مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نحوه مواجهه هریک از ادیان الهی با دنیای مدرن و دگرگونی‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و تحولات تند و سریع مدرنیته و مسائل ناشی از آن، از مسائل مهم پیش‌ روی ادیان است. هدف این نوشتار ارائه گزارشی از نحوه مواجهه مسیحیت با لوازم و مسائل دنیای جدید و چاره‌اندیشی بهتر برای این مواجهه است. پیروان کلیسای کاتولیک در مواجهه با جهان جدید و مسائل و معضلات آن و رقیبان تازه‌نفس و مقتدری چون اومانیسم، لیبرالیسم، سکولاریسم، فمینیسم‌ و ...، با تعدیل در دیدگاه‌های خویش، به شیوه‌های گوناگون این مواجهه را پیش بردند. برخی از آنها، نظیر احیای فلسفه توماس آکویناس یا نوتومیسم، الهیات اجتماعی و پرداختن به امور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، و آشتی محتاطانه با دنیای مدرن از طریق شورای واتیکانی دوم از ناحیه خود کلیسا شروع شدند یا نظر مساعد کلیسا را جلب کردند و برخی نیز، نظیر مدرنیسم کاتولیکی از حمایت کلیسا برخوردار نشدند.

فلسفیدن به معنای عشق ورزیدن به خرد است. چون انسان به خاطر خرد خویش اشرف مخلوقات است؛ پس خردورزی مایه کسب شرف است. دکتر شرف به خرد عشق ورزید و تا پایان عمر آن را به کسب ثروت و مقام ترجیح داد. ما قدر خدمت فرهنگی او را هنگامی به درستی تشخیص می دهیم که اهمیت خرد را مد نظر قرار دهیم. تکلیف فلسفه، یافتن ارزشهای فرهنگی است. این ارزشها فوق ارزشهای مادی و حتی ارزشهای حیاتی قرار دارند. در یک جامعه بی فرهنگ خواه دولتمند و خواه بدون دولت انسان گرگ انسان است. با بیانی دیگر، انسان حیوانی است که طی حیاتش با کسب فرهنگ انسان می شود. تکامل انسان برخلاف سایر حیوانات تکاملی فرهنگی است نه تکامل زیست شناختی. از ظهور همو زاپینس زاپینس (Homo Sapiens Sapiens) تاکنون حجم جمجمه انسان تغییری نکرده است. اما برخلاف حیوانات وضعیت زندگانی انسان در اثر رشد خرد بسیار توسعه یافته است تا جایی که به کرات دیگر پرواز می کند و در عمق اقیانوس ها فرو می رود. با نیروی اندیشه خویش به دل سخت تر اجسام رسوخ می کند. غریزه انسان فقط در اثر شکستن ژنها در طول سالهای طویل زمین شناختی تغییر می کند و امکان تکامل احتمالی زیست شناختی انسان بوجود می آورد. اما خرد به سرعت می تواند تغییر و تکامل یابد. غریزه در وجود انسان به صورت یکنواخت موجود است و در جود او تکامل نمی یابد. اگر هدف انسان غریزه باشد به دور خویش می چرخد. اما خرد دارای استعداد تکاملی است. انسان را از محدوده غریزه خارج می سازد. انسان نمی تواند و نباید طبیعت خویش را تغییر دهد اما می تواند آن را با ارزش های فرهنگی و معنوی غنی تر سازد. کار خردمندان یافتن ارزشهای فرهنگی و تحقق آن است... .

گر چه مسلمانان در زمان حکومت خود بر اسپانیا (اندلس) تمدنی عظیم و فرهنگی تعالی بخش را به اروپای غربی عرضه کردند، سرانجام پیروان مسیح صفحه تاریخ درخشان آنان در این سرزمین را در سال 897 ق / 1492 م در هم پیچیدند؛ و به قدرت یکپارچه سیاسی دست یافتند و سپس درصدد برآمدند که در کشور خود وحدت فرهنگی ایجاد کنند؛ و به منظور تحقق این هدف بر آن شدند که با شیوه های گوناگون، مسلمانان ساکن اسپانیا را حتی به لحاظ اعتقادی، با جامعه مسیحی همگون سازند. در مقاله حاضر، واکنش اقلیت های مسلمان اسپانیا (=موریسکوها) در مواجهه با پدیده تنصیر (=نصرانی کردن) اجباری مورد بحث قرار گرفته، و بیان شده است که موریسکوها با چه تدابیر خاصی، از عقیده خود در برابر اقدامات مسیحیان حاکم در جهت تحمیل مسیحیت دفاع کردند.