مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

ارسطو نوس را در تحلیلات ثانوی به عنوان ملکه معرفتی و دانش علمی برهان­ ناپذیر معرفی می­کند. کارکرد این ملکه معرفتی دریافت اصل ­های دانش و اموری است که همه دانش ­ها بر آن استوارند. نوس در درباره نفس به عنوانِ ویژگی انسانی شناخته شده است؛ آن ویژگی در ما که نفس به واسطه آن می‌شناسد و حکم می­کند. نوس از نظر ارسطو واجد تقسیم ­هایی است: عملی و نظری، منفعل و سازنده. نوس منفعل پیش از ادراک معقولات خود هیچ چیز نیست و پس از به‌فعلیت‌رسیدن به صورت تمامی معقولات در می­ آید؛ اما ویژگی ­ای که در نوس موجب به‌فعلی ت­رسیدن معقولات می­شود، همان نوس سازنده است. نوس سازنده ملک ه­ای نفسانی و درونی است که موجب بالفعل ­شدن معقولات می­گردد. تلقی ابن­ سینا از عقل تفاوت­ های جدی­ای با ارسطو دارد؛ او عقل را در مقام ذات خود مجرد دانسته، آن را واجدِ خودآگاهی پیش از درک اشیا می­داند. مراتب عقل نزد ابن‌سینا به جای دو مرتبه به چهار مرتبه: هیولانی، بالملکه، بالفعل و مستفاد ارتقا می­یابد. عقل فعال برای ابن­ سینا امری بیرونی است که با اشراق خود نفس را به فعلیت عقلانی می­رساند. رویکرد ابن‌سینا به عقل با توجه به سنت ارسطویی واجد تفاوت­ هایی جدی است. وی از طرفی تلقی ارسطو از عقل را می‌پذیرد و با توجه به آن، لوازمش را پیگیری می‌کند؛ از سویِ دیگر رگه­ هایی از تفکر نوافلاطونی را در دیدگاه خود وارد کرده و می­کوشد آن را با رویکردِ اول سازگار کند. این مقاله وجوه تلائم و تنافر تفسیر ابن­ سینا از نظریه نوس ارسطو را بررسی می­کند.

مسئله حيات اخروي انسان پس از مرگ در روز قيامت، بخش مهمي از آموزه‌هاي ديني و انديشه فلسفي را تشکيل مي‌دهد. چون مسئله معاد در آموزه‌هاي ديني جايگاه والايي دارد هيچ فيلسوف مسلمان صاحب نظري نيست که بخش گسترده‌اي از انديشه خود را به آن اختصاص نداده باشد. کتاب حاضر سعي دارد تا مباني هستي‌شناسي، جهان‌شناسي، انسان‌شناسي و معرفت‌شناسي حيات اخروي انسان در روز قيامت را به صورت فلسفي در مورد چگونگي کيفيت حشر انسان در روز رستاخيز از ديدگاه سه متفکر جهان اسلام ابوعلي سينا، ملاصدرا و محمد غزالي مورد بررسي قرار دهد.

محتوای این کتاب بررسی آرا و اندیشه‌های سه فیلسوف و اندیشمند، یعنی ارسطو فارابی و بوعلی سینا درباره‌ی حکمت عملی است که نویسنده مطالب آن را این‌گونه طبقه‌بندی نموده است: شرح حال سه فیلسوف بزرگ، تقسیم علوم از نظر سارحان فلسفه‌ی ارسطو، تقسیم علوم از نظر فارابی و ابوعلی‌سینا، اخلاق از دیدگاه ارسطو، تدبیر منزل از دیدگاه ارسطو و برسیس و ابن سینا، سیاست از دیدگاه ارسطو و فارابی و ابن سینا و مانند آن.

«وحی پایه و اساس نبوّت و از امور ضروری ادیان آسمانی است و آن ارتباط مرموز و ویژه‌ای است بین خدا و انسان‌های ممتاز و برگزیده‌ای که پیامبر نامیده می‌شوند.» موضوع کتاب حاضر بررسی ماهیت وحی و کیفیت دریافت آن از دیدگاه «ابن سینا» و «علّامه طباطبایی» است. نگارنده تلاش کرده تا پس از معرفی اجمالی پدیده‌های وحی و نبوّت از دیدگاه این دو اندیشمند و طرح پیش‌فرض‌هایی در خصوص وحی، خصلت‌های ویژة نبی را مورد بررسی قرار دهد و به تبیین ماهوی و معرفت‌شناختی وحی از دیدگاه ایشان بپردازد.

از مباحث مهم در عرفان عملی، «حالات و مقامات عرفانی» است. سالک در جهت نیل و وصول به حق باید همراه پیر و مرشد خود، منازل و مقاماتی را کسب نماید و در این راه نیز حالاتی بر وی حادث می‌شود. هدف در پژوهش حاضر بیان بعضی از این حالات و مقامات از دیدگاه ابن سینا و قشیری است؛ که با روش کیفی و به نحو تحلیل محتوی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است. بعضی از یافته‌های تحقیق بیانگر است که: ابن سینا اجمالاً در آثار عرفانی خود، مخصوصا در نمط نهم اشارات، بعضی از آنها را تحت عنوان: «مقامات العارفین» مطرح کرده است. قشیری نیز در رساله قشیریه، تفصیلاً به بیان تعدادی از حالات و مقامات عرفانی پرداخته است. محقق نیز به روش تحلیلی به بیان، سنجش و مقایسه نظرات این دو دانشمند پرداخته است. از دیگر یافته‌ها می‌توان تعداد حالات و مقامات؛ تقدم تأخر این‌ها و وجوه اشتراک و افتراق نظر این دو دانشمند را در خصوص حالات و مقامات دانست.