مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بی گمان عقل در ایجاد و توسعه معرفت و بتبع آن در معرفت دینی نقش اساسی دارد اما اندیشمندان در چگونگی، حدود و ارتباط آن با معرفت وحیانی اختلاف نظر دارند. در این تحقیق، دیدگاه محمدعابد الجابری که از جمله جریانات فکری نوین معاصر است با دیدگاه علامه طباطبایی به صورت تطبیقی در این زمینه‌ها مد نظر بوده تا ظرفیت‌های هر کدام برای پاسخگویی به مسائل اجتماعی و سیاسی در حوزه دین سنجیده شود. براین اساس، موضوع پژوهش این چنین سامان‌ یافت؛ «انگاره معنایی عقل از دیدگاه علامه طباطبایی و الجابری و نقش آن در معرفت‌دینی» و با روش توصیفی- ‌تحلیلی در آثار هر دو اندیشمند پیش‌رفته و شاخصه‌های موثر در عقلانیت هر کدام را احصاء نموده و نقش عقلانیت هر کدام در معرفت دینی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که شاخصه‌های موثر در عقلانیت عبارتند از: حرکت، تقوی، توحید، عدل توحیدی، فطرت، وحی، الهام الهی و الهام ذهنی و.... محمد عابد الجابری قدرت عقل از زمان جاهلیت عرب تاکنون را نامحدود، بلامنازع می شمرد. هندسه معرفتی الجابری را چهار بعد در بر می‌گیرد؛ پارادایم ساختاری، تاریخمندی، تفکر انتقادی و تفکیک معرفت از ایدئولوژی. علامه طباطبایی قدرت عقل از هنگام آفرینش تا نهایت را تحت هدایت الهی دانسته و بر آن است که قدرتش را از خداوند دریافت می‌کند. هندسه معرفتی علامه را سه بعد در بر می‌گیرد: طرح و نقشه الهی، آفرینش موجودات و فطرت توحیدی. در اندیشه الجابری، فرهنگ، جامعه، تاریخ در تکون عقل اصالت داشته ومنحصر در آن هاست ولی در نگاه علامه طباطبایی، دین، وحی و فطرت توحیدی اصالت داشته و نقش فرهنگ، جامعه و تاریخ در تکون عقل در چارچوب دستگاه آفرینش و تحت هدایت الهی نقش ایفا می‌نمایند.

جسم و ماهیت آن، از دیرباز مورد بحث فلاسفه و اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان بوده است و هریک متناسب با مبادی خاص فلسفی خود تعاریف متفاوتی از مسئله ی ماهیت جسم ارائه کرده‌اند، چنانچه فلاسفه ای همچون ابن سینا، ارسطو نیز در این خصوص نظریاتی را ابزار داشته اند که از جهاتی بدیع است. آنچه در پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از کتب، مقالات و پایان نامه های موجود در این زمینه بدان پرداخته شد، پیرامون مسئله جسم و ماهیت آن از دو دیدگاه دینی و غیر دینی است. چنانچه ارسطو، موجود را معادل جوهر و عرض، و مطالعه وجود را معادل مطالعه ماهیت شئ می‌داند. که در این تعریف صرفا به تمایز ذهنی و منطقی وجود از ماهیت توجه کرده است، اما ابن‌سینا تمایز وجود ماهیت را تمایزی خارجی و مابعدالطبیعی می‌شمرد و در تقسیم بندی خود موجود را به واجب و ممکن تقسیم می کند که از این دیدگاه از مقولات ارسطویی فراتر می رود. همچنین همانگونه که مطرح گردید، شیخ الرئیس، جسم را همانند ارسطو مرکب از ماده و صورت می‌داند. اما تفاوت دیگری در دیدگاه آنها وجود داشت آنکه در دیدگاه شیخ الرئیس، مبدا اصل وجود مورد بررسی قرار می گیرد، و لذا شئ را امر متصل واحد می داند. در حالی که ارسطو مبدا اصل وجود مورد بررسی قرار نمی گیرد. بلکه هدف اصلی تبیین طبیعت مشهود و بیان چگونگی و چرایی آن است و همین مسئله او را به بحث حرکتی می‌کشاند که جهان شناسی وی بر آن تکیه دارد. یکی دیگر از تمایزات فلسفه ارسطو با فلسفه شیخ الرئیس، مسئله تمایز ماهیت و وجود است. همان طور که قبلا اشاره گردید، تمایز این دو در نزد ارسطو یک تمایز منطقی است، لذا، در نظام مابعدالطبیعی ارسطو این فرق و تمایز اثر مهمی ندارد. اما مسئله تمایز یا فرق میان هستی و چیستی(وجود و ماهیت) در فلسفه ابن سینا محور اصلی هستی شناسی و نیز نظام جهانی وی به شمار می رود. یکی از معارف دینی ابن سینا در فلسفه خود بدان دست یافته است، نفی جسمیت برای خداست. ابن سینا، جهان را جهان ممکنات، در برابر تنها واجب الوجود که همانا خداوند است، می داند. این تقسیم بندی را نزد ارسطو نمی توان یافت. همچنین ارسطو قائل به دمیورژ به عنوان نظم دهنده به عالم محسوسات معرفی می‌گردد و در فلسفه‌ی افلاطون، جای خود را به «محرک نا متحرک نخستین» می‌دهد که خالق حرکت در عالم است. از دیدگاه او ماده و صورت مخلوق نیستند و وجود ازلی و ابدی دارند؛ آنچه اعطاء می‌شود حرکت است که طی آن صور مختلف بر ماده وارد می‌شوند و وجود بالقوه را به وجود بالفعل تبدیل می کنند؛ لذا طبیعت در شدن به وجود حق نیازمند است و نه در بودن. براساس این تفسیر از علت فاعلی ارسطو نتوانست خدای خود را به عنوان خالق جهان توصیف نماید. زیرا خالقیت به معنای ایجاد بعد عدم است و این صفت در شأن موجودی است که معطی وجود باشد.در حالی که ابن سینا بر این باور است که اداره امور طبیعت، هر چند با واسطه، توسط خداوند انجام می گیرد. و دیگر اینکه «زمان» از نظر ارسطو، مخلوق نیست؛ زیرا «زمان» وابسته به «حرکت» است و «حرکت» همیشه بوده و هست؛ اما ابن سینا به مخلوق بودن «زمان» (با وجود قدیم بودن آن) معتقد است.

کیفیت زیست دین‌مدارانه انسان در طول تاریخِ پس از عصر نزول به‌خصوص پس از مدرنیته، وابستگی تام به مسئله جاودانگی یا تاریخ‌مندی گزاره‌ها و معرفت‌دینی دارد. این دو دیدگاه منجر به تفاوت شگرفی در نوع مواجهه با متون دینی و شیوه اجتهاد در آن‌ها و نتایج حاصل از آن ازجمله در مسائلی مانند حکومت‌دینی، قصاص و احکام خانوادگی خواهد شد به‌طوری‌که زیست مؤمنانه طبق هرکدام از آن‌ها متفاوت با دیگری خواهد بود. از رهگذر حقیقیه‌بودن گزاره‌های دینی می‌توان این دو نظریه را به داوری نشست. مسئله این رساله بررسی رابطه قضایای حقیقیه و گزاره‌های دینی و سپس نقش حقیقیه‌بودن این گزاره‌ها در معرفت‌دینی است که با روش توصیفی – تحلیلی مورد پژوهش قرار گرفته است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، تفاوت قضیه حقیقیه و خارجیه در اطلاق و تقیید نسبت به قید «موجود در خارج» است. ازآنجایی‌که قضیه از سه سطح مفردات، معنای نحوی و غرض تشکیل شده است و خبر و انشاء به سطح غرض و اطلاق و تقیید به سطح معنای نحوی مربوط است لذا می‌توان حقیقیه‌بودن را به گزاره‌های انشائی با جملات خبری هم تعمیم داد. علاوه براین، شمول قضایای حقیقیه را می‌توان به تمام گزاره‌های انشائی گستراند. در گزاره‌هایی که با ملاک منبع و غایت، دینی شمرده می‌شوند به‌خصوص گزاره‌های قرآنی، متعلق احکام، طبیعت است و از این حیث، احکام و گزاره‌های دینی از سنخ قضایای حقیقیه‌اند چراکه آنچه به طبیعت تعلق می‌گیرد به همه افراد در همه زمان‌ها هم تعلق دارد. همچنین از آن‌جایی‌که قرآن یک متن است خطابات آن هم به‌صورت خطابات تحریری است و لذا از حیث مخاطب هم حقیقیه‌بودن آن گزاره‌ها قابل‌اثبات است. درنتیجه گزاره‌ها و احکام دینی، جاودانه‌اند و لذا تاریخ‌مندی ادعایی برخی روشنفکران دینی مردود است.

عقل‌گرایی اعتدالی و انتقادی، رویکرد جایگزینِ مناسبی به جای دو رویکرد ایمان‌گرایی و عقل‌گرایی حداکثری است، زیرا تلاش دارد تا از معایب آنها مصون بوده، واجد مزایای خاص خود باشد. اعتدالی بودن آن به این معناست که در توانِ شناخت و سنجش‌گری عقل افراط نمی‌کند، بلکه می‌پذیرد که عقل محدودیت‌هایی دارد. انتقادی بودن آن به این معناست که عقل، خود، انتقاد کننده خویش است و با اجتناب از جزم‌باوری، با سنجش و نقادی مداوم خود در تکامل تاریخی خود هر روز تقرب بیشتری به حقیقت می‌یابد. این رویکرد هم بر توامندی عقل بعنوان مبنا، محور، معیار و ابزار کسب و ارزیابی نظام اعتقادات دینی تاکید دارد، و هم اصالتا بر تقدم هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه آن بر وحی و نقل تاکید دارد؛ طوری که حجیت بخشی به نصوص دینی و شناخت اولیه و کلی آموزه‌های بنیادی دین، صرفا بر عهده عقل است. این رویکرد، همچنین نگاه متواضعانه‌ای درباره محدودیت‌های عقل دارد، یعنی خود عقل تصدیق می‌کند که شناخت و ارزیابی همه قلمروها و زوایای پنهان دین بر عهده او نیست. عقل‌گرایی اعتدالی و انتقادی، علاوه براین، بر ضرورت و اهمیت خودانتقادگری، تکامل مداوم، تنوع و تکثر در عقلانیت، انسجام پذیری نظام باورهای دینی، تنوع ابعاد و زبان دین و لزوم تنوع عقلانیت‌های ناظربه آنها نیز توجه خاص دارد. در این مقاله، ضمن بررسی فهم‌های مختلف از عقل‌گرایی اعتدالی و انتقادی، اوصاف مختلف این رویکرد با نظر به توان‌مندی‌ها و محدودیت‌های عقل و نگرش‌های جدید نسبت به آن، مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

ترجمه ماشینی: در قرن بیستم، بسیاری از معرفت‌شناسان معاصر در سنت تحلیلی در مورد حق باور با ابزارهای جدید وارد بحث شده‌اند: ریچارد سوئینبرن، آنتونی کنی، آلوین پلانتینگا، نیکلاس ولترستورف، پیتر ون اینواگن (که در این جلد مقاله‌ای را ارائه می‌کند) یا مخالفت با نیاز به شواهد برای هر باور موجه. به نظر می رسد بهترین کاری که می توانیم انجام دهیم این است که مفهوم واقعی «حق اعتقاد» را با دقت بیشتری بررسی کنیم، به ویژه در مورد مسائل مذهبی. این دقیقاً همان کاری است که نویسندگان مقالات این کتاب انجام می دهند.

ترجمه ماشینی : جان اسمیت (1618-1652)، افلاطونی‌شناس کمبریج قرن هفدهم، زبان سنتی حواس معنوی روح را به کار گرفت تا زیبایی‌شناسی الاهیاتی اولیه اولیه را برای معرفت‌شناسی دینی خود و بنابراین در فلسفه دین و الهیات سیستماتیک خود ایجاد کند. جایگاه اسمیت در این سنت توسط محققانی که بر روی افلاطون گرایان کمبریج و حواس معنوی کار می کنند کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، به عنوان یک افلاطونی مسیحی، اسمیت از شهود فکری نیکی الهی به عنوان کلید دانش الهیات و عمل معنوی حمایت می کرد. علاوه بر این، نظریه نبوت اسمیت بر دریافت تصاویر معقول در تخیل استوار است. به منظور نشان دادن این موضوع، پایان نامه ابتدا خلاصه ای تفسیری از سنت حواس معنوی ارائه می کند و یک گونه شناسی کاربردی پیشنهاد می کند که سه کاربرد ادراک غیر جسمانی را در طول تاریخ الهیات مسیحی ثبت می کند: (1) گزارش هایی از منشاء و روش های دانش الهیات. ، (2) توصیف معنویت و (3) تلاش برای ارائه یا دفاع سیستماتیک الهیات مسیحی. علاوه بر این، زمینه تاریخی و فکری اسمیت در اوایل قرن هفدهم انگلستان با توجه خاص به این موضوع که چگونه تحصیلات او را آماده کرد تا به سنت عرفانی حواس معنوی روح کمک کند، مورد بحث قرار می گیرد. از طریق مطالعه دقیق نوشته‌های موجود او نشان داده می‌شود که نظریه‌های اسمیت در مورد دانش، روش و نبوت الهیات مبتنی بر توسعه سنت حواس معنوی او است که شهود عقلانی و ادراک تخیلی را ترکیب می‌کند. به همین ترتیب، نقش زیبایی شناسی معنوی در گزارش تجویزی اسمیت از تقوای مسیحی ارائه شده است. در اینجا حواس معنوی هم وسیله و هم پاداش در زندگی معنوی از طریق فرآیند خدایی شدن (تئوس) هستند. علاوه بر این، نشان داده می‌شود که چگونه الهیات اسمیت یک سیستم منسجم را با شهود فکری که الاهیات طبیعی و وحی را با ادراک معنوی از طریق تخیل تکمیل می‌کند، تشکیل می‌دهد. بنابراین، ویژگی اصلی وحدت، ادراک معنوی از حقیقت الهیاتی است. سرانجام، پایان‌نامه با خلاصه‌ای از کاربردهای مختلف اسمیت از حواس معنوی پایان می‌یابد و تحقیقات آتی را در مورد تأثیر او بر شخصیت‌های بعدی از جمله جاناتان ادواردز، جان وسلی پیشنهاد می‌کند و کارهای سازنده آینده را با الهام از ترکیب عقل و تجربه اسمیت در دین پیشنهاد می‌کند.

ترجمه ماشینی: ایمان به خدا یعنی چه؟ چه چیزی به عنوان شاهدی برای ایمان به خدا می باشد؟ با توجه به عقلانیت اعتقاد به خدا چه مسائلی مطرح می شود؟ بحث معرفت شناسی دینی مسیحی با آوردن پنج دیدگاه رقیب در مورد معرفت خدا به گفتگوی انتقادی با یکدیگر، سؤالات اساسی در فلسفه دین را مطرح می کند. هر فصل یک دیدگاه معرفتی را معرفی می‌کند و مروری بر استدلال‌های اصلی آن ارائه می‌کند و توضیح می‌دهد که چرا باور را توجیه می‌کند. سپس اعتبار آن دیدگاه در پاسخ انتقادی یک متخصص در سنت مخالف بررسی و آزمایش می شود. این مقدمه که دارای طیف وسیعی از مواضع، سنت‌ها و روش‌های مختلف فلسفی است: - شواهدگرایی کلاسیک، محافظه‌کاری پدیداری، کارکردگرایی مناسب، معرفت‌شناسی پیمانی و دیدگاه‌گرایی مبتنی بر سنت - از روایت مک اینتایر از عقلانیت و ایده‌های سنت‌های تحلیلی محافظه‌کاری و محافظه‌کاری استفاده می‌کند. به مسائل مربوط به هرمنوتیک و معرفت شناسی اجتماعی می پردازد - با توجه به نقش تجربه دینی و متون دینی مملو از بحث های پر جنب و جوش، این یک نقطه شروع ایده آل برای هر کسی است که علاقه مند به درک موقعیت های اصلی در معرفت شناسی دینی معاصر و چگونگی ارتباط مفاهیم و اعمال دینی با اعتقادات و اعتقادات است. دانش

ترجمه ماشینی: Faith and Place شناخت مکان را به عنوان مبنایی برای تفکر در مورد رابطه بین باور دینی و زندگی تجسم یافته ما می گیرد. معرفت شناسی اخیر دین به قیاس های سکولار مختلف برای باورهای دینی متوسل شده است - به ویژه آنالوگ هایی که برگرفته از ادراک حسی و ساخت نظریه علمی است. این رویکردها تمایل دارند ارتباط نزدیک بین باور دینی و رابطه اخلاقی، زیبایی‌شناختی و غیره درگیر ما با جهان مادی را نادیده بگیرند. مارک وین با در نظر گرفتن شناخت مکان به عنوان نقطه آغازی برای معرفت شناسی دینی، قصد دارد خصلت تجسم یافته، کنش مدار، ادراک-ساختار، و الهام گرفته از عاطفه فهم دینی را در کانون روشن تری قرار دهد. این مطالعه نوآورانه اهمیت مذهبی یک سایت را از نظر i درک می کند. توانایی آن برای ایستادگی برای برخی از حقیقت فراگیر در مورد زندگی انسان. ii حفاظت آن از معانی تاریخی، جایی که این معانی ادعای عملی بر معانی واقع در زمان‌های بعدی می‌کنند. و iii. جهت دادن توجه مؤمن به معنایی مقدس، از طریق تصاحب قانونی سایت. وین پیشنهاد می‌کند که مفهوم «خدا» مانند مفهوم «مکان نابغه» عمل می‌کند، جایی که مکان مربوطه، مجموع واقعیت مادی است. او استدلال می کند که معرفت خدا تا حدی شامل درک داستانی و حسی از اهمیت مکان های خاص است.