خواهد نمود . از رحمت الهی، یعنی قرآن کریم و نعمت الهی، یعنی عقل، و چه زیباست عقلی که بر پایه نقل بنا نهاده شود. درست است که اصل هدایت در قرآن بیان شده، لیکن راه ها و طُرق وصول به آن حقیقت را در نزد عقل باید جستجو کرد.

نگارنده در این مجموعه به بیان راز و رمز ولایت از زبان ولیّ اللَّه الأعظم پرداخته و با محور قرار دادن کتاب شریف نهج البلاغة، به شرح و بسط بحث از ولایت، مراد و منظور از این اصطلاح پرداخته و معنای ولایت از دیدگاه نهج البلاغة بیشتر مدّ نظر وی بوده است. در بحث های مقدّماتی، سخنی کوتاه درباره شخصیت علی علیه السلام بیان شده و در قسمت بعد به عظمت نهج البلاغةی او اشاره شده است. در مبحث بعد، قبل از شروع بحث، ولایت از لحاظ واژه و ریشه در کتب لغت مورد بررسی قرار داده است. مطالب بخش بعدی درباره اقسام ولایت است. نگارنده، چهار قسم برای ولایت عنوان کرده و توضیح می دهد که عبارت اند از: ولایت محبّت، ولایت امامت، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی. در قسم اوّل (ولایت محبّت) آمده که ضرورت دوستی اهل بیت و این که دوستی آن بزرگواران، اجر رسالت و ناشی از دوستی حق است. همچنین درباره رمز دوستی علی علیه السلام و این که دوستی وی، ایمان و دشمنی وی نفاق است، سخن به میان آمده است. در بحث ولایت امامت که به معنای پیشوایی دینی است، درباره نصب امام از جانب خدا و همچنین عصمت و علم او بحث شده است، و این که عصمت و علم در بالاترین حدّ آن، فقط شامل آل محمّدصلی الله علیه وآله می شود. بحث دیگر این قسمت، درباره ولایت تکوینی یا ولاء تصرّف است که در مرحله اوّل، مخصوص خداوند متعال و سپس، مختّص اولیای الهی به اذن الهی است و بالاترین مرتبه آن را اهل بیت علیهم السلام دارا هستند از مطالب مهم این قسمت، بحث از هدایت به امر است که مقام ویژه امام است و هدایت و راهبری است. مطلب مورد اشاره دیگر، ولایت تشریعی است که در دو معنا توضیح داده شده است: الف . به معنای وضع قوانین و احکام، که این ویژگی نیز از آنِ حق تعالی و پس از او پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام است. ب . به معنای سرپرستی و راهبری، که ضروری جامعه است و غفلت از آن، عواقب زیانبار بسیاری را در جوامع اسلامی در بر داشته است. در این قسمت به فطرت و همچنین سیره پیامبر بزرگوار استناد شده، و این که در زمان غیبت، سرپرستی جامعه مسلمانان با ولیّ فقیه جامع شرایط رهبری است؛ زیرا این مقام، ثابت است و مقام، غیر از فرد است، و با نبود فرد، مقام از بین نمی رود. در بخش دیگر پایان نامه، حکومت در نهج البلاغة به طور اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. از مهم ترین و فراوان ترین مباحث نهج البلاغه، مبحث حکومت است. با این که علی علیه السلام پیشوای دینی است و امامت دینی جامعه را دارد، درباره حکومت، بسیار تأکید کرده است و در عین حال، آن را بی ارزش تر از کفش لنگه ای پاره و آب دهان بُز دانسته است؛ زیرا حکومت، فی نفسه، ارزشی ندارد، امّا به خاطر هدفی که بر آن مترتّب می گردد، ارزش بالایی خواهد داشت. از مباحث مهم دیگر که به بهترین شیوه در نهج البلاغة مطرح شده «رابطه والی و رعیّت» است و از زیباترین مباحث در این زمینه، عهدنامه حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر، سردار رشید اوست. عنوان مبحث دیگر این بخش، «اهل بیت و حکومت» است. در پایان مبحث حکومت، به سکوت تلخ و شکوهمند علی علیه السلام اشاره شده، که آن بزرگوار برای حفظ وحدت مسلمانان صبر کرد و حقّ حکومت را - که مهم بود - فدای وحدت مسلمانان - که اهم بود - نمود. آخرین بخش از این مجموعه به بیان حقیقت ولایت اختصاص یافته، و این که «ولیّ» از اسمای حق و دائمی است. همچنین درباره اتّحاد ولایت پیامبر بزرگوارصلی الله علیه وآله و علی علیه السلام سخن به میان آمده و برخی از فضایل بی شمار آن حضرت، بیان شده است.

آنچه در این رساله مورد تحلیل قرار گرفته است "ملاک صدق و کذب قضایا در فلسفه اسلامی است با این هدف که ملاک صدق انواع قضایا که در منطق مطرح شده معلوم گردد. با وجودی که حق اعم از صدق است، اما مراد از صادق بودن یک قضیه، مطابقت آن با حق و واقع است . تعریف قضیه به "کلام مرکب تامی که ذاتا قابل صدق و کذب باشد"، بیانگر زبان حکایت گری یک قضیه از محکیات خود است، پس هر قضیه، حاکی از امری در ورای خود می باشد. قضیه در تقسیم اولی به شرطی و حملی قابل تقسیم است . قضیه شرطی قضیه ای است که حکم به اتصال یا انفصال دو نسبت شده باشد. بنابراین یک قضیه شرطی متصله، هنگامی صادق است که حکم به اتصال، در نفس "نفس الامر" و واقع، به صورت علاقه لزومی بیان شده باشد، والا یا صدق آن اتفاقی است و یا کاذب . و صدق یک قضیه منفصله هنگامی است که حکم به انفصالی شده باشد که این انفصال، حکم به محال بودن اجتماع و ارتفاع طرف های قضیه در نفس الامر کند و یا اینکه به محال بودن اجتماع دو چیز یا به محال بودن ارتفاع دو چیز، در نفس الامر حکم کند. نوع دیگر قضیه، قضیه حملی است که خود تقسیمات گوناگونی را داراست اما از آنجا که قضیه صادق آن است که مطابق داشته باشد، قضیه را به لحاظ ظرف وجود موضوع به سه قضیه خارجیه، ذهنیه و حقیقیه تقسیم کرده اند و پس از آن به بررسی ملاک صدق و کذب هر یک از آنها پرداخته شده که البته در این صورت سایر قضایا نیز می توانند در ذیل هر یک از قضایای ثلاث قرار گیرند. ملاک صدق قضیه خارجیه، مطابقت آن با خارج است و ملاک صدق قضیه ذهنیه، مطابقت آن با "احکام ذهنی" یا "وجود ذهنی" است و ملاک صدق قضیه حقیقته نیز نفس الامر است . در بررسی مساله نفس الامر نیز نشان داده شده که "نفس الامر" همان ظرف ثبوت و تحقق محکیات قضایاست که با این وجود ملاک صدق هر یک از قضایا می تواند مطابقت با نفس الامر عنوان شود/

این پژوهش بر محور «تبیین آفرینش از منظر فلسفه و کلام اسلامی و بررسی تطبیقی آن با قرآن کریم» نگاشته شده است . مساله اصلی در این پژوهش آن است که آفرینش جهان را از منظر کلام اسلامی (نظریه خلق از عدم) و از منظر فلسفه اسلامی (نظریه فیض) تبیین نموده، ضمن تبیین دیدگاه قرآن در مساله آفرینش، در تحلیل نهایی به بررسی تطبیقی این دو دیدگاه با قرآن کریم بپردازد. تأکیددر تبیین دیدگاه متکلمین بر خواجه طوسی و در تبیین دیدگاه فلاسفه بر صدرالمتالهین و درتبیین دیدگاه قرآنی، بر المیزان است. این پژوهش، از حیث روش، تلفیقی از دو روش تکوین تدریجی مفاهیم و نظریات و مطالعه نظام‌های فلسفی و کلامی است . متکلمان با لحاظ دو مبنای «اهتمام حداکثری در ایمان به آموزه‌های دینی» و «اصالت تغییر در جهان» ابتدا «حدوث زمانی عالم» و پس از آن، نیازمندی جهان به محدث و پدید آورنده را به اثبات رسانده‌اند. فلاسفه، با لحاظ قواعد عقلی و با توجه به اشکالات دیدگاه متکلمان، نظیر انقطاع فیض ربوبی و امثال آن، پیدایش جهان را بر اساس الگوی فیض و صدور و مبتنی بر قاعده الواحد توضیح داده‌اند.قرآن کریم واجد دو دسته آیات در زمینه آفرینش تدریجی و دفعیجهان است. آیات دال بر آفرینش تدریجی آسمان‌ها و زمین ، گویای آفرینش و ساماندهی تدریجی آنهاست و آیات دال بر آفرینش دفعی، گویای آفرینش دفعی هر «شیء» بدون مسبوقیت به زمان ، ماده و آلات و ابزار است.حاصل پژوهش آن است که از آیات کلام الله مجید ، چه آیاتی که دلالت بر آفرینش تدریجی آسمان ها وزمین دارد و چه آیاتی که به صورت مطلق، دلالت بر آفرینش ابداعی حق تعالی نسبت به موجودات دارد، نمی‌توان به صورت قطعی، هیچ یک از نظریات «خلق از عدم» و «فیض» را بر دیگری ترجیح داد، جز اینکه با ملاحظه قواعد عقلی و شواهد قرآنی و التزام به انسجام مجموعه آموزه‌های اعتقادی، می‌توان احتمال ترجیح نظریه فیض بر نظریه خلق از عدم را تقویت نموده، نسبت به عالم ماده و متعلقات آن ودر تقابل با نظریه متلکمان در حدوث زمانی عالم، با پذیرش حرکت در جوهر اشیاء، دیدگاه صدرالمتالهین را در حدوث زمانی، بردیدگاه متکلمان، ترجیح دهیم .

جهانی شدن، پدیده ای ژرف با ابعادی گوناگون در عصر کنونی بر تمامی جنبه های زندگی بشر تأثیر گذاشته است. این امر از نظر برخی پروسه ای طبیعی و از نظر برخی دیگر پروژه ای امپریالیستی و از نظر گروه سوم پدیده ای حاوی فرصت ها و تهدیدها برای همگان است. جهانی شدن بر ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ارتباطاتی زندگی آدمیان مؤثر بوده و به نوعی در پی یکسان سازی نظامهای بشری است. دین به عنوان مؤلفه ای مهم در عقاید، باورها و عملکرد انسانها نیز از تأثیرات این پدیده در امان نمانده است. دنیای اخلاق نیز مانند دین، در راستای توسعه جهانی شدن با چالشهای زیادی در زمینه های گوناگون مواجه شده است. سازمان آغازگر ادیان متحد، برای ایجاد وحدت بین ادیان و خاتمه دادن به نزاعها و جنگهایی که ریشه در گوناگونی عقاید مذهبی دارد، اقدام به برگزاری جلسات و کنفرانسهای بین ادیان برای ارائه منشور ادیان متحد نموده است. این سازمان که به عنوان همتایی معنوی برای سازمان ملل متحد لحاظ می شود، از سوی مسیحیان انجیلی و برخی ازتودکسها با مخالفت جدی مواجه شده است. چنین جنبشها و تحرکاتی که در راستای پاسخگویی به نیازهای بشر و همچنین حل مشکلات بین ادیان صورت پذیرفته و به مقتضای فرآیند یکسان کننده ی جهانی شدن تسریع و تسهیل شده است، حامل فرصتها و تهدیداتی برای ادیان مختلف می باشد. دین اسلام به عنوان یکی از بزرگترین ادیان جهان در وضعیت فعلی از جنبه های گوناگون به چالش خوانده می شود و از آنجا که اینگونه فعالیتها بر پلورالیسم دینی استوار است موضعگیری اسلام در قبال حرکات اینچنینی همان موضعگیری در قبال پلورالیسم دینی و انواع آن است. از سوی دیگر مسائل سیاسی پشت پرده ی این سازمانهای جهانی و میزان تحقق شعارهای آنها برای ایجاد صلح و عدالت در جهان ناکارآمدی این قبیل حرکات را هر چه بیشتر به نمایش گذاشته است و این امر خود راه را برای ارائه ی دین اسلام به عنوان تنها راه رسیدن به صلح و عدالت هموار می کند. دین اسلام از طرفی ادعای عالمگیر بودن دارد و از طرف دیگر در پاسخگویی به مسائل و مشکلات آدمیان در جنبه ها عملی و نظری قابلیت های فراوانی را دارا می باشد. در این شرایط بر علمای اسلام و مسلمین است که در شرایط فراهم شده ی کنونی با وجود تهدیداتی چون ایدئولوژی زدایی و طرح نظریه های رقیب دینی که ادیان را به اخلاق یا معنویت تحویل می برد، از فرضتهای