مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حق‌‌گويي و بيان واقعيات از جمله شاخصه‌هاي ارزشمند در تحقيقات علمي است، ولي متأسفانه گاهي به علل گوناگون، مطالبي قابل تأمل و بررسي مطرح مي‌گردد؛ مانند آنچه ذهبي دربارة نظّام نيشابوري، مفسر شهير، گفته که «هيچ دليلي بر اثبات تشيع او در تفسيرش وجود ندارد». اين پژوهش به بررسي اين نظريه پرداخته و ميزان حق و باطل بودن آن را در معرض نظر جويندگان حقيقت قرار داده است. در اين ميان، به يکي از مهم‌ترين شاخصه‌هاي شناخت‌نامة مفسران، که همانا تبارشناسي فکري و مذهبي آنان است نيز پي ببريم. در اين مسير، تنها به آنچه نظّام فقط در تفسيرگران‌سنگ خود ـ غرائب القران و رغائب الفرقان ـ دربارة ديدگاه معرفتي و مذهبي خويش بيان نموده اکتفا شده است. نظّام در تفسيرش هرجا مجالي براي ابراز باورهاي مذهبي خود ديده، شواهد و دلايل فراواني بر وابستگي خود به تشيع بيان نموده است.

چکیده مقاله: مسئله «مهدویت» از مسائلی است که تمام مسلمانان به گونه‌ای آن را پذیرفته‌اند. فرقه‌ وهابیت نیز همانند دیگر مذاهب اسلامی بنا بر روایاتی که آنها را متواتر می‌دانند، اصل مهدویت، عدالت‌گستری مهدی موعود و خروج او در آخرالزمان را باور دارند. «عبدالعزیز بن‌باز» نیز به عنوان یکی از شخصیت‌های مهم وهابی معاصر، نظراتی هرچند پراکنده در باب مهدویت ارائه نموده است. نوشتار پیش‌رو کوششی توصیفی‌ـ‌تحلیلی برای بررسی دیدگاه وهابیان، به ویژه عبدالعزیز بن‌باز راجع به مهدی موعود است. بن‌باز اخبار دلالت‌کننده بر اصل مهدویت را متواتر شمرده و منکر مهدویت را نیز کافر می‌داند. وی ویژگی‌هایی چون هم‌نامیِ پدر مهدی با رسول خدا, از اهل‌بیت بودن، حسنی بودن، عدالت گستری، حکومت کردن بر مبنای شرع مطهر، هم‌زمانی با ظهور عیسی} و ... را برای مهدی آخرالزمان برمی‌شمرد، اما نقدهایی جدی نیز بر دیدگاه او وارد است که نگارنده تلاش نموده در نقد دیدگاه وی بیشتر به منابع مورد پذیرش وهابیان رجوع نماید.

موضوع مهدویت از جمله موضوعاتی است که همواره از صدر اسلام تا کنون، مورد توجه محدثین، مورخین، مفسرین، دستگاه‌های حکومتی و ... بوده است؛ کثرت احادیث نقل شده در این باب در منابع حدیثی فریقین به روشنی گویای اهمیت این موضوع نزد محدثین بوده است. اهمیت موضوع مهدویت سبب شده تا برخی، با جعل یا تحریف احادیث مهدویت، مضمون این احادیث را دچار خدشه کرده و مهدی موعود (عج) را به یک نسل خاص یا به یک دستگاه حکومتی مشخص منتسب کرده و از این رهگذر، فضیلت شاخصی را نصیب قوم یا قبیله یا خاندان مشخصی کنند و بعضی هم احادیث موضوع مهدویت را مورد تردید قرار داده‌ یا احیاناً منکر جریان مهدویت شده‌اند. آنچه در این رساله مد نظر است بررسی جامع سندی و فقه الحدیثی احادیث موضوع مهدویت در منابع روایی اهل سنت است؛ مباحث مختلفی که در احادیث مهدویت مطرح شده، از جمله موضوعاتی نظیر بحث نسب مهدی موعود (عج)، نام پدر مهدی موعود (عج)، نشانه‌های ظهور مهدی موعود (عج)، شاخصه‌های اصلی قیام حضرت مهدی (عج)، بحث نزول عیسی بن مریم (ع) و اقتدای وی به مهدی موعود (عج) و ... در این رساله مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تلاش شده تا با بررسی سندی و فقه الحدیثی، میزان اعتبار روایات ابواب مختلف موضوع مهدویت در منابع روایی اهل سنت مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. پس از انجام بررسی‌های سندی و فقه الحدیثی، جعلی و ضعیف بودن برخی احادیث موضوع مهدویت که به علل گوناکون، انگیزه جعل و تحریف در آن وجود داشته، مشخص شده و روایات صحیح و مورد اعتماد مهدویت نیز مشخص شده و شواهد تایید کننده صحت این دست روایات نیز ذکر شده است.

اهل بیت علیهم السلام در زمان خود به‌عنوان مرجعیت علمی در میانمسلمانان شناخته شده بودند و مسلمانان برای رفع مسائل علمی، فقهی وسیاسی به آنان مراجعه می‌کردند. یکی از آنها امام سجاد علیه السلام هست که در میان اهل سنت جایگاه خاصی دارند وبزرگانوعلماءاهل سنت در پیش امام علیه السلام تلمذ وکسب فیض نمودند و جزو شاگردان آن حضرت علیه السلاممحسوب می‌شدند.در منابع حدیثی و تاریخی اهل سنت احادیث امام سجاد علیه السلام در موضوعات مختلف نقل گردیده است.امام سجاد علیه السلام بعد از حادثه عاشوراء به تعلیم و تربیت دوستداران مشغول شدند.چون امام حامل تمام علوم اسلامی بودند به عنوان مرجع علمی آن زمان به حساب می آمدند لذا علاوه بر شیعیان، اهل سنت نیز از علوم آن حضرت بهره مند شدند. درپژوهش ها و کتب گوناگون در مورد امام سجاد(علیه السلام) به جنبه های اجتماعی و اخلاقی و سیاسی ایشان بسیار پرداخته شده است ولی در مورد مرجعیت علمی ایشان بسیار مختصر صحبت شده است بنابراین در این تحقیق شرح حال و زندگانی و دوران امامت و شهادت امام سجاد علیه السلام و علم امام از دیدگاه اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته است همچنین مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام از دیدگاه اهل سنت مورد پژوهش قرار گرفته و رجوع اهل سنت به امام در مسایل گوناگون مورد تحقیق واقع شده است. آنچه که از میان اقوال و نظرات گوناگون اهل تسنّن پیرامون مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام مطرح شده، ایشان یکی از شخصیت های بی نظیر و برجسته فقهی، علمی و اخلاقی در دوران خویش بوده که این نکته در کلام شمس الدّین ذهبی کاملاً مشهود است. وی امام را به خاطر جایگاه والای علمی، اخلاقی، تدبیرودوراندیشی، مستحقّ امامت وزعامت امر مسلمین می-داند.واژگان کلیدی: امام‌سجاد(علیه السلام)، مرجعیت، مرجعیت‌علمی، اهل‌سنت، مصادرعلوم اهل‌بیت(علیه السلام).