مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، ضمن بیان اصول و مبانی عرفان ابن عربی در زمینه معاد جسمانی، بر این نکات تاکید شده است: .1 انسان موجود مجردی است که همواره و در هر یک از نشات، مدبر بدنی متناسب با آن نشئه است. براین اساس، بدن انسان در عالم دنیا مادی عنصری، در برزخ برزخی و مثالی، و در عالم آخرت اخروی با مزاجی کاملا متفاوت با مزاج دنیوی است، .2 عالم آخرت دارای دو منزل بهشت و جهنم است و بیان حقیقت و جایگاه این دو منزل، کیفیت معاد و چگونگی هویت آدمیان را در این دو منزل روشن می کند، .3 کل عالم عناصر، یعنی مادون فلک مکوکب (که شامل ارض و افلاک هفت گانه است)، به جهنم بدل می شوند و لذا جهنم و جهنمیان هویتی عنصری، اما تبدل یافته دارند، .4 بهشت در میان فلک مکوکب و فلک اطلس واقع شده است و از این رو، بهشتیان متناسب با جایگاه خویش دارای بدنی از سنخ اجسام بسیطه اند، .5 بدین ترتیب، معاد با بدنی جسمانی، که متفاوت با جسم دنیوی است، صورت خواهد پذیرفت.

وحدت وجود را می توان مهم ترین گزاره اکثر مکاتب عرفانی دانست. البته مکاتب گوناگون عرفانی، در نوع جهان بینی و دستورالعمل های مربوط به سیر و سلوک، تفاوت هایی با یکدیگر دارند، اما ظاهرا در این آموزه، اغلب با هم اختلاف اساسی ندارند. اما، توجیه منطقی و عقلانی این امر با مشکلات بزرگی روبه روست و کمتر مکتب فکری ای توانسته است از عهده تبیین آن برآید، بلکه گاهی برخی با صراحت گفته اند: اساسا این امر توجیه عقلانی ندارد و امری غیرعقلانی است. در این مقاله، نخست به بررسی مکاتب مختلف عرفانی پرداخته، و تشابه آنها را در موضوع «وحدت وجود» و چند آموزه مهم و مرتبط با آن بررسی کرده ایم و سپس، کوشش ملاصدرا و استیس را در توجیه وحدت وجود به بحث گذاشته ایم.

کتاب ابن عربی حیاته و مذهبه نوشته خاورشناس اسپانیایی میگوئل آسین پالاسیوس که توسط نویسنده مصری عبدالرحمن بدوی به عربی ترجمه شده است به بیان زندگی و آرای محیی الدین بن عربی میپردازد. این کار در دو بخش و نوزده فصل سامان داده شده است. بخش نخست شامل چهار فصل به موضوع اول یعنی زندگی ابن عربی اختصاص دارد. فصل نخست از زادگاه و زادروز و دودمان و تبار و محل تحصیلات و استادان و تشکیل خانواده، و آغاز به تصوف و گام نهادن در این طریقت و پیران و شیوخ و دیدارهای او با جناب خضر سخن میگوید. در فصل دوم از سفرها و سیاحتهای ابن عربی در میهنش اسپانیا و شمال افریقا و آنچه در این مدت بر او گذشته است از تالیف گرفته تا دیدارها و ملاقاتهایش بحث میکند.فصل سوم را به سفرهای او در مشرق زمین و حوادث وقایعی که برای او در این سفرها پیش می آید اختصاص میدهد. و در فصل چهارم از سالهای پایانی حیات شیخ اکبر تا رحلت او و تالیف کتابهای فصوص و دیوان و فتوحات و موضوعات و ویژگیهای آنها و پاره ای دیگر از کتابهایش، فرزندانش، آرامگاهش، تاثیر او در شرق اسلامی سخن میگوید. و به تاثیر او در رامون لول و دانته نیز اشاره ای میکند. این بخش در واقع نوعی اتوبیوگرافی یا زندگینامه خود نوشت است. چرا که نویسنده جزئیات زندگی ابن عربی را از لابه لای آثار و نوشته های خود او استخراج کرده است و نه بر اساس گفته های این و آن و این به زندگینامه او ارج و اعتبار خاصی می بخشد. در بخش دوم که تقریبا دو سوم کتاب را تشکیل میدهد و مشتمل ب پانزده فصل است آرا و نظریات ابن عربی و شناسه های اصلی مکتب صوفیانه او اعم ازتصوف عملی و نظری بررسی میشود. نویسنده در این بخش در هر موضوعی که بر میرسد همواهر به اصل تاثیر و تاثر ابن عربی و پیشینیان وپسینیان مسیحی و غیر مسیحی او نظر دارد.

نظریه وحدت وجود که تبییتی است از حقیقت هستی از مباحث پر اهمیت و اساسی عرفان و فلسفه به شمار میرود که همراه با ذوقیات عرفانی میتواند افقهای تازه ای در مقابل دیدگان موحدان بگشاید. نظریه وحدت وجود به عنوان یک نظام فکری تا قرن هفتم هجری قمری پیش از محیی الدین عربی در جهان اسلام و حکمت اسلامی مطرح نبوده یا دست کم بگونه ای کامل مشروح و منظم تدوین نگردیده بوده است. بنابراین تردیدی نیست که وحدت وجود مطرح در فلسفه صدرالمتالهین ریشه عرفانی دارد. هنر ملاصدرا اما این است که توانسته است برای این نظریه پایه های فلسفی محکمی فراهم آورد. وحدت وجود از مباحث غامض و پیچیده عرفان و فلسفه است زیرا نظریات و تفاسیر مختلف و متعددی از آن ارائه شده است نیز به علت آنکه نظریه پردازان آن در پردازش عقاید خود دارای اصطلاحات و زبان و رهیافت واحدی نیستند به علاوه استعمال واژه ها و اصطلاحات مشترک و ابهامات فراواندر غالب آثار آنان به چشم می خورد جملگی پژوهش در این مقوله را با مشکل مواجه میسازد. از زمان طرح نظریه وحدت وجود تا کنون همواره مخالفان جدی و سرسختی بویژه در میان متکلمان و مدافعان رسمی ادیان داشته است. البته اساس انکار و اتهام به قائلان وحدت وجود از یک سو برخاسته از عدم تدبر صحیح و واژه هایی است که در عبارات آنها وارد شده است که همین موجب شده تا زبان به طعن و ناسزا بگشایند از سوی دیگر مخالفان این گونه میپندارند که عقیده به وحدت وجود با بعضی معتقدات دینی در تضاد خواهد بود لذا با آن مخالفت و قائلانش را تکفیر نموده اند. بررسی کلی در آثار ملاصدرا از این نکته حکایت دارد که وی در آثار خود هم از وحدت تشکیکی وجود سخن گفته و هم در تحقیقات نهایی وحدت وجود را به سبک اهل عرفان مطرح میسازد. این حکیم الهی خود نیز تصریح دارد که ما در بدایات با قومیم و در نهایات از آنها جدا میشویم. لذا در ابتدا با وحدت تشکیکی وجود بحث را آغاز می نماید و سپس در فصول عرفانی اسفار یعنی مباحث علت و معلول که بحث خیلی اوج میگیرد. درست به مانند محیی الدین وحدت شخصی وجود را به اثبات میرساند. این نکته در فلسفه متعالیه صدرایی بسیار حائز اهمیت و شایان توجه است. خود وی نیز این امر را توفیقی بزرگ از برکت فضل و عنایات خداوند فیاض میداند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

"تحقیقی درباره ارتباط «حقیقت محمدیه» و «انسان كامل» در مكتب عرفانی محیی‏ الدین «ابن عربی» است. در این اثر سعی شده است روش‏ شناسی بحث ابن‏ عربی از انسان كامل در آثار مهم عرفانی وی مشخص شده و جایگاه حقیقت محمدیه در سلسله مراتب نزولی و صعودی وجود و معرفت انسان كامل از این منظر و سلسله مراتب انسان‏ها تا مرحله نبوت و ولایت مورد بحث و بررسی قرار گیرد. نگارنده تصویری از حقیقت محمدیه به عنوان انسان كامل مطرح كرده و جایگاه حقیقت محمدیه را در عوالم ربوبی، عقل، مثال و ماده به تصویر كشیده و دیدگاه محیی ‏الدین ابن عربی را در مورد انسان كامل بودن، كون جامع بودن، خلیفه خدا بودن، روح عالم بودن، حافظ و مبقی عالم بودن حقیقت محمدیه منعكس می‏ نماید."

عرفان نظری واجد دو رکن اساسی است: «خداشناسی (توحید)» و «انسان شناسی (موحد)». سایر مباحث عظیم و گسترده عرفان نظری از تبعات این دو موضوع است. انسان شناسی هنگامی که به حوزه شناخت «انسان کامل» وارد می شود جنبه مهم تری پیدا می کند. در آنجا به یک معنی به اصلی ترین رکن عرفان نظری تبدیل می شود. زیرا انسان کامل مظهر تمام اسما و صفات الهی و تجلیات غیبی و شهادی ذات احدیت است و تمام مراتب خداشناسی را در بر می گیرد. به این لحاظ می توان گفت: انسان کامل محور اصلی عرفان نظری است و شناخت او، عینا شناخت توحید نیز هست. انسان کامل دارای ویژگی های اصلی همچون «کون جامع»، «واسطه فیض»، «تناظر با عالم کبیر»، «ولایت مطلقه» است که این مقاله به شرح و توضیح آن ها پرداخته است.

با نگاه به سیر تاریخی تولد و تطور «اندیشه ولایت»- به طور عام- و اندیشه «ختم ولایت»- به طورخاص- می توان گفت که حکیم ترمذی در قرن سوم با نوشتن کتاب ختم الاولیاء، گفتمان «صدق» را که بر اندیشه خراز حاکم بود به گفتمان «صدیقیت/ ولایت» تغییر می دهد. به عبارت دیگر ما شاهد یک انتقال گفتمان از صدق به صدیقیت/ ولایت هستیم. بدین ترتیب مفهوم صدق که در اندیشه متصوفه، مفهومی محوری بود، جای خود را به مفاهیم صدیقیت و ولایت می دهد. این تطور به نوبه خود زمینه تولد اندیشه ختم ولایت نزد ترمذی می شود. در همین جریان با ظهور ابن عربی و نوشتن کتاب عنقاء مغرب فی معرفه ختم الاولیاء و شمس المغرب بحث صدیقیت کم رنگ شده و در فتوحات مکیه و فصوص الحکم به طور کلی گفتمان ولایت غالب می شود. بنابراین می توان گفت در سیر تاریخی این جریان، ابن عربی، نقطه عطفی است که در آن گفتمان صدیقیت/ ولایت به گفتمان ولایت تغییر می یابد.