مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از محققان تلاش کرده‌اند تا، با انجام دادن آزمایش‌ها و بررسی‌های لازم، تحقق تجربۀ دینی و عرفانی را از طریق مصرف داروهای شیمیایی به اثبات رسانند. وینرایت، با تمایز گزاردن میان تجربۀ عرفانی وحدت‌گرا و خداباور، و با توجه به پژوهش‌های انجام‌شده توسط کلارک، پنک، و هیوستون و مسترز، بر این باور است که هرچند داروهای روان‌نما می‌توانند نوعی تجربۀ عرفانی وحدت‌گرا به وجود آورند، ولی نمی‌توانند تجربۀ عرفانی خداباور به وجود آورند. در تحقیقات محققان، شواهد و مدارک قابل اعتنایی وجود ندارد که بر اساس آن تجربه‌های عرفانی خداباورانه را بتوان ناشی از مصرف داروهای شیمیایی دانست. بررسی‌های انجام‌گرفته روی نتایج استخراج‌شده از آزمایش‌های محققان اخیر نشان داد که تجربیات ناشی از مصرف داروها بیشتر آفاقی بوده و درصد ناچیزی از آن به تجربۀ انفسی ارتباط دارد. به نظر وینرایت، در تبیین علمی تجربه‌های عرفانی، توجه به نکاتی لازم است. اولاً، توجه به موضوع این تجربیات و تفکیک انواع تجارب عرفانی از یکدیگر ضروری به نظر می‌رسد، یعنی ممکن است موضوع تجربه به گونه‌ای باشد که هرگز نتوان تبیین علمی کافی از آن ارائه داد. ثانیاً ماهیت تجربۀ دینی و عرفانی به گونه‌ای است که آن را با پرسشنامه و آزمایش‌های تجربی نمی‌توان تعیین کرد، زیرا این تجارب اموری درونی هستند و قابل اندازه‌گیری با معیارهای بیرونی نیستند.

سی. دی. براد کوشید تا با اتخاذ رویکردی تجربی به باور دینی بپردازد، رویکردی که پیش از او جیمز و برخی فیلسوفان دیگر نیز اتخاذ کرده بودند. او برای تجارب دینی ارزش معرفت‌شناختی قائل بود و آنها را شاهدی بر باورهای دینی، به ویژه باور به وجود خدا، می‌دانست. شاید بتوان براد را در شمار نخستین متفکرانی دانست که کوشیده‌اند تا تجربۀ دینی را شاهدی بر وجود خدا به حساب آورند و برای این منظور استدلالی اقامه کنند. پس از او، فیلسوفانی چون سوئینبرن، دیویس و آلستون نیز از منظر خود به ارزش معرفت‌شناختی تجربۀ دینی پرداخته‌اند. به رغم این که مدت زیادی از انتشار مقالۀ «استدلال از طریق تجربۀ دینی» براد می‌گذرد، به نظر می‌رسد استدلال طرح‌شدۀ او در این مقاله همچنان قابل تأمل است. اگر آراء فیلسوفانی را که از ارزش معرفت‌شناختی تجربۀ دینی دفاع می‌کنند و پاسخ‌های آنها به منتقدان را در نظر آوریم، آنگاه می‌توانیم استدلال براد و دفاع او از ارزش معرفت‌شناختی تجربۀ دینی را تقویت و بازسازی کنیم.

تجربه‌ های وحیانی (الهامی) یکی از انواع مهم تجربه دینی است که صاحبانش آن را به یقین رسیدن ناگهانی، الهام، وحی، روشنگری، مشاهده عرفانی و بارقه بصیرت می ‌نامند. از نظر دیویس علایم‏ مشخصه این تجربه ‌ها عبارتند از: 1. ناگهانی و کوتاه ‌مدت بودن در غالب موارد؛ 2. دستیابی به معرفتی جدید از غیر طریق استدلال یا ادراک حسی؛ 3. دریافت این معرفت از سوی عاملی بیرونی به نحوی سیل ‌آسا و رگبارگونه در غالب موارد؛ 4. همراهی با یقین مطلق؛ 5. بیان ناپذیر بودن در بسیاری موارد. این مقاله می ‌کوشد ضمن ارائه دقیق آنچه دیویس از منظر فلسفه دین مسیحی درباره این دسته از تجربه‌ های دینی بیان کرده، آرای او را از دیدگاه عرفان اسلامی نقد و بررسی کند. در این مطالعه تطبیقی و انتقادی معلوم می‌ شود، آنچه دیویس تجربه دینی وحیانی نامیده است، با آنچه در عرفان اسلامی کشف معنوی خوانده می ‌شود، ارتباطی تنگاتنگ دارد و در منابع عرفانی ما به ‌گونه ‌ای عمیق‌ تر و دقیق ‌تر بررسی شده است. تمایز میان وحی رسالی با دیگر مصادیق تجربه دینی وحیانی و بیان تفاوت ‌های اساسی این دو، از جمله نکاتی است که مورد توجه خاص عارفان مسلمان بوده است.

تجربه دینی یکی از مباحث مهم فلسفه ی دین محسوب می شود، پاره ای از اندیشمندان آن را به عنوان راهی برای اثبات وجود خدا می دانند. هدف از این تحقیق مطالعه و پژوهش در یکی از منابع اصیل فرهنگ اسلامی با توجه به آخرین پژوهشهایی است که در مورد تجربه دینی صورت گرفته است تا شاید هم به آشنایی بیشتر با یکی از موضوعات کلام جدید کمک شود و هم بعد دیگری از زندگی عارفانة مولوی آشکار شود. در این رساله ابتدا به خاستگاه تجربه دینی و کلیاتی در مورد این موضوع و تصویر و تصدیقهای آن پرداخته شده است ، سپس این موضوع از دیدگاه مولوی بررسی شده است. با اندکی ملاحظه و دقت در آثار مولوی به این نتیجه دست می یابیم که معارف مولوی سراسر تجارب دینی او و دیگران می باشد و لذا او در مثنوی گاهی از حالات خود می گوید ، و گاهی به بیان تجربة تفسیری و یا احیا گری می پردازد که تجربه گر آن شخص دیگری است. علی ایحال تبیین مسأله ی جایگاه تجربة دینی در اعتقادات و نسبت آن با دین و عوامل کسب این تجربه از منظر عارفان اسلامی و خصوصاً مولوی مهمترین مسائل مورد تحقیق در این رساله می باشد.