مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

به منظور بررسی این تحقیق با عنوان "بررسی تطبیقی آموزه های تربیتی دانشمندان مسلمان ؛ ابن سینا ، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن خلدون " با روش بردی و کندل و با رویکرد تطبیقی انجام شد. گزاره های اصلی این تحقیق ناظر براین موضوع بود که : 1-

چکیده ندارد.

این نوشتار بر آن است که به بررسی و تبیین آرا فیلسوف و متکلم اسکاتلندی مدرسی، یوهانس دنس اسکوتوس (1308-1266 م.) درباره «معرفت» و مقایسه اجمالی آن با آرا معرفتی ابن سینا بپردازد. اسکوتوس ترجمه لاتین کتاب «الشفاء» ابن سینا را مطالعه کرده است و آنگونه که در ضمن این نوشتار مشاهده خواهد شد، افکار و آرا معرفتی ابن سینا بر آرا اسکوتوس در زمینه قوای ادراکی، فرایند ادراک، متعلق طبیعی عقل، اقسام معرفت و مراتب یقین و ... تاثیر بسیار داشته است. به رغم اینکه هم اسکوتوس و هم ابن سینا در حوزه افکار فلسفی به نحوی تحت تاثیر ارسطو و سنت مشاء هستند و بالطبع شباهت های فراوانی در آرا این دو متفکر وجود دارد، لکن برخی تفاوتها نیز قابل طرح است. از این جهت می توان آرا این دو متفکر را با هم مقایسه کرد چراکه زمینه منطقی برای چنین مقایسه ای وجود دارد. البته باید توجه داشت که به هر حال، اسکوتوس در فضای فکری مسیحیت می اندیشد و ابن سینا در عالم اسلامی، و این تفاوت فضا و فرهنگ را در هر مقایسه ای همواره باید مدنظر داشت.

فاعل تحریکی تعبیری است که ابن‌سینا پس از آن‌که علیت به معنای اعطای وجود را از مقام فاعل‌های موجود در عالم طبیعت سلب می‌کند، به‌منظور توجیه تأثیرات آن‌ها به کار می‌گیرد. لیکن تأملی دقیق در معنا و نحوۀ وجود حرکت حاکی از این است که در نظام فکری ابن‌سینا، حرکت ازجمله امور ممکن و از عوارض لاحق بوده و لذا در پیدایش خود نیازمند علت مستقلی است که آن را ایجاد کند. بنابراین فاعل طبیعی که در ابتدا مفید حرکت فرض شده بود، اکنون با این توضیح به‌عنوان معطی الوجود مطرح می‌شود. بر همین اساس این پرسش‌ها شکل می‌گیرد که بالاخره نقش فاعل طبیعی چیست؟ و اینکه گفته می‌شود فاعل طبیعی حرکت می‌بخشد، به چه معنا است؟ آیا تفاوتی بین ایجاد حرکت با ایجاد سایر موجودات هست که به ابن‌سینا اجازه می‌دهد علیت به معنای ایجاد حرکت را منسوب به فاعل طبیعی بداند؟ در این مقاله، پس از ارائه و تحلیل موضع ابن‌سینا در دو بخش علت ایجادی و علت تحریکی، ضمن اشاره به تناقض ظاهری موجود در کلام ابن‌سینا، تلاش می‌شود که از «نظریۀ میل» او به‌عنوان راهی برای حل این تناقض استفاده شود.

مسأله خودآگاهی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که فلاسفه در طول تاریخ با رویکردهای مختلفی به آن پرداخته‌اند. ابن‌سینا از جمله اولین فیلسوفانی است که با رویکردی فلسفی و نه صرفاً اخلاقی- دینی این بحث را مطرح می‌کند. او در انسان معلق در فضا، موقعیتی شهودی را فراروی ما قرار می‌دهد. بسیاری از ابن‌سینا‌پژوهان با مقایسه انسان معلق در فضای ابن‌سینا و کوجیتوی دکارت سعی کرده‌اند تا بین این دو، نوعی قرابت نشان دهند و حتی برخی با تتبع در پیشینه تاریخی کوجیتوی دکارت، بر تأثیر غیرمستقیم انسان معلق در فضای ابن‌سینا بر کوجیتوی دکارت تأکید دارند. ما در این مقاله نشان می‌دهیم که انسان معلق در فضای ابن‌سینا ارتباطی وثیق با مهم‌ترین مبنای هستی‌شناختی فلسفه وی، یعنی تمایز متافیزیکی وجود و ماهیت دارد و از این منظر ابن‌سینا توانسته است ساحتی از «خود» را فراروی ما قرار دهد که تا پیش از وی به آن توجهی نشده بود؛ ساحتی که ابن‌سینا از آن به انیت یاد می‌کند و آن را در مقابل ماهیت قرار می‌دهد و ما آن را ساحت وجودی می‌نامیم. از آنجا که در فلسفه دکارت ما با چنین تمایزی بین ساحت وجود و ماهیت در ذات خودآگاه مواجه نمی‌شویم؛ لذا می‌توان گفت ابن‌سینا در تحلیل خودآگاهی از دکارت فراتر رفته است.

هدف از این پژوهش ، بررسی اثبات ذات و تبیین وحدت و علم باری تعالی از دیدگاه ابن سیناست. لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی از این قبیل دارد که به چه دلیل ابن سینا از روش امکان و وجوب استفاده کرده است؟ آیااو جهت اثبات ذات وامدار نظام های فلسفی پیشین یا مبانی دینی است یا خیر؟ درباره صفات، او متاثر از کدام مبانی دینی و فلسفی است؟ براساس فرضیه های تحقیق: ‎۱) ابن سینا در عین اثرپذیری از فلسفه های یونانی و اسکندرانی با ابداع و ابتکار شخصی و متاثر از فضای دینی برهان امکان و وجوب را صورت بندی کرده است. ‎۲) برهان های ارسطویی در اثبات خدایی که اسلام معرفی می کند کافی نیست ‎۳) با توجه به اهمیت بحث صفات در اندیشه کلامی طبیعی است که ابن سینا در مبحث علم خصوصا" نوعی موضع گیری مثبت یا منفی در قبال آراء پیش گفته داشته باشد. تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، مشتمل بر دو فصل می باشد. درفصل اتول به بیان اجمالی اثبات واجب الوجود و تبیین ذات باری از منظر و روش ابن سینا و اثبات ذات از طریق برهان امکان و وجوب به روش سینوی و ارزیابی اهل نظر از این برهان و برهان حرکت و ملاک صدیقین بودن برهان از نظر ملاصدرا و وجود این ملاک در عبارات شیخ پرداخته می شود. فصل دوم، اختصاص به تاریخچه بحث صفات حق تعالی، نگاه اجمالی به صفات و صفات خداوند از دیدگاه ابن سینا و چگونگی علم واجب الوجود به اشاء دارد. براساس یافته های تحقیق، ابن سینا از طرق گوناگون جهت اثبات ذات حق استفاده نموده است که برهان امکان و وجوب یکی از آنهاست که مبتنی بر تحلیل امکان ذاتی ماهیات است. شیخ برهان دیگری هم دارد به نام برهان وجود که او ادعا می کند این برهان صدیقین است. ابن سینا مدعی است تصور وجود به تنهایی به شناسایی واجب الوجود بذاته منجر می شود. منظور شیخ از وحدت خداوند، وحدت حقه حقیقه می باشد. اهمیت صفت علم خداوند در فلسفه مشاء بدین دلیل است که علم حق را عنایی می دانند که آن علمی است که سبب وجود معلول در خارج می شود لذا آن را علم متبوع نیز می نامند. علم خداوندبه ذات خود علم فعلی ذاتی و به همه موجودات هم علم حضوری است.