آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله به تحلیل و بررسی اخلاقیات عرب قبل و بعد از اسلام پرداخته و ضمن یافتن مبانی و ویژگی‌های اخلاقی عرب جاهلی، راهکارها و روش‌های قرآن جهت تحول اخلاقی آنان را تبیین نموده است. نویسنده به این نتیجه رسیده است که قرآن کریم همزمان با تحول اعتقادی عرب جاهلی به صورت آشکارا اخلاق منفی آنان مانند عصبیت و تفاخر را ردّ نموده و در رفتارهای مثبت اخلاقی آنان مانند شجاعت و سخاوت نیز اصلاحات زیربنایی انجام داده و رکن جدیدی در مفاهیم اخلاقی آنان وارد کرده است. همچنین غایت اخلاق را به صورت کامل با آنچه که در نظر عرب جاهلی بوده دگرگون نموده است. بر این اساس توانسته که تحولی سریع، عمیق و متعالی با استفاده از الگوهای عینی به‌ویژه اخلاق عملی پیامبر اکرم ? که برساخته از اخلاق قرآنی بوده، ایجاد نماید.

چکیده (فارسی): هایدگر هستی را بنیادی ترین موضوع تفکر دانست، و در طول مسیر اندیشه اش به همین تفکر بنیادین وفادار ماند. فلسفة هایدگر فلسفه ای است دربارة افق پرسش از هستی. مجموعه آثار او فقط این نکته را نشان می دهند که چگونه هایدگر از زوایای مختلف به هستی توجه کرده است. رسوخ او در پی گیری این راه حتی سخت ترین مخالفانش را به تحسین واداشته است. او سعی می کند تا تمام مسائل و مفاهیم را در پرتو آن مسألة بنیادین ببیند: زمان، دازاین، تاریخ، فلسفه، علم، تکنولوژی، شعر، زبان، و…. (چکیدة این رساله این است (:بی شک، «تفکر» نیز از این قاعده مستثنی نبود.

ملاصدرا به عنوان فیلسوفی اسلامی دو عنصر نفس و بدن را در عرصه قیامت حاضر دانسته، و در صدد اثبات عقلی آن است. در این راستا پرسش مطرح شده آنست که، آیا بدن در معاد همان بدن قبلی اوست ؛ یا بدن نو و جدیدی است؟ و اینکه مبدأ ایجاد این بدن کدام است ؟ ملاصدرا در خصوص پرسش اول قائل است که بین بدن دنیایی وجسم عنصری تمایز باید قائل شد . و به اعتقاد وی بدن عنصری انسان بعد از مرگ هلاک شده و حضور جسم عنصری با حفظ عنصریت در آخرت با نظام تکاملی که در عالم هستی مستقر است مغایرت دارد. و نفس بعد از مرگ به بدن مثالی تعلق می گیرد.امّا درپاسخ به سؤال دوم با مقایسه در آثار فلسفی وتفسیری ملاصدرا که البته تاپیش از این صورت نگرفته است ؛ باید گفت؛ ملاصدرا درآثار فلسفی برای حل معاد جسمانی بر اساس حرکت جوهری نفس به نوعی از پاسخ می پردازد به این بیان که اجساد در این عالم قابل نفوس خویش بوده و درآخرت، نفوس فاعل ابدان خود هستند. یعنی نفس در آخرت فاعل وایجاد کننده بدن اخروی است ؛ درصورتی که براساس اثرتفسیری خود در سوره یس بیان می کند ؛ ایجاد بدن در عرصه قیامت نتیجه خلق امری مستقیم خداوند است که در این صورت با روال سیر حرکت نفس بر اساس آثار فلسفی مغایرت دارد. بنابراین برای بدن اخروی در آثار فلسفی و تفسیری ملاصدرا با دو نحو از پاسخ روبرو هستیم که در وهله اوّل متفاوت به نظر می رسد . امّا با تأمل می توان به جمع دو بیان نزدیک شد. در جمع دو بیان می توان گفت : چون نفس در عرصه قیامت موجودی مجرد بوده و از ماده و خصوصیات آن مبری است لذا او می تواند معلول خویش را که بدن باشد با خلق امری که نوعی امتثال انسان به اراده الهی است خلق نماید که رافع نقض در هر دو بیان ملاصدرا است.

در این مطالعه با نگاه به مبانی قرآنی و روایی انسان شناسی صدرا به بررسی موضوع میزان تأثیر قرآن و حدیث بر انسان شناسی صدرا پرداخته است و این نتیجه بدست آمده است که انسان شناسی صدرا حاصل نوعی روی آورد میان رشته ای است که وی میان رهیافتهای قرآنی، عرفانی و فلسفی نوعی چالش ایجاد کرده و آنها را به گفتگو گرفته است؛ و لذا توجه صدرا به منابع دینی توجه به تفسیر و فقه الحدیث است، یعنی وی در حل مسئله انسان شناسی از روی آوردهای مختلف فلسفی، عرفانی، تفسیر و فقه الحدیث استفاده کرده است. پس تأثیر وی از قرآن و حدیث، تأثیر منبعی نبوده است بلکه تأثیر روی آوردی است که بلحاظ روش شناسی نسبت به روی آوردها ، نوعی کثرت گرایی است. و از این رو آنچه را در این روی آوری متعالی بدست می آورد، هم قابل عرضه به قرآن است و هم به برهان و هم به عرفان. زیرا انسان شناسی فلسفی که به معنای نفس شناسی یا علم النفس است درصدد بازشناسی و بررسی اصول و عوارض ذاتی انسان است. و فیلسوف با تجرید و تعمق و تفکر در لایه های درونی وجود انسان بدنبال فهم حقیقت انسان و شناخت واقعیت و ذات اوست تا به نیازهای وجودی انسان پاسخ گوید و او را متوجه مرتبه ای از وجودش کند که ریشه دارتر و فراتر از مرتبه طبیعت است. و در انسان شناسی عرفانی، حقیقت انسان همان صورت انسانی است که بر صورت رحمان آفریده شده و بزرگترین حجتهای خداوند بر خلقش می باشد. و هیکلی است که بدست خود، آن را نوشته است. این صورت انسانی و مثال حق تعالی که وحدت حقه حقیقه ظلیه دارد، و متعلم به اسماء الله و بزرگترین آیت اوست به منزله چشمی است که حق تعالی بواسطه او به خلقش می نگردد و بدانها رحمت و عنایت می نماید. شناخت و معرفت این تجلی أعلی و أکمل و روابط حقیقی و فیض کلی از اهمیت ویژه و والایی برخوردار است چون شناخت این کاملترین موجود عالم هستی طبیعتاً شناخت جهان و خداوند سبحان را در بالاترین حد ممکن بدنبال دارد. و در انسان شناسی قرآنی، حقیقت انسان کتابی است که تنها شارح آن رب العالمین است. به دیگر سخن در قرآن که نامه انسان شناسی و برنامه انسان سازی است، می توان واقعیت انسان را به تماشا ایستاد و در آفاق وجود الهی به شناخت و معرفتی جامع دست یافت. و لذا خداوند متعال با معرفی این انسان از طریق انبیاء و اولیاءاش، هم انسان را با خودش آشنا می سازد

اثبات دو بُعدی بودن معاد از دایره عقل و روایات، بیان آثار و نتایج این نظریه و ردّ مدّعای منکران جسمانیت معاد، موضوع مورد بحث و بررسی نگارنده در این پایان نامه است. این سؤال که به راستی جسمانیت معاد به چه صورت است، و روزی که انسان ها سر از خاک برخواهند آورد، چگونه روزی خواهد بود و سؤالاتی بی شمار از این قبیل، از استفهامات ضروری برای بشر در طول ادوار تاریخ بوده است. درباره واژه معاد، نظریات مختلفی وجود دارد. عدّه ای آن را مصدر عودت و به معنای بازگشت می دانند، و برخی هم آن را اسم زمان یا مکان گرفته اند. به هر صورت، معاد، مکان یا حالتی است که مردم پس از مرگ در آن جای داده می شوند یا به آن حالت در می آیند. به عبارت دیگر، زندگی در عالم آخرت و حیات پس از مرگ است؛ حیاتی که در آن به حساب اعمال رسیدگی می شود و نیکوکاران به پاداش، و بدکاران به کیفر اعمال زشت خود خواهند رسید. این پایان نامه، به پنج بخش تقسیم شده است: بخش اوّل، مربوط به بررسی تاریخی معاد و جایگاه آن در بین اقوام مختلف و نحوه برداشت این اقوام از معاد است. بخش دوم، درباره بررسی نقلی معاد است و شواهد قرآنی و روایی آن بیان شده است و ضمن ارائه آیاتی از قرآن مجید به شیوه جدولی، و ترجمه آیات، نکات تفسیری آیه نیز در ذیل آن آمده است. بخش سوم، بررسی عقل معاد است، یعنی دیدگاه فلاسفه و متکلّمان درباره معاد، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش چهارم، بررسی تطبیقی و به عبارتی شناخت وجوه افتراق و اشتراک این دو شعبه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نگارنده، بررسی تاریخی را سرلوحه کار خود قرار داده و در توجیه آن، بر این عقیده است که اگر قبل از شروع هر بحث و تحقیق، مخصوصاً موضوع یاد شده، ابتدائاً یک شناخت اجمالی و کلّی بر آن مورد خاص پیدا شود، جهت تبیین و اشراف به موضوع، کمک خوبی خواهد بود و در این بررسی، انسان متوجّه قضاوت تاریخی اقوام و ملل گوناگون شده، بدون اغراق و در نهایت انصاف، اقرار می کند که تمام ادیان، یک صدا با زبان های مختلف فریاد برمی آورند که انسان روزی به دنیا می آید، روزی می میرد و دگر روز، برانگیخته خواهد شد. وی در توجیه این که علّت محور بودن ادلّه نقلی در بحث چه بوده، می نویسد: وقتی خداوند آن قدر به بنده اش مهربان است که او را بر سرِ خوانِ پُر جود و بخشش خویش، یعنی کلام اللَّه مجید می نشاند و به او عروة الوثقی مرحمت می کند که از هر مستمسکی، مطمئن و قوی تر است. چرا انسان، ندانسته یا نخواسته به آن چنگ نزند، تا از وساوس و اغواهای شیطان و خلطهای اجنبی رهایی یابد و در امان باشد؟ پس قرآن، تکیه گاه بسیار محکمی است و همچون خانه عنکبوت، سست و بی بنیاد نیست. بر هر صاحب خردی مبرهن است که خداوند مهربان، رحمتش را با نعمتش بر بندگانْ تمام نموده و روزی از آنان بازخواست خواهد نمود . از رحمت الهی، یعنی قرآن کریم و نعمت الهی، یعنی عقل، و چه زیباست عقلی که بر پایه نقل بنا نهاده شود. درست است که اصل هدایت در قرآن بیان شده، لیکن راه ها و طُرق وصول به آن حقیقت را در نزد عقل باید جستجو کرد.

نگارنده در این مجموعه به بیان راز و رمز ولایت از زبان ولیّ اللَّه الأعظم پرداخته و با محور قرار دادن کتاب شریف نهج البلاغة، به شرح و بسط بحث از ولایت، مراد و منظور از این اصطلاح پرداخته و معنای ولایت از دیدگاه نهج البلاغة بیشتر مدّ نظر وی بوده است. در بحث های مقدّماتی، سخنی کوتاه درباره شخصیت علی علیه السلام بیان شده و در قسمت بعد به عظمت نهج البلاغةی او اشاره شده است. در مبحث بعد، قبل از شروع بحث، ولایت از لحاظ واژه و ریشه در کتب لغت مورد بررسی قرار داده است. مطالب بخش بعدی درباره اقسام ولایت است. نگارنده، چهار قسم برای ولایت عنوان کرده و توضیح می دهد که عبارت اند از: ولایت محبّت، ولایت امامت، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی. در قسم اوّل (ولایت محبّت) آمده که ضرورت دوستی اهل بیت و این که دوستی آن بزرگواران، اجر رسالت و ناشی از دوستی حق است. همچنین درباره رمز دوستی علی علیه السلام و این که دوستی وی، ایمان و دشمنی وی نفاق است، سخن به میان آمده است. در بحث ولایت امامت که به معنای پیشوایی دینی است، درباره نصب امام از جانب خدا و همچنین عصمت و علم او بحث شده است، و این که عصمت و علم در بالاترین حدّ آن، فقط شامل آل محمّدصلی الله علیه وآله می شود. بحث دیگر این قسمت، درباره ولایت تکوینی یا ولاء تصرّف است که در مرحله اوّل، مخصوص خداوند متعال و سپس، مختّص اولیای الهی به اذن الهی است و بالاترین مرتبه آن را اهل بیت علیهم السلام دارا هستند از مطالب مهم این قسمت، بحث از هدایت به امر است که مقام ویژه امام است و هدایت و راهبری است. مطلب مورد اشاره دیگر، ولایت تشریعی است که در دو معنا توضیح داده شده است: الف . به معنای وضع قوانین و احکام، که این ویژگی نیز از آنِ حق تعالی و پس از او پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام است. ب . به معنای سرپرستی و راهبری، که ضروری جامعه است و غفلت از آن، عواقب زیانبار بسیاری را در جوامع اسلامی در بر داشته است. در این قسمت به فطرت و همچنین سیره پیامبر بزرگوار استناد شده، و این که در زمان غیبت، سرپرستی جامعه مسلمانان با ولیّ فقیه جامع شرایط رهبری است؛ زیرا این مقام، ثابت است و مقام، غیر از فرد است، و با نبود فرد، مقام از بین نمی رود. در بخش دیگر پایان نامه، حکومت در نهج البلاغة به طور اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. از مهم ترین و فراوان ترین مباحث نهج البلاغه، مبحث حکومت است. با این که علی علیه السلام پیشوای دینی است و امامت دینی جامعه را دارد، درباره حکومت، بسیار تأکید کرده است و در عین حال، آن را بی ارزش تر از کفش لنگه ای پاره و آب دهان بُز دانسته است؛ زیرا حکومت، فی نفسه، ارزشی ندارد، امّا به خاطر هدفی که بر آن مترتّب می گردد، ارزش بالایی خواهد داشت. از مباحث مهم دیگر که به بهترین شیوه در نهج البلاغة مطرح شده «رابطه والی و رعیّت» است و از زیباترین مباحث در این زمینه، عهدنامه حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر، سردار رشید اوست. عنوان مبحث دیگر این بخش، «اهل بیت و حکومت» است. در پایان مبحث حکومت، به سکوت تلخ و شکوهمند علی علیه السلام اشاره شده، که آن بزرگوار برای حفظ وحدت مسلمانان صبر کرد و حقّ حکومت را - که مهم بود - فدای وحدت مسلمانان - که اهم بود - نمود. آخرین بخش از این مجموعه به بیان حقیقت ولایت اختصاص یافته، و این که «ولیّ» از اسمای حق و دائمی است. همچنین درباره اتّحاد ولایت پیامبر بزرگوارصلی الله علیه وآله و علی علیه السلام سخن به میان آمده و برخی از فضایل بی شمار آن حضرت، بیان شده است.