جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرجعیّت علمی امام علی†، از جمله مسائل مطرح در جامعۀ اسلامی پس از رسول خدا… بوده است، به گونه ای که از دیرباز، اذهان بسیاری از محّدثان، مفسّران، متکلّمان، فقیهان و تاریخ نگاران را به خود معطوف نموده است. برجستگی علم امام علی† تا به اندازه ای بوده که بزرگانی از صحابه هم چون ابن عبّاس ـ که خود، مشهور به «حبرالأمّۀ»، «بحر»، «ترجمان القرآن»، «رئیس المفسّرین» و «فقیه العصر» است ـ از تربیت یافتگان آن حضرت بوده و به شاگردی خویش، افتخار کرده اند.ابن تیمیّه، رابطۀ شاگردی و استادی را میان ابن عبّاس و امام علی† انکار می کند. این در حالی است که بنا به اعتراف منابع أهل سنّت، ابن عبّاس همواره تصریح کرده که سرچشمۀ دانش وی در تفسیر، امام علی† بوده و آن حضرت را برترین استاد خویش پس از رسول خدا… معرّفی کرده است.ابن تیمیّه، در رویارویی با أهل بیت‰، با اهدافی هم چون مرجعیّت زدایی از ایشان و مرجعیّت سازی برای دیگران، همواره روش تکذیب، تضعیف و توجیه در پیش گرفته، بسیاری از حقایق مسلّم روایی و تاریخی را نادیده گرفته است. دیدگاه وی در انکار شاگردی ابن عبّاس نزد امام علی†، به دلیل تعارض با این حقایق، پذیرفتنی نبوده و قابل نقد می باشد.

اهل بیت علیهم السلام در زمان خود به‌عنوان مرجعیت علمی در میانمسلمانان شناخته شده بودند و مسلمانان برای رفع مسائل علمی، فقهی وسیاسی به آنان مراجعه می‌کردند. یکی از آنها امام سجاد علیه السلام هست که در میان اهل سنت جایگاه خاصی دارند وبزرگانوعلماءاهل سنت در پیش امام علیه السلام تلمذ وکسب فیض نمودند و جزو شاگردان آن حضرت علیه السلاممحسوب می‌شدند.در منابع حدیثی و تاریخی اهل سنت احادیث امام سجاد علیه السلام در موضوعات مختلف نقل گردیده است.امام سجاد علیه السلام بعد از حادثه عاشوراء به تعلیم و تربیت دوستداران مشغول شدند.چون امام حامل تمام علوم اسلامی بودند به عنوان مرجع علمی آن زمان به حساب می آمدند لذا علاوه بر شیعیان، اهل سنت نیز از علوم آن حضرت بهره مند شدند. درپژوهش ها و کتب گوناگون در مورد امام سجاد(علیه السلام) به جنبه های اجتماعی و اخلاقی و سیاسی ایشان بسیار پرداخته شده است ولی در مورد مرجعیت علمی ایشان بسیار مختصر صحبت شده است بنابراین در این تحقیق شرح حال و زندگانی و دوران امامت و شهادت امام سجاد علیه السلام و علم امام از دیدگاه اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته است همچنین مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام از دیدگاه اهل سنت مورد پژوهش قرار گرفته و رجوع اهل سنت به امام در مسایل گوناگون مورد تحقیق واقع شده است. آنچه که از میان اقوال و نظرات گوناگون اهل تسنّن پیرامون مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام مطرح شده، ایشان یکی از شخصیت های بی نظیر و برجسته فقهی، علمی و اخلاقی در دوران خویش بوده که این نکته در کلام شمس الدّین ذهبی کاملاً مشهود است. وی امام را به خاطر جایگاه والای علمی، اخلاقی، تدبیرودوراندیشی، مستحقّ امامت وزعامت امر مسلمین می-داند.واژگان کلیدی: امام‌سجاد(علیه السلام)، مرجعیت، مرجعیت‌علمی، اهل‌سنت، مصادرعلوم اهل‌بیت(علیه السلام).

تحقیق درباره باورهای اساسی شیعه در موضوع امامت، از مباحث مهمی است که به اصالت و اعتبار این باورها. با مطالعه منابع اولیه می‌توان به این نتیجه رسید که خاستگاه دیدگاه کنونی شیعه درباره علم و عصمت ائمه، دیدگاه‌های اصحاب خاص امام علی است. آنان امام را حجت خدا و دارای علم الهی گسترده می‌دانستند. اگرچه باید توجه داشت که به دلیل شرایط آن دوره، تازه بودن این مباحث و تفاوت سطح معرفتی افراد، به طور طبیعی تردید‌هایی نیز در میان بعضی مشاهده می‌شود. این مقاله بارویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی با هدف بررسی جایگاه علم و عصمت امام از دیدگاه امام علی تدوین یافته است.

مسئله مرجعیت علمی امیرالمومنین(ع) سال‌ها مورد مناقشه و بحث گروه‌های مختلف کلامی بوده است و هرچه مسلمانان از صدر اسلام فاصله گرفتند، اهمیت این موضوع بیش‌تر شده است.مبانی بررسی شده برای اثبات مرجعیت علمی به دو دسته مبانی مرتبط با مرجعیت عام و مرجعیت خاص تقسیم شده اند. در حوزه مرجعیت عام: ضرورت مرجعیت، لزوم پیروی از مرجع علمی و ویژگی‌های مرجع علمی غیر دینی اشاره شده و در حوزه مرجعیت خاص: ویژگی های مرجع علمی الهی چون عصمت، افضلیت و اعلمیت و در نهایت حجیت امام(ع) بررسی شده است.در اثبات مرجعیت علمی حضرت(ع)، آیات تطهیر و اولوالامر و احادیث ولایت، حجت بودن حضرت، حق بودن حضرت و... بررسی شده است.پژوهش‌های انجام شده بر روی این مبانی و آیات و روایات، نشان می‌دهد که بین طهارت، اطاعت، حجیت، ولایت و حق بودن حضرت و مرجعیت علمی ایشان ارتباط وجود دارد و این مرجعیت تمام شوون علمی را در برمی‌گیرد. افزون بر این، وجود نمونه‌های تاریخی چون رجوع به حضرت، احتجاجات و قضاوت‌های حضرت، تایید کننده مرجعیت علمی امیر المومنین(ع) می‌باشد.

در پژوهش حاضر با عنوان «مرجعیّت علمی امام علی (ع) در میان فریقین»، در صدد اثبات اتفاق فریقین، بر مرجعیّت علمی امام علی (ع) هستیم. ادلّه قرآنی و روایی، معرّف جایگاه امام علی (ع) به عنوان اعلم و مرجع علمی امّت است. مکتوبات امام علی (ع)، تألیفات دانشمندان از آثار امام علی (ع) و استفاده فریقین از آن علوم، بیانگر گستره علمی و استمرار مرجعیّت علمی امام علی (ع) است. امام علی (ع) در جنبه‌های گوناگون علوم اسلامی از قبیل، سنت نبوی، تفسیر، علوم قرآن، فقه، قضاوت، علوم ادبی، کلام و اخلاق مرجعیّت علمی داشته‌اند. امام علی (ع) در جایگاه راوی روایات نبوی (ص) و به عنوان دانشمند برجسته دینی، نقش منتقل‌کننده علوم اسلامی را ایفا کردند. ادلّه فریقین، بیانگر باور آنان بر صلاحیّت مورد رجوع قرار گرفتن امام علی (ع) در حوزه‌های علوم اسلامی است.

1. اثبات مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام از حیطه نظر و عمل در میان اهل سنت2. بررسی دو دوره رکود و اوج گیری مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام و بیان و تحلیل شواهد، عوامل و سیره امام در این دو دوره

مسئلۀ مرجعیّت علمی أهل بیت رسول خدا‰، از مسایل بنیادین و دامنه دار میان مسلمانان است. این مسئله را از زوایای «مبانی»، یا «أدلّه» (عقلی و نقلی) ، یا «شواهد و مستندات» می توان بررسی نمود.مبانی، همان پیش فرض ها و اصول موضوعه است که با پذیرش آنها، به مباحث بعدی هم چون أدّله و شواهد و مستندات پرداخته می شود. مبانی، به دو دسته قابل تقسیم است: عام و خاص.در مبانی عام، به مباحثی چون «ضرورت مرجعیّت»، «جواز پیروی از مرجعیّت علمی» و «ویژگی های مرجع» پرداخته می شود. از آن جا که انسان موجودی محدود و با کاستی های فراوان است، برای رسیدن به کمال، به راهنما و مرجعی معصوم و مصون از خطا نیاز دارد. کامل ترین و ماندگارترین مرجع، خداوند متعال است. از آن جا که ارتباط مستقیم میان خداوند با انسان ها امکان پذیر نیست، پیامبران از طریق وحی الهی، به هدایت بشر می پردازند. با ختم نبوّت، هدایت الهی، هم چنان ادامه دارد و این مسئولیت، به عهدۀ أهل بیت پاک و مطهّر رسول خدا نهاده شده است.در مبانی خاص، «حجیّت سنّت أهل بیت رسول خدا» بر اساس منابع أهل سنّت، بررسی شده و با دلایل قرآنی و روایی، برای إحراز صلاحیّت مرجعیّت علمی در میان امّت پس از رسول خدا… به اثبات رسیده است. أدلّۀ مرجعیّت علمی أهل بیت‰ را به همراه شواهد و مستندات این مرجعیّت، در پژوهشی دیگر باید جست وجو کرد.

سنت رسول خدا’ نزد مسلمانان، پذیرفته و حجت است و سخن در حجیت سنت اهل بیت اوست. ضرورت اثبات حجیت سنت ایشان از این جهت است که تا اثبات نشود، پیروی از آنان عقلاً و شرعاً جایز نیست. در منابع اهل سنت، حجیت سنت اهل بیت^ ذیل برخی از آیات و روایات ازجمله آیات «تطهیر»، «مباهله»، «اولیالأمر» و احادیث «ثقلین»، «سفینه» و «امان» طرح و بررسی شده است. در این مقاله براساس منابع روایی و تفسیری اهل سنت، حجیت سنت اهل بیت اثبات میشود.

قرآن کریم، این متقن ترین پیام الهی برای سعادت بشر، هر چند پس از نزول همواره در اختیار جهانیان بوده است، تاکنون برای گشودن گره های دست و پاگیری که بشر را از سعادت بازداشته مورد توجه جدی قرار نگرفته است. برای جبران این خلا باید به این پرسش پاسخ داد که چگونه می توان با بهره گیری از قرآن کریم معضلات سیاست را حل و فصل کرد (سوال). کشف این چگونگی از طریق تفسیر موضوعی سیاست در قرآن و مرجعیت بخشی به آن، همسو با اسلامی سازی دانش سیاسی، میسر است (فرضیه). بررسی این فرضیه منوط به شناسایی و تبیین رویکردهای مطالعات سیاسی در قرآن کریم است (روش)، با این نیت که مرجعیت علمی قرآن به تصویر کشیده شود (هدف). بر این اساس، باید گفت مطالعات درجه دوم (تاثیر قرآن بر مطالعات سیاسی) بر مطالعات درجه اول (بررسی دیدگاه های سیاسی قرآن) رجحان دارد (یافته ها).