مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«شرح المنظومة» اثر فلسفی ملاهادی سبزواری است. مقصود حكیم سبزواری از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی، منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملاصدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این كار را انجام داد. هیچ كتابی پس از تألیف شرح منظومه، تاكنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد. مطالب كتاب كه در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد: مقصد اوّل: در امور عامه. مقصد دوم: در جواهر و اعراض. مقصد سوم: در الهیات به معنی الاخص. مقصد چهارم: در طبیعیات. مقصد پنجم: در بنوات و منامات. مقصد ششم: در معاد. مقصد هفتم: در علم اخلاق. هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.

چگونگی علم خداوند به مخلوقات خود، پیش از ایجاد و پس از آفرینش، همواره برای فلاسفه مساله ای دشوار و مورد اختلاف بوده است، تا جایی که در مباحثی مانند علم به جزئیات زمانی و متغیر، برخی از فیلسوفان متهم به کفر شده اند. دیدگاه فیلسوفان مشائی و اشراقی از یک سو، تاثیر مکتب عرفانی و آیات قرآنی از طرف دیگر، موجب پر بار شدن این مبحث در حکمت متعالیه گردید. نظریات حکمای پیش از صدرالمتالهین تبیین قابل قبولی در باب علم الهی ارائه نکرده و هر کدام، به ویژه در علم ازلی خداوند به ممکنات و نیز علم به جزئیات متغیر مادی، با مشکلاتی مواجه اند. با طرح و تحلیل «وجود رابط» توسط ملاصدرا، تبیین دیگری از علم خداوند قابل ارائه است، به گونه ای که مشکلات دیدگاه های پیشین را ندارد. مطابق این بیان ذات خداوند به نحو بساطت، دارای جمیع کمالات آفریده های خود، پیش و پس از خلقت است. از طرفی وجود ممکنات اعم از مجردات و مادیات، امور کلی و نیز جزئیات متغیر، شانی جز وابستگی و تعلق به علت خویش ندارند و به همین خاطر عین حضور نزد خداوند هستند. این همان علم کامل مطلق خداوند نسبت به مخلوقات خود در تمام مراتب آنهاست.

در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن بیان مقصود عارفان مسلمان از وحدت شخصی وجود، مهم ترین تمثیل های عرفانی در تبیین مساله مورد کنجکاوی قرار گیرد.به نظر عارفان مسلمان حقیقت وجود واحد است من جمیع الجهات و مخصوص و منحصر در خداوند متعال و همه ما سوی الله از تجلیات و شئونات حق تعالی هستند؛ به یک معنا موجودند و به یک معنا معدوم اند؛ نه اینکه ما سوی الله عدم محض و من جمیع الجهات باشد؛ یا نعوذ بالله ما سوی الله عین خداوند باشد، بلکه منظور از «وجود»، تنها وجود حق تعالی است و غیر از حق هر چه هست «نمود» است، هستی نماست؛ چنان که در کلام امام رضا (ع) آمده است، مانند مظهری است که در آینه پیدا می شود یا مانند موجی است که از دریا برمی خیزد یا مانند نوری است که در آبگینه های بارنگ های مختلف پدیدار شده است.