مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

سهروردی و جان هیک به‌عنوان فیلسوفان اسلامی و غربی هرکدام با نظریه‌ها و مبانی خاصی به بحث درباره مسئله شرّ پرداخته‌اند؛ «نظریه عدمی بودن شرّ، ملازمه شرّ و خیرهای برتر، ملازمه شرّ و عالم ماده، ملازمه شرّ و اختیار انسان» را می‌توان از جمله راه‌حل‌های سهروردی در مسئله شرّ دانست. جان هیک نیز با تئودیسه «پرورش روح»، اختیار و نسبی بودن شرّ، درصدد ارائه پاسخ مناسب به این مسئله و اثبات عدم تنافی بین شرّ و صفات خداست. هرکدام راه‌حل‌هایی را برای رفع اشکالات درباره معضل شر در عالم ارائه کرده‌اند. روش تحقیق دراین پژوهش، روش توصیفی و تحلیلی و شیوه داده‌پردازی کتابخانه‌ای و بررسی آراء این دو اندیشمند می باشد؛ تبیین و بررسی تطبیقی مبانی فکری و نوع رویکرد هر دو فیلسوف به مسئله شرّ، مسئله تحقیق و مقایسه و ارزیابی راه‌حل‌های خاص آن دو فیلسوف با حفظ قضایای اصلی به طوری که هیچ‌گونه تناقض و ناسازگاری بین قضایای مذکور در آن مشاهده نشود از جمله یافته های تحقیق می‌باشد.

مسئله شر یکی از مهمترین مباحث فلسفه دین است و از یونان باستان تا به امروز یکی از مهمترین مسائل فیلسوفان دین بوده است. از زمانی که استنتاج بهترین تبیین به عنوان یک روش جدید استنتاجی ارائه شده است برخی به کارایی این روش در مباحث فلسفه دین پرداختند و یکی از مسائل فلسفه دین تبیین فلسفی شر است. در تبیین شر به تازگی خداباوران و کسانی که به نقض خداباوری پرداخته اند هر دو تلاش کرده اند که از استنتاج بهترین تبیین برای تبیین شر آنگونه که مدنظرشان است بهره ببرند. به همین دلیل ضرورت دارد فیلسوف دین مسلمان نیز در این موضوع ورود پیدا کرده و از نقطه نظر فلسفه اسلامی کارایی این نوع از استنتاج را در تبیین شر بررسی کند. بر این اساس ما سعی کرده ایم در این نوشتار پس از توصیف مسئله شر ، به بررسی ساختار استنتاج بهترین تبیین پرداخته و پس از ارائه دیدگاههای فیلسوفان دین در این موضوع به بررسی و ارائه دیدگاه صحیح بپردازیم. نتیجه این بررسی عدم کارایی اطمینان بخش و یقینی این استنتاج در تبیین شر به نفع یا ضرر خداباوری است.

در این نوشته به نزاع گریفین با خداباوران سنتی در تبیین شرور طبیعی پرداخته می‌شود. خداباوران سنتی،( گریفین، خداباورانی را که اولاً به قدرت مطلق خداوند قایل هستند، ثانیاً، قدرت موجودات را حاصل اعطای قدرت خداوند به آن ها می دانند، ثالثاً، به خلق از عدم جهان باور دارند را سنتی تلقی می کند) مسأله شر را این‌گونه تبیین می‌کنند که اولاً آنها ناشی از هبوط فرشته یا قدرت شیطانی هستند. ثانیاً، وجود این شرور جزء لاینفک جهان طبیعی با قوانین حاکم بر آن است. ثالثاً، وجود آنها، لازمه رشد فضایل اخلاقی و معنوی برای انسان‌ها است. دیوید گریفین فیلسوف دین پویشی، هرچند گاهی شرور طبیعی را البته به شیوه‌ای متفاوت به قدرت شیطانی نسبت می‌دهد و حتی شرور این عالم را فرآورده‌ی قوانین ذاتی این جهان می‌داند، اما نزاع او با خداباوران سنتی بر سر آموزه‌ی قدرت مطلق خدا است که چرا خدا دارای این صفت، جهان را به گونه‌ای نیافریده است که درد و رنج در آن کمتر باشد و به منظور تحقق این امر مداخله کند. به عبارتی، چرا خداوند قدرت مطلق خود را در ریشه‌کن کردن شرور هولناک، اعمال نمی‌کند.

پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی دیدگاه فلوطین و ابن‌سینا در مورد مسئلۀ شر میپردازد. برغم تفاوتهای موجود در اندیشۀ این‌دو فیلسوف، اشتراکات زیادی نیز بین آنها دیده میشود و میتوان گفت ابن‌سینا در پاسخ به مسئلۀ شر متأثر از فلوطین است. بدیهی‌بودن وجود شرور، انحصار تحقق شرور در عالم ماده و عدم تحقق آنها در عالم مجردات، عدمی و غیروجودی بودن شرور و خیربودن هستی همۀ موجودات با نگرش کلی به عالم، از اشتراکات دیدگاههای این‌دو فیلسوف در این حوزه است. اما اختلافاتی نیز میان دیدگاه این‌دو وجود دارد. ابن‌سینا بر خلاف فلوطین، ماده را شر بالذات و عدمی نمیداند، بلکه ماده از نظر او شر اضافی و قیاسی بوده و امری وجودی است. فلوطین نسبت میان خیر و شر را از نوع تضاد میداند، ولی از نظر ابن‌سینا این‌دو، نسبت عدم و ملکه با یکدیگر دارند. دیگر اینکه، از نظر فلوطین ماده یا همان شر بالذات، از روح جزئی ایجاد میشود اما طبق نظر ابن‌سینا، امکان ذاتی عقل فعال، سبب صدور ماده و وجوب غیری آن، سبب صدور صورت میگردد که در برخی موارد شر بر آن عارض میگردد.

ترجمه ماشینی: مقالات این مجموعه نشان دهنده برخی از بهترین کارهای اصلی است که امروزه در مورد تئودیس های فیلسوفان مدرن اولیه مانند لایب نیتس، سوارز، اسپینوزا، مالبرانش و پیر بیل انجام می شود.

ترجمه ماشینی: در این مطالعه من نقدی بر تفسیر دکترین جریان شرG.W. Leibniz در پژوهش انگلیسی زبان لایب‌نیتس ارائه می‌دهم، تفسیری که منشأ آن در کتاب پیشگام برتراند راسل A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz است. من شرح های تازه ای از آموزه های لایب نیتس در مورد ماهیت و سرچشمه های شر و انواع شر ارائه می کنم، با توجه خاص به این واقعیت که تئودیسه لایب نیتس در سنت تئودیسه مسیحی غربی غوطه ور است - بطور خودآگاه چنین است. کلید تفسیر مجدد من شامل این تز است که برخلاف آنچه راسل و دیگران پیشنهاد می کنند، شر از نظر لایب نیتس هرگز صرفاً نفی وجود یا خیر نیست، بلکه همیشه فقدان یا «محرومیت» خیری است که باید وجود داشته باشد. . از این نظر، لایب نیتس کاملاً با شخصیت‌های مسلط در سنت مانند آگوستین و توماس آکویناس موافق است. و نتیجه مهم این تز این است که لایب نیتس آنچه را که "نقص اولیه مخلوق" می نامد - کمبود یا محدودیت اجتناب ناپذیر هر موجود مخلوق - را مصداق شر نمی داند، واقعیتی که برای انسان مهم است. درک صحیح از پروژه تئودیسه لایب نیتس

مفهوم شر اخلاقی در طول تاریخ بشر و تاریخ فکر همواره مورد توجه بوده‌است. اندیشمندان به تعاریف مختلفی در این زمینه پرداخته‌اند. در این میان هانا آرنت به مفهوم شر به طور ویژه‌ای توجه داشته، او ابتدا به مفهوم شر بنیادی پرداخته و پس از آن در جریان محاکمه آیشمن با نوع جدیدی از شر مواجه شد که پدیده‌ای نو در قرن بیستم بود. آرنت آن را ابتذال شر نامید. او در جریان گزارش این محاکمه، با قاطعیت بر اعمال متهم تمرکز کرده و مقهور جو نشد. او کوشید احساسات خود را مهار کرده و با نگاهی پدیدارشناسانه به تبیین نظر خود بپردازد. ضرورت پرداختن به این موضوع از آن جهت مشخص می‌شود که مساله شر همواره از مسائل بنیادی در حوزه فلسفه اخلاق اسلامی نیز بوده‌است و به نظر می‌رسد تنها بستر مناسب برای گذر از نگاه سنتی و ارتباط با تئوری آرنت، نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی است. تلاش‌هایی که تاکنون در فضای فلسفه اخلاق اسلامی در تبیین این مفهوم صورت گرفته اغلب از فضای سنتی فراتر نرفته‌است، بنابراین برقراری این ارتباط می‌تواند بستر مناسبی برای ایجاد طرحی تازه در حوزه فلسفه اخلاق‌ باشد. از سوی دیگر تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته-است؛ از اینرو امید است که پرداختن به این موضوع، ثمربخش واقع شود.