مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

جایگاه ویژه امامت و خلافت به لحاظ اهمیت آن در راهبری اجتماعی، هدایت‌گری معنوی و وحدت جامعه و نیز نقش محوری آن- به لحاظ تئوریک- در مسایل تفسیری و روایی، کلامی و تحلیلی، فقهی، عرفانی، تاریخی و سیاسی بر کسی پوشیده نیست. این آموزه از دیرباز مورد توجه دانشمندان با مشرب‌های گوناگون همراه با نقد و نظر بوده است.هدف از این تحقیق، اولا کشف رابطه معنایی امامت و خلافت در نهج البلاغه، ثانیا ارائه جایگاه امامت ائمه شیعه علیهم السلام در نهج البلاغه با رویکرد روایی همراه تحلیل‌های عقلی و نقلی است. ثالثا تحقق بخشی اصالت امامت در ضرورت وجود امام، نص بر آن، علم و عصمت امام ازنهج البلاغه و سایر منابع اصیل می‌باشد. رابعا گردآوری شبهات، ناظر به نهج البلاغه از منابع قدیم و جدید، و سپس نقد و ارزیابی و ارائه پاسخ‌های مستدل و منطقی به آنهاست. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات بر اساس فیش‌‌برداری کتابخانه‌ای و جمع‌آوری اطلاعات از منابع و اسناد دست اول، و همچنین استفاده از لوح‌های فشرده و نرم‌افزارهای تخصصی در این زمینه و نیز مراجعه به پایگاه‌ها و سایت‌های موافق و مخالف در موضوع بحث بود. امامت و خلافت هرچند در لغت متفاوتند اما هر دو بر یک واقعیت دلالت دارند. و دو عنوان منطبق بر یک مصداق‌اند. در متن برآمده از نهج‌البلاغه، امامت رکن رکین دین و از اصول و ضروری مذهب تشیع به شمار آمده است. و با توحید و معاد پیوند معنادار و منطقی دارد. ضرورت هدایت تکوینی و مرجعیت دینی و احیا و پاسداری از سنت نبوی ایجاب می‌کند زمین هیچگاه از وجود حجت خدا و خلیفه الهی بر مردم خالی نباشد که واسطه فیوضات ربوبی بر بندگان فراهم آورد. در اندیشه علوی، امامت و خلافت مقام وراثت، وصایت و اصطفای الهی است که امام را به سلسله انبیا و اوصیا متصل می‌کند و برخاسته از انتصاب الهی و حق امام علی(ع) و فرزندان آن حضرت است. این احقیت از حکمت حق تعالی و سپس از کمالات ذاتی نشات می‌گیرد که مهمترین آنها علم خاص و ملکه عصمت امام است. امام‌علی(ع) در اثبات حقانیت خود به جانشینی پس از رسول‌خدا(ص) به نص و نصب، شایستگی‌ها و فضائل خود استناد فرمودند. از سوی دیگر انتقادها از همان ظهور اولیه یعنی رحلت پیامبر اعظم(ص) و نادیده انگاشتن اصل جانشینی امام علی(ع) در جریان سقیفه از طرف مخالفان مطرح شد که امروزه در بعضی سایت‌ها و در آثار نوشتاری و گفتاری، بعضی روشنفکران شبهات در شکلی جدید احیا و تبلیغ می‌شود. حال آن که امامت بر سه پایه اصلی نصب ونص، علم خاص و ملکه عصمت مبتنی است و شبهات تردیدها در هر سه حوزه قابل ابطال است.

مناظره نوعی گفتگو با موضوعی مشخص برای دست یابی به حقیقت است . مناظرهو گفتگو درادیان آسمانی وسیره انبیاء و اوصیای الهی وجود داشته است و قرآن کریم نمونه های متعددی از این گفتگو ها را گزارش کرده است.در دین اسلام نیز مناظرات متعددی بین پیامبر مکرم اسلام و اهل کتاب و مشرکین عرب صورت گرفته است.در سیره امام علی (ع) نیز مناظرات با شیوه و روش های استدلالی و عقلی بین امام و پیرواندیگرادیان ، بر اساس آیات و روایات و سنت نبوی بین امام ومسلمانان (خلفاء،ناکثین ،قاسطین و مارقین )صورت گرفته است.امام برای مناظره با خلفاء به آیات قرآن و احادیث نبوی استدلال نمود.امام در مناظره با اصحاب جملنیز به آیات قرآن و احادیث پیامبر احتجاج کرد. امام علی (ع) در نامه های مکتوب خود در پاسخ به معاویه که در زمره فن مناظره است ،به آیات قرآن و احادیث نبوی استناد نمود.امام همچنین به عبدالله بن عباس دستور داد تا با مارقین بر اساس سنت نبویمناظرهکند.درایننوشتارضمن بررسی مناظرات امام با گروه های یاد شده اهداف و سبک مناظرات ایشان مورد کاوش و تحلیل قرار گرفته است.

دنیای معاصر به دنبال تحولات همه جانبه در زمینه‌های علمی و فناوری،شاهد پیشرفت‌های تکنولوژ ی و علوم وفنون نوین است که انسان را به سطح باور نکردنی از پیشرفت رسانده و در جنبه‌های مختلف زندگی به او کمک کرده است. از سوی دیگر، این علو م وفنون، خطر‌های جبران نا پذیری را به همراه داشته و سبب تخریب و نابودی محیط زیست و منابع طبیعی شده است. در دین اسلام حفاظت از محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعدی باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند، یک وظیفۀ دینی تلقی می‌شود. هدف اصلی از این تحقیق بررسی شیوه‌های حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی در آموزه‌های علوی می‌باشد. در این مطالعه از روش نظری توأم با روش‌های توصیفی و تحلیل محتوایی بر پایه گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده و اطلاعاتی نیز از منابع الکترونیکی شامل سایت‌ها و نرم افزارهای علمی معتبر و غیر الکترونیکی مانند مقالات مجلات علمی و همایش‌های داخلی و خارجی معتبر، پایان نامه‌ها و کتاب‌ها جمع آوری شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان دهندۀ اصل معاد است که انسان در قبال عملکرد و رفتار خود در جهان آخرت باید پاسخگو باشد و نیزاصل نهی اعتداء و نهی افساد که اشاره به ممنوعیت تعدی و تجاوز دارد؛که دو اصل اساسی مهم در پیشگیری از تخریب محیط زیست است. که تخریب و آلودگی محیط زیست مصداقی از این ممنوعیت است و امام علی × می‌فرماید: «پیامبر اکرم ’ ریختن سم در سرزمین کفار را نهی فرمود»، و نیز اصل مسئولیت پذیری که امام علی× می‌فرماید: «تقوای الهی داشته باشید و شما در قبال بندگان، سرزمین‌ها و حیوانات مسئول هستید. جهت حفظ و نگهداری از محیط زیست در آموزه‌های حضرت علی × مورد تأکید قرار گرفته است همچنین اعتدال و میانه روی در بهره بردای بهینه از منابع طبیعی اصل مهم دیگری در حفظ محیط زیست است. همچنین در رابطه با استفاده نادرست و بیش از حد از منابع طبیعی و محیط زیست که سبب آسیب به آنها می‌شود امام علی × می‌فرماید: «اسراف و زیاده روی، باعث نابودی سرمایه و تباهی آن است.» در بعضی موارد از طریق نهی کردن سبب می‌شود که هرگز محیط زیست را آلوده و تخریب نکنیم و بر اساس امر به معروف و نهی از منکر هم به دیگران اجازه چنین کاری ندهیم. در واقع اگر این اصل مهم امر به معروف و نهی از منکر را در جامعه اجرایی و نهادینه شود و جزئی جدا نشدنی از فرهنگ آن جامعه گردد، بسیاری از مشکلات محیط زیست امروزه کمتر به وجود می‌آید. اگر حفاظت از محیط زیست که نسل حال و نسل‌های آینده باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند یک وظیفه انسانی و دینی تلقی شود تضمینی برای حفاظت و پیشگیری از تخریب محیط زیست و طبیعت می‌باشد.

با نگاهی گذرا به تاریخ زندگی پیامبران الهی، این واقعیت را به روشنی می توان دریافت که آنان رهبری جوامع بشری را در حوزه های مختلف زندگی فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی مورد اهتمام قرار می دادند و رسالت خویش را فقط در عرصه ی حیات فردی و مسائل اعتقادی و عبادی، منحصر نمی دانستند. آنان در پی رسالت الهی خود، ضمن مبارزه با انواع انحرافات اعتقادی، اخلاقی و عبادی با ناهنجاری ها و نابسامانی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز شدیداً برخورد می کردند و برای اصلاح آن ها به تلاش های گسترده ی طاقت فرسایی دست می زدند. همچنین، آیات قرآن و سخنان گهربار پیشوایان معصوم(ع)، با کمال صراحت و با تأکید جدی، شمول رسالت انبیا را بر دو قلمرو دنیوی و اخروی بیان می کنند؛ اما در دوران معاصر، افرادی با محدود ساختن قلمرو دین (سکولاریسم)، زندگی دنیوی را بی نیاز از دین معرفی می کنند. این تفکر، مکاتبی چون علم محوری (ساینتیسم)، عقل محوری (راسیونالیسم)، انسان محوری (امانیسم)، اباحی گری (لیبرالیسم)، کثرت گرایی دینی (پلورالیسم دینی) و تجددگرایی (مدرنیسم) را پدید آورد که آثار بسیار مخربی را در زندگی بشر برجا نهاد. به طوری که امروزه بحران معنویت، معضل اساسی و خطرناکی شناخته شده است که آدمی را به سوی تباهی سوق می دهد. از اینرو، هرچند که سکولاریسم، پدیده ای به ظاهر جدید است؛ لیکن از باب رد فرع بر اصل، غایت این پژوهش آن است که حکمش را از معارف غنی علوی(ع) به دست آورد و به ارائه ی راهکارهایی جهت برون رفت از بحران های آن بپردازد. بدین روی، در نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کتابخانه ای اثبات می شود که به دلیل یگانگی سرچشمه ی تکوین و تشریع؛ یعنی خدا، رابطه ای تنگاتنگ میان دین و دنیا وجود دارد. به طوری که سعادت و سلامت دنیا و آخرت جز از راه دین میسر نمی گردد. همچنین، به دلیل کلی نگری و توصیفی بودن علم و به دلیل پشیمانی های انسان در انجام کارهایش، علم و عقل به تنهایی در سعادت زندگی بشر کافی نیستند و در این میان تنها آموزه های الهی راه گشا خواهند بود. پس، آدمی همواره برای سعادت دنیا و آخرتش نیازمند به دین حق است.

موضوع این پایان نامه عبارت است از بررسی الهیّات اثباتی و الهیّات تنزیهی از منظر امام علی علیه السلام. الهیات دارای دو معنای «لغوی» و «اصطلاحی» است. الهیات اصطلاحی بر سه مشرب فکری «اثباتی» «تنزیهی» «اثباتی، تنزیهی» اطلاق می‌شود. الهیات «اثباتی» بر ظواهر برخی از متون مقدس تأکید دارد و سعی بر اثبات خدایی انسان وار دارد. مذاهب «یهودیت» و «مسیحیت» و فرق «اشاعره» و «وهابیت» برخی از آن نحله هاست. پنداری های: جسم انگاری خدا، فقیر پنداری خدا، نادان پنداری خدا، پشیمان پنداری خدا، پدر پنداری خدا، شریک انگاری برای خدا، انگاره ی حلول، زیادت اوصاف بر ذات، متحرک پنداری خدا، مکانمند پنداری خدا و غیره برخی از انگاره های تشبیهی آنهاست. الهیات «تنزیهی» بر وصف ناپذیری خدا و تعطیل پذیری عقل در رابطه با اوصاف الهی تأکید دارد. نیابت ذات از صفات و سلبی بودن اوصاف خدا، از دیگر باورهای متألهان تنزیهی محسوب می‌شود. آلبینوس، افلاطون، فلوطین، موسی بن میمون یهودی، دیونوسیوس مسیحی، مایستر اکهارت آلمانی، ابوعلی جبائی اشعری، شیخ صدوق، علامه حلی، ملا رجبعلی تبریزی و قاضی سعید قمی، برخی از متألهان تنزیهی محسوب می‌شوند. الهیات «اثباتی،تنزیهی» مشرب بر حق شیعه دوازده امامی محسوب می‌شود. این مشرب فکری با دو نظریه ی «اثبات در عین تنزیه» و «عینیت اوصاف الهی با ذات و با همدیگر» از ناحیه ی امام علی علیه السلام تقریر گردیده است.مذهب تشبیه صرف و مذهب تنزیه صرف بر اساس براهین عقلی و نقلی باطل بوده است و تنها مذهب بر حق مذهب تشبیه در عین تنزیه و تنزیه در عین تشبیه می باشد که از پشتوانه عقلی و نقلی بر خوردار است.محور اصلی این رساله تبیین کارکرد عقل در نیل و تفسیر معارف توحیدی بوده است. علاوه بر اینبه تبیین و نقد و توهماتی از قبیل : جسم انگاری خدا ، فقیر پنداری خدا، نادان پنداری خدا ، پشیمان پنداری خدا ، پدر پنداری خدا ، شریک انگاری برای خدا ، انگاره حلول ، زائد پنداری خدا، مکامند پنداری خدا ، جسم انگاری خدا و غیره مجموع پنداره های آنهاست، پرداخته است..روح حاکم بر مجموع توهمات جسم انگاری خداوند است که با نقد جسم پنداری خدا مجموع توهمات آنها خنثی می شود.نقد علوی بر این توهمات آنست که اولا ذات ربوی حق نه تنها برخوردار از اوصاف کمالی است بلکه آن ذات نامحدود اوصاف محدود را بر نمی تابد. ثانیا تنوع اوصافی که در قرآن کریم و روایات به ذات ربوبی نسبت داده شده چونه توجیه پذیر است.ثالثا مفهوم مفهوم وجود و صفات در واجب و ممکن به یک معناست و تنها تفاوت آنها در صدق است و رابعا نفی صفات ذاتی از واجب تعالی به معنای خالی دانستن ذات از کمالات وجودی است و این مساوی با نقص در وجود است.در ادامه به دیدگاه امام علی علیه السلام در باب اوصاف الهی در قالب دو نظریه «اثبات عین تنزیه»و«عینیت اوصاف الهی با ذات»پرداخته می شود که طبق این نظریه توحید خداوند وقتی دارای کمال اخلاص است که صفات زائد بر ذات از او نفی گرددو علم ، قدرت و حیات عین ذات او را دانسته شود.

عدالت از جمله مفاهیمی است که اهمیت و بزرگی آن بر همه افراد بشر نمایان است. انسان از زمانی که خود را شناخته به ضرورت حضور ارزشمند عدالت، برای تعالی خود و اجتماعش پی برده است. مسأله عدالت در میان ادیان الهی و اندیشمندان اسلامی نیز از مباحث مهمّ و دغدغه‌های اصلی بوده است؛ و در این میان، امام علی (ع) در بین حاکمان تاریخ بیشترین اهتمام را نسبت به عدالت داشته است. خصلت رفع ظلم و ستم و برپایی عدالت با اندیشه‌ی امام (ع) پیوندی ناگسستنی دارد. ایشان حتی در ساده‌ترین و کوچک‌ترین کارها نیز مسأله‌ی عدالت را در نظر داشته و منافع نزدیکان خویش را به دلیل حفظ عدالت نادیده می‌انگاشت. مطالعه در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه گویای این مطلب است که امام (ع) در جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و هم‌چنین اصول اعتقادی (توحید، نبوت، معاد) اصل عدالت را مدّ نظر داشته و به آن توجه ویژه کرده‌است. در قرآن نیز آن‌جا که مبنای عدالت، توحید است بیان می‌دارد که یگانگی خداوند به عدالت ختم می‌شود و آن‌جا که مبنا نبوّت است، اثبات می‌کند که هدف از آن اجرای عدالت است و بالاخره در آن‌جا که مبنا معاد است، ذکر می‌کند که خلقت آدمی، عبث و بیهوده نیست زنده کردن او در جهان دیگر و حسابرسی به اعمالش عین عدالت است. نوشتار حاضر به بررسی مبانی اعتقادی عدالت در نهج‌البلاغه که شامل اصول توحید، نبوّت و معاد است پرداخته، سپس شواهد قرآنی آن را تعیین نموده‌است. لازم به ذکر است که کلام حضرت در باب توحید، نبوّت و معاد در قالب خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها بسیار گسترده بوده و نگارنده تنها، سخنانی را که مرتبط با عدالت است، بررسی نموده‌است.

چکیدهزندگی امام علی (ع) نیز مانند سایر ائمه برای همه بشریت، پیام ها و آموزه های سازنده و زندگی ساز دارد. سیاستمداران، دانشوران، مبارزان، جوانمردان، همه و همه از گفتار و رفتار امام علی علیه السلام الگو گرفته اند. اما در این میان تعالیم تربیتی آن امام بزرگوار، ویژگی های برجسته ای دارد که برای هر انسانی سازنده و درس آموز است.لذا بررسی ابعاد و ویژگی های تربیتی سیره امام علی (ع) می تواند ما را برای رسیدن به هدف خلقت که همانا رشد و تعالی انسان می باشد، رهنمون سازد.پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل تربیت اسلامی در سیره و کلام امیرمومنان علی (ع) و استنتاج دلالتهای برنامه درسی می پردازد. اهداف این تحقیق شناخت و معرفی دیدگاههای حضرت علی (ع) در جهت ارائه مبانی، اهداف، اصول و روشهای تربیت اسلامی و استنتاج دلالتهای برنامه درسی از آن برای آشنایی مربیان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت برای استفاده در امر تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان می باشد.روش مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی و تحلیلی –استنتاجی است و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و منابع کتابخانه ای و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام شده است.به هر حال سعی ما بر این بوده است که با بررسی سیره و کلام آن امیر مومنان (ع)، به یک نتیجه تربیتی و رفتاری نائل آییم.کلید واژه ها: امام علی (ع)، تربیت، تربیت اسلامی، سیره، برنامه درسی

نظام تربیتی خانواده مبحثی است که بسیار کم به آن پرداخته می شود در حالی‌که از جایگاهی عالی و مهم برخوردار است که می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مشکلات تربیتی و اخلاقی افراد خانواده به خصوص فرزندان باشد. و از آن جهت که والدین اولین الگو و معلّم فرزندان می‌باشند و فرزندان اخلاق و رفتار آن‌ها را الگوبرداری می‌کنند، بنابراین والدین می‌توانند دررفتار و کردار فرزندان بسیار تأثیرگذار باشند. از دیدگاه تربیتی، وجود «الگوی خانوادگی» فرایند تربیت را در میان تمام اعضای خانواده سلامت و سرعت بیشتری می بخشد.از این رو بازنمایی مجدد نظام تربیتی خانواده در سیره‌ی امام علی7می-تواند در عصر حاضر به عنوان یک الگوی مناسببرای راه و روش صحیح تربیت خانوادگی قرار گیرد. و از آنجا که خانواده بهترین و مهم‌ترین گزینه برای انتقال مفاهیم دینی است در حال حاضر وظیفه ما این است که یک الگوی تربیتی مناسبی را در خانواده خود بکار بگیریم که لازمه آن توجه به قرآن و سیره‌ی معصومین:از جمله امام علی7است.

اکثریت سالاری به حکومت کردن اکثریت مردم اطلاق می گردد، حال این اکثریت بخواهند حکومت انتخاب کنند و یا هرچیز دیگر. با بررسی در قرآن کریم و سیره امام علی (ع) در یافتیم اکثریت در حوزه های مختلف منقسم است. گاهی خداوند به اوصاف اکثریت می پردازد، گاهی آن را در سیاست و حکومت بررسی می کند. وگاهی هم در احکام و شریعت رأی اکثریت، مورد بررسی قرار می گیرد، سیره امام علی (ع) هم به همین منوال است. با بررسی در این دو منبع گرانبها در یافتیم رأی اکثریت در حوزه معرفت و اخلاق و در تعیین حاکم به عنوان اجماع اعتبار ندارد. اما در دو حوزه احکام و شریعت و سیاست و حکومت، رأی اکثریت اعتبار دارد. در این پایان نامه با واژه هایی از قبیل بیعت، شوری، تعاون، اجماع، عرف نیز روبرو گشتیم که هر کدام در حوزه های مربوط به خودش بررسی شده اند.

اگرچه تاکنون در رابطه با دیدگاه های حضرت علی‏‏ (ع)‏‏ پیرامون سیاست و مدیریت سیاسی بر اساس خطبه ها و نامه های ایشان در نهج البلاغه تحقیقات متعددی صورت گرفته است لکن تاکنون مطالعه مورد مشخصی در رابطه با نحوه مواجهه ایشان با معاویه و چگونگی مدیریت این روابط بر مبنای مکاتبات صورت گرفته در دوران حکومت کوتاه آن حضرت ‏‏(ع)‏‏ و به روش تحلیل محتوای کیفی کلام صورت نگرفته است. حضرت (ع) در مکاتبات متعدد خود با معاویه، پرده از حقایقی برمی دارند که در آن زمان بر اکثریت مردم آشکار نبوده است و در مواردی مشکلات اخلاقی و شخصیتی معاویه را به وی گوشزد کرده و در نهایت وی را مجبور به عذرخواهی و قبول مقبولیت و مشروعیت خود برای خلافت مسلمانان می نمایند. رسیدن به این مراحل در مواجهه با یک دشمن، به تدابیر و سیاستی نیاز دارد که در این مقاله تنها به بخش کوچکی از آن اشاره شده است. در حقیقت در این مقاله به دنبال این هستیم که با بررسی و تحلیل محتوای مضامین نامه های مبادله شده بین حضرت علی‏ (ع)‏ و معاویه در دوران حکومت ایشان و با استفاده از روش تحلیل محتوا، به نگاهی جامع در مورد مبانی فکری و عقیدتی حضرت علی ‏(ع)‏ در رابطه با مفهوم حقیقی سیاست و نحوه مدیریت سیاسی آن حضرت دست پیدا کنیم.