مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله متکفل نقد و بررسى نظریه‌اى است[1] که با اصل قرار دادن سکولاریزم و مبانى آن مى‌کوشد امکانى براى توجیه حکومت دینى بر پایه آن بیابد. ماهیت مصادره‌اى نظریه، جابجایى موضوع نزاع از فلسفه سیاسى به معرفت‌شناسى، مغالطه هست و باید، ارائه تصویرى از حکومت دینى و سکولاریزم که نامتعارف بوده و نه مورد پذیرش دینداران و نه سکولارهاست از جمله مشکلاتى است که این بررسى در نظریه مى‌یابد. [1] نظریه مزبور توسط دکتر مصطفى ملکیان در کرسى نظریه‌پردازى دفتر جنبش نرم‌افزارى و توسعه علوماسلامى معاونت پژوهشى دفترتبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم ارایه شد و مورد نقد و بررسى محققان قرارگرفت. به منظور دسترسى آسان‌تر پژوهشگران به متن نظریه و تسهیل در فهم و مقایسه، متن نظریه مزبور در آخرهمین مقاله آورده شده است.

امنیت ملى یکى از حیاتى‌ترین موضوعات اصلى هر کشور است. پرسش‌هاى ذیل، مبتنى بر پیش فرض مذکور، محورهاى اصلى مقاله حاضر را تشکیل مى‌دهد : 1. آیا قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران ظرفیت لازم را براى تأمین امنیت ملى داراست؟ 2. چرا شوراى ملى دفاع پس از ده سال در بازنگرى قانون اساسى به شوراى عالى امنیت ملى تغییر یافت؟ 3. و چه راهکارهایى براى تعارضات احتمالى در خصوص امنیت ملى در قانون اساسى پیش بینى شده است؟ در این مقاله تلاش شده است ضمن پاسخگویى به پرسش‌هاى مذکور نقش رهبرى، قواى سه‌گانه و شوراى عالى امنیت ملى در تأمین امنیت ملى و نحوه هم‌آهنگى بین ارکان مذکور تبیین و نحوه اجراى تصمیمات امنیتى بحث شود.

این مقاله بر آن است تا ادله و استدلال‌هاى مطرح در اثبات حق محورى تجدد و تکلیف محورى سنت در خارج از موضع و موضوع خود را تبیین کند. در دیدگاه حق محور تجدد و تکلیف مدارى سنت این تصور خطا پیش آمده که حق و تکلیف در این مقام در حوزه حقوق به معناى مشهور و اصطلاحى آن قرار مى‌گیرد، در حالى که بحث در این مقام ماهیتى وجودشناسانه و انسان شناسانه داشته و درحوزه فلسفه و متافیزیک واقع مى‌شود. از این منظر با این که مقاله نگاهى مثبت به حق محورى تجدد و تکلیف مدارى سنت دارد، این نسبت خاص میان تجدد و سنت با حق و تکلیف را نه شأنى براى تجدد و نه منقصتى براى سنت مى‌داند.

امنیت از نیازهاى اساسى فرد و اجتماع است. در این مقاله سعى مى‌شود تا به موضوع امنیت در قرآن و ابعاد آن شامل عوامل ایجاد امنیت، تهدیدات امنیت و تعریف امنیت پرداخته شود. در ادامه مقاله به امنیت از بعد واحد امنیت و نیز انواع امنیت از حیث موضوع، محتوا و مفهوم پرداخته مى‌شود و در پایان مدل و الگوهاى امنیت مانند شهر امن و تشکیلات امن ارائه مى‌گردد.

مباحث حاضر چکیده نشست علمى است که در قالب سلسله نشست‌هاى تحلیل مسایل سیاسى روز در گروه علوم سیاسى پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى در تاریخ 26/8/1384 برگزار گردیده است. ویرایش و بازنویسى متن حاضر توسط آقاى مهدى صفرزاده انجام شده است. از این‌که توفیق حضور در میان شما سروران و استادان محترم نصیبم شد، بسیار خوشحالم. چنین نشست‌هاى علمى، یک فرصت استثنایى به حساب مى‌آید؛ هم از این جهت که مخاطبان، با علاقه بحث‌ها را پى‌گیرى مى‌کنند و هم این‌که تبادل دیدگاه‌ها به افزایش آگاهى و معرفت انسان کمک خواهد کرد. از آن‌جا که موضوع سازمان تجارت جهانى، بسیار کلان و گسترده است و در فرصت کوتاه، ارائه چشم‌انداز کاملى از آن ممکن نیست، تلاش مى‌کنم تا بیشتر به محورها و سؤال‌هاى اصلى بپردازم. سازمان تجارت جهانى نهادى از نظام اقتصاد جهانى است، به تعبیر روشن‌تر، فرایند جهانى شدن ـ به‌عنوان تأثیرگذارترین فرایند تحولات جهانى ـ داراى نهادى به‌نام «تجارت» است و شناخت ماهیت سازمان تجارت جهانى بدون شناخت ساختار آن که همان فرایند جهانى شدن است، غیرممکن است.

موضوع سخن درباره امنیت ملى ایران و تهدیدات امریکاست. امروزه بین امنیت ملى و امنیت عمومى و حتى امنیت جهانى تفکیک قائل نمى‌شوند، بلکه به طور کلى از امنیت صحبت مى‌شود. امنیت به یک مفهوم و پدیده سیالى تبدیل شده که اگر در سطح داخل یک کشور به هم بخورد مى‌تواند شرایط بین المللى را هم تحت تأثیر قرار دهد وبالعکس. در این جا این بحث مطرح است که آیا امنیت ملى یک کشور در داخل آن کشور و توسط کارگزاران ومردم آن کشور تعریف مى‌شود یا در خارج از مرزها وتوسط ساختار حاکم بر نظام بین الملل. به عبارت فنى‌تر، سیاست خارجى یک کشور، که امنیت ملى هم بخشى از آن است، متغیر وابسته سیاست‌هاى داخلى آن کشور است یا متغیر وابسته ساختار حاکم بر نظام بین الملل؟ قبل از انقلاب، حاکمان ایران جواب این سؤال را به این شکل داده بودند که سیاست خارجى ایران وبه تبع امنیت ملى ایران متغیر وابسته ساختار نظام بین‌الملل است. و نیروهاى داخل کشور نقشى غیر از پذیرش آن ندارند. در این مقطع، ساختار حاکم بر نظام بین‌الملل به سرکردگى امریکا و شوروى دو قطبى بود. این دو کشور ساختار ساز بودند ودیگر کشورها را بین خود تقسیم کرده بودند؛ بنابراین سیاست خارجى کشورها به این ساختار نظام بین الملل وابسته مى‌شد: یک سرى وابسته به بلوک شرق، ویک سرى هم وابسته به بلوک غرب، که ایران در بلوک غرب قرار داشت.

نوشتار حاضر با گذرى بر تاریخچه ورود سکولاریسم به جهان اسلام وبررسى تلاش برخى از اندیشمندان معاصر اسلامى براى سازگار ساختن آن با اسلام، به توضیح چگونگى شکل‌گیرى نظریه سکولاریسم اسلامى مى‌پردازد. به گمان نگارنده، چرخشِ معرفت‌شناختى در نظریه هرمنوتیک فلسفى گادامر، آموزه‌هاى موردنیاز براى تمهید مبانى معرفت‌شناختى جدید براى عبور از مبانى معرفت‌شناختى پیشین سنت فکرى اسلامى را فراهم ساخته است. برخى از اندیشمندان معاصر اسلامى با استخدام این آموزه‌ها مبانى معرفت‌شناختى مورد نیاز را تدارک دیده‌اند. نظریه سکولاریسم اسلامى بر این مبانى استوار بوده، به همین دلیل پى‌آمدهاى معرفت‌شناختى خاصى به دنبال داشته که در مقاله به آنها اشاره شده است.

جواهرالاخلاق کتابى از سید محمود امینى (1330 ق) است که به ادعاى خود وى، بخشى از کلمات قصار رسول خدا9 و على مرتضى 7 مى‌باشد که «پس از مرور و ممارست با اسلوبى مرغوب و ترتیبى مطلوب و پسندیده پس از دیباچه به یکصد و ده فصل به عدد نام نامى و رسم گرامى مبارک حضرت امیرمؤمنان على بن ابى‌طالب 7 و یک خاتمه نگارش یافته است». مرحوم آیة‌الله‌مرعشى نجفى در مقدمه‌اى که بر این کتاب دارند، چنین آورده ند : از جمله کتب نفیسه در این خصوص (تهذیب و تربیت نفس) همانا کتاب مستطاب «جواهرالاخلاق» مى‌باشد، چه آن که او خصوصیاتى و مزایایى را حائز و واجد است که اکثر مؤلفات اخلاقیه آنها را دارا نیست؛ مانند سلامت عبارت فارسى و شیوایى قلم و استشهاد به آیات کریمه و احادیث شریفه منیفه و اشعار نغز و دلنشین در ذکر هر صفتى از اوصاف بشر، خواه حمیده باشد خواه ذمیمه، و در حقیقت این تألیف جلیل مانند عصاره‌اى از بسیار کتب و رسایل اخلاقیه مى‌باشد و از این جهت، گوى سبقت را از اکثر آنها برده.

تمایز اساسى دیدگاه‌ها و نظریاتى که درباره شرایط مشروعیت نظام سیاسى بحث کرده‌اند، مربوط به حوزه مبانى آنهاست. در مقاله حاضر سعى شده است تا مبانى نظریه حکومت دینى ـ اسلامى ـ شیعى، با تأکید بر نظریه ولایت فقیه، مورد بحث قرار گیرد. در این راستا، در مبانى هستى شناسى به نوع نگاه دین و دینداران به آغاز و انجام هستى و لزوم هدایت و راهبرى انسان در این سیر و مسیر پرداخته شده است؛ در مبانى انسان شناسى نیز سعى شده است تا نگاه فرازمانى قرآن به انسان، از طریق تشریح ویژگى‌هاى فرازمانى انسان تحلیل شود. در همین قسمت توضیح داده شده است که انسان‌ها، با توجه به ویژگى‌هاى ذاتى‌شان، مى‌توانند ویژگى‌هایى را نیز کسب کنند. همین قدرت انتخاب انسان باعث مى‌شود او سیاستى دینى یا غیردینى را در پیش بگیرد. در ادامه از پیش فرض‌هاى مربوط به نظام سیاسى در آموزه‌هاى اسلامى سخن گفته شده است.

مقاله حاضر با تکیه بر آثار آیه‏اللّه‏ مطهرى، به دنبال پاسخ به پرسش از چیستى و هستى جامعه است. در این راستا، ضمن گزارش پاسخ‏هاى اندیشمندان اسلامى به سؤال فوق، استدلال آنها را در تعامل با نظریه آیه‏اللّه‏ مطهرى قرار داده و به نقد و ارزیابى آنها پرداخته و معتقد است گر چه دلیل عقلى مطهرى بر وجود جامعه در معرض اشکال است، ولى استدلال وى درباره امکان تحقق جامعه داراى استحکام لازم است و نیز دلایل نقلى وى از حد ظهور آیات فراتر نمى‏رود و در حکم نص نیست.