مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تأثیر فرهنگ اسلامی در متون ادب فارسی، که از عالی ترین عناصر فرهنگی و اندیشه ایِ جامعه محسوب می شوند، امری انکارناپذیر است و کم تر شاعر یا نویسنده ای است که بازتاب معارف اسلامی را در کلام خود نداشته باشد. در این بین، نهج البلاغه تأثیر شگرفی در شعر و نثر فارسی گذاشته است؛ بسیاری از شعرای زبان فارسی کوشیده اند تا با توجه به میزان درک و توانایی خود از نهج البلاغه و آموزه های اخلاقی و تعلیمی آن بهره مند شوند. سعدی از جمله نویسندگانی است که در آثارش از نهج البلاغه تأثیر پذیرفته است و میزان این تأثیرپذیری درخور تأمل است؛ تا آن جا که می توان اذعان داشت که بعد از قرآن کریم، نهج البلاغه کامل ترین و مهم ترین سرمشق او بوده است. مطالعة بوستان سعدی در این پژوهش نشان داد که سعدی در آرمان شهر خود از سخنان گهربار و ارزش مند امام علی (ع) در نهج البلاغه بهره های فراوانی برده است و از این راه صبغۀ حکیمانه و اخلاقی اثر خویش را پررنگ تر کرده است.

غدیر خم که در هجدهم ذى الحجه سال دهم هجرت و در آخرین حجّ عمر گرانمایه پیامبر اکرم 9 به وقوع پیوست، تأکیدى محکم و متین بر خلافت و امامت امیرالمومنین امام على 7 به امر پروردگار بود که قرآن کریم، حدیث شریف نبوى و تاریخ، گواه غیرقابل انکار آن است. واقعه عظیم غدیر، مرزهاى دینى و تاریخى را درنوردیده و در ادبیّات نیز انعکاس یافته است تا آنجا که شاعران فراوانى از عرب و عجم و مسلمان و غیرمسلمان، نصب امیرالمومنین 7 را به امامت و ولایت به امر یگانه ایزد و به دست آخرین فرستاده 9 در اشعارشان به تصویر کشیده اند.نکته قابل توجّه این است که حتّى سرسخت ترین دشمنان «سیّد الأوصیاء» از پنهان ساختن این حقیقت تابناک درمانده اند که از میان آنها مى توان به عمروعاص اشاره کرد.این مقاله بر آن است تا ضمن بررسى قصیده جلجلیه و تحلیل درون مایه هاى آن، دیدگاه سراینده اش را درباره غدیر خم و مسئله جانشینى پس از حضرت محمّد 9 با استناد به شواهدى از قرآن کریم و حدیث شریف و تاریخ، تبیین نماید و از رسالت ادبیّات در منعکس کردن حقایق بهره برد.

اثبات وجود مبدأ هستی از اصیل ترین دغدغه های فلسفی تفکر بشری بوده است و یکی از مهم ترین مباحث فلسفی به شمار می رود. از نظر امام علی (ع) سرلوحۀ دین شناخت خداوند است؛ زیرا سایر مبانی اعتقادی انسان بر بنای شناخت توحیدی او استوار می گردد و اگر انسان در این مسئله شناخت درستی داشته باشد، می تواند در سایر مراحل کمالی گام های درست و محکمی در مسیر سعادت غایی بردارد. امام علی (ع) که خود عالی ترین مرتبۀ شناخت را نسبت به خدای متعال داشته اند، در این مسئله کلمات گران بهائی را برای ما به یادگار گذاشته است. در این نوشتار سعی بر این است تا براهین اثبات وجود خداوند را از منظر امام علی (ع) مورد بررسی قرار دهیم. ایشان در عباراتی ما را به توجه و تدبّر در مخلوقات و چگونگی ساختار وجودی آن ها رهنمون می شوند تا بتوانیم از نظم و هماهنگی و تغییر و حدوث آن ها پی به وجود خالقی عالم، دانا و حکیم ببریم که خود از حرکت و حدوث مبرّا باشد. هم چنین امام در براهین دیگری مثل برهان علیت و صدیقین و... وجود خداوند واجب الوجود، بسیط، مطلق و بی نیازی را معرفی می کنند که همۀ موجودات به او وابسته و نیازمند هستند.

فرآیند حکومت از مولفه های متنوع و گوناگونی پدید آمده است. یکی از این مولفه ها چگونگی برقراری ارتباط متقابل مردم با حاکم است، اگر این ارتباط صادقانه، صریح، دو سویه و متعالی باشد زمینه مشارکت حداکثری برای رشد و آبادانی جامعه را در پی خواهد داشت. امام علی (ع) برای این ارتباط چنان جایگاهی قایل است که انتقاد مردم از وی به عنوان حاکم را حق خویش بر مردم و وظیفه آنها می داند. می توان گفت این نوع نگاه در بین رهبران تاریخ پر فراز و نشیب جوامع انسانی بی نظیر است. این پژوهش در صدد آن است که با استناد به فرمایشات آن امام همام، ضمن توصیف اهمیت جایگاه ارتباط بین مردم و حاکم، چگونگی ارتباط مطلوب را تحلیل و با دقت در زوایای فرمایشات آن حضرت در نهج البلاغه، ویژگی های بارزی که برای ارزشیابی فرایند حاکمیت از این آموزه ها به دست می آید، استخراج نماید و به این مهم بپردازد که با ارایه این شاخص ها می توان چگونگی مولفه های ارتباط حاکمیت اسلامی را تبیین نمود و در نهایت یکی از کارکردهای اصلی این پژوهش پیدایش، حفظ و تقویت این ویژگی ها برای کارایی مطلوب حکومت دینی خواهد بود.

ناامیدی یکی از حالات هیجانی منفی در انسان است که عوامل بسیاری از جمله نداشتن سعه صدر، عدم اعتقاد به خدا، وسوسه های شیطانی، امیدهای دروغین، شکست ها، سوءظن و ... سبب پدید آمدن آن می شوند و پیامدهای خطرناک و غیر قابل جبرانی را به دنبال دارد. بسیاری از سخنان حکیمانه و ارزشمند امام علی (ع) در کتاب نهج البلاغه حاوی چگونگی عمل کرد و ارائه راه کار درباره مقابله و کنترل این حالت هیجانی است. همچنین در بردارنده شیوه های چگونگی برانگیختن هیجاهای مثبت در انسان ها برای درمان و از بین بردن یاس و ناامیدی است. مهم ترین راه کارها و شیوه هایی که امام علی (ع) در برانگیختن هیجان های مثبت مردم برای درمان ناامیدی به کار برده اند؛ صبر، توکل بر خدا، نماز و نیایش و خوش بینی است.