مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در منطقه‌ی جزیره العرب قبل از اسلام ، همانند سایر مناطق، نگرش منفی به زن نگاه غالب بوده است. اسلام این نگاه را متحول کرد. خلقت یکسان زن و مرد در گفتمان قرآن، تساوی آن ها را در کسب ارزش‌های معنوی و عدم تفاوت زن و مرد را در زمینه‌های فکری، خانوادگی و اجتماعی به همراه داشت. این بینش در گفتمان نبوی با تاکید بر ارزش ذاتی و شأن و منزلت زن و برخورداری از حقوق متقابل در چارچوب خانواده و مشارکت در امور جامعه، جنبه‌ی عینی و عملی به خود گرفت. با رحلت پیامبر(ص) جامعه دست‌خوش تحولات شد. اراده‌ی جامعه‌ی اسلامی بر این اندیشه استوار شد که گفتمان اسلام در باب زن در حاشیه قرار گیرد. عوامل متعددی هم چون باورهای یهود در تقویت این جریان و بازآفرینی نگاه جاهلی به زن تأثیر گذار بود. باورهای یهود در عهد عتیق در باب آفرینش زن و جایگاه او در هستی و اعتقاد به خلقت طفیلی و تبعی طن سبب شد تا نگاه منفی به زن در ابعاد مختلف در فرهنگ یهود انعکاس یابد. نفوذ این باور یهود در جامعه‌ی اسلامی به وسیله‌ی احبار نومسلمان و راویان آن‌ها زمینه را برای بازتولید نگاه منفی به زن در زمینه های مختلف فکری، خانوادگی و اجتماعی هم‌سو با نگاه جاهلی فراهم ساخت. بدین ترتیب، نفوذ و رواج باورهای یهود در جامعه‌ی اسلامی منجر به ظهور احادیث و روایت‌هایی شد که هر چند به نام احادیث اسلامی به فرهنگ اسلامی راه یافت، اما در حقیقت چیزی جز بازتولید نگاه جاهلی به زن نبود. از این رو، شناخت آموزه‌های اصیل اسلامی از آموزه‌های جاهلی بازتولید شده به نام اسلام، انجام این پژوهش را ضروری می سازد.

مجموعه حاضر تحقیقی جامع و مفصل با موضوع « بررسی روابط اجتماعی انسان در نظام اخلاقی قران » می باشد که با هدف اصلاح و قرانی سازی روابط اجتماعی انسانها آغاز شده و برای رسیدن به این هدف با مراجعه به قران مجید و روایات اهل بیت علیهم السلام ، کتب معتبر در رشته های علوم تربیتی، روانشناسی، اخلاق، جامعه شناسی و علوم اجتماعی ابتدا به بحث راجع به اصل اجتماعی بودن انسان و اینکه خداوند اساساً انسان را موجودی اجتماعی آفریده و تکامل و سعادت نهایی انسان به میزان بسیار زیادی وابسته به اجتماع و زندگی اجتماعی اوست بیان شده و سپس به بررسی نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان پرداخته شده است. در قران و روایات اهل بیت علیهم السلام برای رابطه با هر شخص در اجتماع برنامه و قانون خاصی وجود دارد و هر کس با خصوصیات مخصوص خود به ما می گوید که چگونه با او برخورد کنیم و تک تک این روابط بطور مفصل در قران و روایات بیان شده است از رابطه ی با عقاید مختلف گرفته تا رابطه ی با طبقات مختلف و خلقیات متفاوت . برای همه ی اینها قران برنامه دارد و حتی کمترین رابطه را که شاید انسان در تمام عمرش فقط یک بار با آن روبروست را به خوبی بیان نموده است و آسیبها و آفتهایی که این روابط را خدشه دار نموده و آن را از حالت سازنده و با نشاط خارج ساخته و ایجاد اختلاف و تفرقه می نماید را بیان داشته است. قرآن از انسانها اعتدال ، عطوفت ، احسان و رحمت و رأفت می خواهد و همه ی اینها را برای زندگی اجتماعی انسانها لازم می داند و از افراط و تفریط و غرور و بدبینی و بدخواهی و بدرفتاری نهی می نماید و همه ی اینها آفتهای بزرگ در روابط اجتماعی انسانها محسوب می شوند. بنابراین نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان نظامی سراسر مهربانی، کرامت، اعتدال و زیبایی است و این امور در همه ی روابط سرلوحه ی عمل مومنین قرار می گیرد. در نظام اخلاقی قران هر جا راهی برای مهرورزی و مهربانی وجود نداشته باشد راهی برای دعوا و خشونت هم نیست و تنها باید عفو و صفح پیشه نمود و از افراط و تفریط و تضییع حقوق دیگرانپرهیز نمود. این تحقیق ما را به این نتیجه اساسی و مهم می رساند که قران با نظامی دقیق ، هماهنگ و منسجم و همه جانبه در روابط اجتماعی نیز مانند سایر عرصه های زندگی ، اصلاح دین و دنیای مردم را به عهده گرفته و سعادت دنیا و آخرت آنها را تضمین نموده و پیروانش را از گمراهی ، اختلاف و بیراهه رفتن محافظت می نماید.

معاد، از ضروریات دین اسلام و حسابرسی از ارکان معاد است. حسابرسی یعنی این که تمام رفتار وکردار آدمی در روز قیامت مورد بازخواست قرار می گیرد. حسابرسی روز قیامت، حتمی، نزدیک و سریع است و به صورت دقیق و عادلانه صورت می پذیرد و در آن همه ی اعمال مثل نماز و قرآن و نعمات مثل نعمت ولایت اهل بیت، نعمت عمر و جوانی و همه ی افراد حتی انبیا و اولیا الهی حسابرسی خواهند شد. ایمان به حسابرسی مهمترین عامل تربیت و تقوا در انسان است و انکار آن موجب گرفتاری به عذاب اخروی می گردد. کیفیت حسابرسی در منابع دینی (وزن) نامگذاری شده است و آنچه باعث سنگینی میزان اعمال می شود، حسنات است و آنچه که باعث سبک شدن میزان اعمال می شود سیئات است. اصحاب یمین کسانی هستند که میزان اعمالشان به واسطه ی حسناتشان سنگین شده است که حسابرسیآسانی را به همراه دارند که از جمله حسناتی که باعث سنگینی میزان می شود، رعایت موارد اخلاقی و اجتماعی مثل توبه، محاسبه نفس و تبعیت از قرآن و قناعت و میانه روی در امور زندگی و گذشت و حسن خلق می باشد و در مقابل اصحاب شمال کسانی هستند که میزان اعمالشان به خاطر سیئاتشان سبک شده است که حسابرسی سختی در انتظارشا ن می باشد که ازجمله آن سیئاتی باعث سبکی میزان می شود، سهل انگاری در نماز و قضاوت غیر عادلانه است. البته دوگروه هستند که میزان عملی در قیامت بر ایشان بر پا نمی شود، یک گروهی که پرونده ی اعمالشان از حسنه خالی است که بدون حساب وارد جهنم می شوند که از جمله آن ها مشرکین، حاکمان ظالم، اعراب متعصّب، تجّار دروغگو، علماء حسود و ثروتمندان بخیل می باشند و دوم کسانی که پرونده ی اعمالشان آنقدر دارای حسنات است که جز خدا کسی اجر آن را نمی داند که بدون حساب وارد بهشت می شوند که از جمله ی آن ها مخلَصین، مأجورین نزد خدا، صابرین، ایثارگران، شهدا دشت کربلا، اهل حیا و قناعت و میت در راه حج می باشد. در قیامت علاوه بر انسان ها، اجنه و حیوانات نیز مورد بازخواست قرارخواهند گرفت. از مهمترین مباحث حسابرسی، آن است که چه کسی پرونده ی اعمال را مورد حسابرسی قرار می دهد. در پاسخ به این سوال، آیات و روایات، خداوند متعال، ائمه اطهار و خود انسان را حسابگر می داند.

طلب حقیقت ایمان از جان انسان،شأنی مهم و مبنایی در طرح دین برای سعادت و تقرب او به حضرت حق جل و علا است. طرح موضوع ایمان در میان دین‌پژوهان، ابعاد گوناگونی را تشکیل داده که مهمترین این ابعاد، چیستی ایمان و رابطه آن با معرفت بوده و از دغدغه‌های دیروز و امروز دین‌پژوه است و نقشی مهم در رهیافت‌های عالمانه نسبت به دین داشته و در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی نیز بروز دارد. در بخش نخست جستار حاضر، نظرات ابوحامد غزالی را در این مسأله به بحث نشستیم و دریافتیم که چیستی ایمان در نظر غزالی، یک معنای واحد را در بر نمی‌گیرد؛ هرچند تهافتی میان این معانی دیده‌ نمی‌شود و حتی با قدری مسامحه می‌توان آن‌ها را به صورت تشکیکی ملاحظه نمود که از گرهی بسیط در قلب تا تصدیق و حتی کشف و شهود عالم غیب امتداد می‌یابد. طبق مولفات موجود، غزالی در غالب کلماتش رویکرد تصدیق‌انگارانه اشاعره را ادامه می‌دهد و دقت‌های افزون‌تری را نسبت به هم‌مسلکان اشعری خویش به‌کار می‌گیرد. معنی تصدیق نزد او به اعتقادی جازم برمی‌گردد؛ این اعتقاد در تحلیل او، بیش‌تر با نوعی یقین و تسلیم درونی پیوند می‌خورد تا کسب یک جور علم حصولی و مفهومی صرف. غزالی اگرچه راه صوفیه را مقدم و والاتر از طرق دیگر حصول ایمان قرار می‌دهد اما دیگر راه‌ها و از جمله، برهان و استدلال را از اعتبار ساقط نمی‌کند؛هرچند روندگان مسیرش را به‌جهت بدبینی نسبت به فیلسوفان و فرآورده‌های آنان، اوحدی در هر دوران قرار می‌دهد و در مقابل، بر ایمان عوام که گاه بر اثر مشاهده شخص نبی حاصل می‌شود، ارج‌ می‌نهد. این مواضع می‌تواند تاثرات غزالی - از تربیت اولیه، مسیر علمی، روحیات خاص، مبادی فکری خاص، ذهن سیال، اوضاع زمانه و نسبت‌های متنوع او با حکومت و...- را در تحلیل فرا بخواند که ما به قدر وسع خویش در این وادی گشت زدیم.و اما مسأله دومی که در این تحقیق مورد کنکاش قرار گرفته و مواد تحلیلی آن در مسأله نخست فراهم آمده،عبارت است از نحوه ایمان‌گروی حجه الاسلام غزالی که گاه او را نماینده ایمان‌گرایان مسلمان معرفی‌ کرده‌اند اما به اعتقاد ما رخنه«تبیین نحوه ایمان‌گروی» او را ندیده‌اند. فرضیه ما بر تفاوتاساسی و جوهری این نحوه ایمان‌گروی با رویکردهای ایمان‌گرایانه غربی و مسیحی استوار است؛ فضلا از این‌که نهادن عنوان ایمان‌گرا بر دانشوران مسلمان چندان روا نیست. توجه به تغایر پیش زمینه‌های «طرح مسأله ایمان و عقل» در فضایی که غزالی زیست فکری و اجتماعی خود را در آن رقم زدهو توجه به تلقی متفاوت وی از ایمان و معرفتکه با معنای ایمان در نظر ایمان‌گرایان مغرب زمین تفاوت جوهری دارد، ما را به این نتیجه هدایت می‌کند که اساسا ایمان که یکی از طرفین ماجرای عقل و ایمان است، در نظر غزالی از سنخ باور و تصدیق به حقایق و معانی دینی است که گاه با گرهی بسیط در قلب و گاه مجموع تصدیق و عمل و گاهی نیز به تصدیقی از جنس شهود عالم غیب اتفاق می‌افتد و چون یقین فرد مومنْمفهومیِ صرف نیست، تفاوتی نمی‌کندکه منشأ آن، برهان عقلی، مسلمات جدلی، خطابه اقناعی، اعتماد به شخص نبی، شنیدن خبر از او با وجود قرائن بصری و یا ملایمت طبع آدمی با خبر رسول باشد.نکته مهم این‌که غزالی به همراه سایر متفکرین اسلامی هرگز با مسأله‌ای به‌نام «پارادوکس‌های ایمانی» مواجهه‌ای تام و تمام نداشته و برخلاف سنت مسیحی، نسبت به ایمانی که تضاد و یا دست‌کم تغایر با عقل از ذاتش می‌جوشد، بیگانه-است. هم‌چنین طرف دیگر ماجرا یعنی عقل و عقلانیت نیز معانی و مراحل متفاوتی را در فرهنگ اسلامی به خود گرفته است. دشمنی با فلاسفه در میان متکلمان و به‌ویژهاشاعره پر طمطراقی چون غزالی و فخر رازی نیز، همواره با ژست و دعوی منطق و برهان صورت می‌پذیرد.دانشوران مسلمان و از جمله آن‌ها غزالی به جهت عدم تناقض در متن مقدس‌شان و به مقتضای فضایی که مکرر در مکرر ترغیب به تعقل و تفکر و تدبر در آن موج می‌زند و به لحاظ ارزشی که برای طریقه برهان و تعقل قائل هستند و عقل را- چه اذعان کنند و چه نکنند- حجتی الاهی می‌یابند و مهم‌تر از همه، تلقی خاص‌شان از ایمان به معنای تصدیق، هرگز پیش‌نهاد «ایمان به‌جای برهان» یا «دین علی‌رغم عقلانیت» یا «آموزه‌های وحیانی ورای علم و معرفت» را به پیش نمی‌کشند! بلکه بالعکس طعنه‌هایی را- بجا یا نابجا- به اهل فلسفه می‌زنند مبنی بر اینکه اولا و بالذات بر همان عهد برهانی و منطقی بودن خویش وفا نکرده‌اند! و ثانیا و بالعرض (به زعم اینان) به برخی آموزه‌های خلاف ظاهرِ حجت‌مند قرآن در مورد مبدأ و معاد رسیده‌اند.این سخن، اوج اثبات مدعای ماست در مورد سلوک ایمانی‌ حجه الاسلام غزالی که نه ضدیتی با عقل دارد و نه علی رغم عقل تصور می‌شود و نه غیر قابل اثبات توسط عقل است و نه به‌طور کلی در جو غیر عقلانی نشو و نما می‌کند. به جرأت می‌توان گفت که در متن «المنقذ من الضلال» و سایر کتب او نظیر «تهافت الفلاسفه» و «احیاء العلوم» و... دشمنی با فلسفه‌ورزی به جهت آفات دیگری است که متدینان زمانه او با خواندن کتب فلاسفه به آن دچار می‌شدند. به هر روی آن‌چه برای ما در تحلیل نحوه ایمان‌گرایی غزالی مهم می‌نماید، این است که مخالف فلسفه‌ورزی مصطلح در عالم اسلامی، هرچند غزالی باشد(!)، باز به طریقه برهان و استدلال در راه رسیدن به ایمان معترف است و تصدیقِ هم-معنی ایمان را با چنان قاطعیت و قطعیتی که در شروطش حکایت می‌کند، می‌پسندد. شاید او با حقیقت فلسفه که مبتنی بر تعقل و اندیشه برهانی است، مشکلی ندارد و مشکلش تنها با فرآورده‌های موجود و احیانا یونانی و بعضا معارض با آموزه-های متشابه قرآن است. درست برخلاف ایمان‌گروی زائیده از بطن قرون وسطی که برخاسته از تهافت در متن دین محرَّف مسیحیت نظیر تثلیث و تجسد و الوهیت عیسی(علی نبیا و علی آله و علیه السلام) است و کلیسای اندوده با تعصب بر فلسفه یونانیِ متدین گشته!

چکیده: ایمان به معاد مهمترین باور ادیان الهی است و ایمان به خداوند نیز با ایمان به معاد مفهوم می یابد و اساسا اعتقاد به خدا بدون اعتقاد به معاد هیچ نقش وارزشی در زندگی انسان ندارد. قرآن کریم که اساس علوم و معارف اسلامی است بر پایه استقراء نگارندگان در بیش از 2000 آیه به مبحث معاد پرداخته است اما به دلیل پراکندگی آیات در سوره ها مباحث معاد در ظاهر امر مبهم و بعضا متناقض به نظر می رسد ولی باتامل در این آیاتمی توان معاد را از نگاه قرآن در قالب 9 مرحله باعنوان "مراحل رجوع الی الله در قرآن" دسته بندی نمود. این مراحل که پیرامون برخی یک آیهبه عنوان مثال آورده ایم عبارتند از:1.

«سنن الهی» قوانین مستمر و فراگیری است که خداوند متعال بر اساس آن‌ها نظام هستی را ایجاد فرموده، و نسبت‌ها و روابط متقابل آن را تنظیم نموده است. از آن‌جا که این قوانین، ثابت و غیر قابل تغییر است علم به آن‌ها می‌تواند به عنوان ابزار قدرت‌مندی در پیش‌بینی و مدیریت رخدادهای فردی و اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، دانستن قوانین الهی، دارای بعد تربیتی نیز هست و خشیّت در برابر آن‌ها منجر به رشد در مسیر قانون‌مندی‌ها و إشفاق و نجات می‌شود.معناشناسی یکی از راه‌های بررسی گستر? عظیم مفهوم سنّت‌های الهی در قرآن کریم است. آغاز این فرآیند، بررسی «واژگان» این حوز? معنایی است، که گرچه در کتب لغت و کتاب‌های تفسیری، تحقیقات فقه اللغوی بسیاری دربار? این کلمات انجام گرفته و سیر واژگانی آن‌ها بررسی شده است؛ لیکن هیچ‌گاه تصویر کلّی این واژه‌ها در بافت زبانی قرآن کریم مطالعه نشده و ارتباط میان آن‌ها در یک مجموع? وسیع مورد تحلیل و ارزیابی قرار نگرفته است.تحقیق حاضر در نظر دارد با بررسی روابط معنایی واژگان این حوزه با تکیه بر روش «حوزه‌های معنایی»، گامی نو در جهت شناخت سنّت‌های الهی در گستر? «قوانین حاکم بین خدا و انسان» بردارد. بدین منظور نگرشی ساخت گرایانه به متن قرآن داشته و از تلفیقی از مکتب بُن آلمان‌ها و برخی از مکاتب آمریکایی‌ها استفاده نموده است.بر اساس این پژوهش می‌توان إظهار داشت، در شبک? معنایی سنن الهی در قرآن کریم، «أمر» روح حاکم بر قانون‌مندی‌ها، «مشیّت» کالبد و نظام ارتباط قوانین هستی، «إذن» فراهم بودن امکان عملکرد نظام، «إراده» واسط? بیان أمر و انتقال آن به عالم خلق، «قول» نوعی از إعلام قانون‌گذاری‌ها در هستی، «حکم» مدیریّت استوار قوانین و گونه‌ای از إعمال و صدور آن‌ها در جهان کثرت، «جعل» ایجاد اجزای قانون‌مندی و قرار دادن نسبت‌های آن‌ها با اجزای هستی، «سنّت» طرح و الگوی ارتباط اجزای قانون‌گذاری با یکدیگر و راهنمای هدایت انسان‌ها در مسیر قانون‌مندی‌ها، «قدر» رابط عالم نامحدود وحدت با عالم محدود کثرت، «قضا» تعیّن قدر و آخرین مرتب? نازل? أمر در عالم کثرت، «تدبیر» قانون‌مندی جانبی حاکم بر أمر، «کتب» قطعیّت مشیّت و إراد? الهی، «شرع» بعد عملکردی قوانین الهی برای اتصال انسان‌ها به عالم أمر، «فرض» از لوازم و مصادیق شرع، و «أصاب» و «فعل» بروز مشیّت الهی در عالم کثرت هستند.بدین‌ترتیب، نگرش کلان به شبک? نظام‌های برنامه‌ریزی و إعمال قوانین الهی در قرآن ثابت می‌کند که واژه‌های یک حوز? معنایی از یکدیگر تأثیر پذیرفته و بدون توجّه به ارتباطات متقابل آن‌ها نمی‌توان تفسیری جامع از واژگان قرآنی ارائه نمود.

مفهوم «امام» از مهمترین مفاهیم قرآن کریم است که از دیرباز مورد توجه مکاتب مختلف فقهی، کلامی، عرفانی و فلسفی بوده است ؛این پژوهش ، در راستای کشف لایه های معنایی واژه امام در قرآن کریم و با هدف تبیین انسجام و پیوستگی معارف قرآن کریم تدوین شده است وبا استفاده از برخی روش های نوین معناشناختی به تبیین واژه «امام» واستخراج مولفه های معنایی آن در قرآن کریم پرداخته است. با رویکرد هم زمانی دوازده آیه ای که واژه «امام» در آنها به کار رفته ، مورد مطالعه قرار گرفت ؛ با تحلیل کاربرد ها از طریق استخراج مفاهیم هم نشین و جانشین این نتیجه به دست آمد که مفاهیم «خلیفه» و «آیه» به هسته معنایی امام نزدیکتراند، ازاین رو می توانند به عنوان جانشین «امام» محسوب شوند به این ترتیب «امام» در قرآن کریم، خلیفه است که جانشین و آیهاسمای حسنای خداوند است . بالغ بر نیمی از آیات اختصاص یافته به امام در قرآن کریم ، در مورد «امام حق» به کار رفته است . در راستای تکامل سنّت الهی هدایت ، «امام حق» به عنوان فردی مرتبط با غیب ، متمّم توحید و وارث اسمای حسنای الهی با رحمت رحیمیه الهی واسطه فیض گشته و سبب اتحّاد عالم است و با هدایت مُلکی در دنیا انسان ها رابه صراط مستقیمهدایت می کند و در آخرت در مقام شهادت و شفاعت حاضر می گردد. امّا در دو آیه ای که در مورد ائمه باطل وارد شده است ، ایشان رابه عنوان خلیفه شیطان، که در تمامشئون از مستخلف عنه (شیطان) حکایت می کند معرفی کرده است که منشأاین استخلاف تبعیت از هوای نفس و پیامد آن قرار گرفتن در صراط جحیم است؛ همچنین آیه بودن ائمه باطل به این معناست که ایشان، آیه اسماء جلالی خداوند هستند.آنانسربازانکیفرواضلال خداوند برایکافرانو مایه عبرت برای سایر بندگان نیز می باشند.

در ترجمه قرآن عوامل زبانی و فرا زبانی متعددی چون واژگان، ساختار کلام، سیاق، شرایط زمانی و مکانی نزول آیه و پیش انگاره های اجتماعی، اعتقادی، سیأسی و فقهی و قرائات مختلف از آیه نقش مهمی‌ایفا می‌نمایند.در میان آیات قرآن، بخشی که به حکم آیه 7 سوره آل‏عمران «وَأُخَرُ مُتَشَابِهَات» متشابهند و اغلب مربوط به صفات خدا، رویت و آمدن خداوند، عصمت انبیا، ، امامت و ... هستند، بیشتر مورد اختلاف مترجمان قرار گرفته است؛ زیرا مترجم فضایی برای انعکاس اندیشه ها و اعتقادات خود پیدا کرده است تا بتواند توقعات و نیازهای اعتقادی و مبانی فکری جامعه خود را در بازآفرینی چنین متنی به نمایش بگذارد. از همین رو ترجمه های متفاوتی از قرآن با رویکرد های اعتقادی ایجاد شد که می‌توان گفت هر کدام از این ترجمه ها بازتابی از اندیشه های کلامی‌و اعتقادی مترجم آن است. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که مترجم در برگردان اینگونه آیات، باید به چه روشی عمل کند؟ آیا باید آنها را به همان شکل منتقل کند یا موضعی مشخص اتخاذ کند و زمینه سوء برداشت ها را از میان بردارد؟ پاسخ این پرسش چنین است که هیچ گاه متن اصلی و متن ترجمه در جایگاه یکسان قرار ندارند و ما هرگز نمی‌توانیم متنی را برابر اصل قرآن قرار دهیم. بنابراین مترجم در این نمونه از آیات ضمن توجه به محدودیت های ترجمه، ناگزیر است تفسیری در لباس ترجمه ارائه کند که متناسب با اصول و مبانی پذیرفته شده اش باشد؛ از همین روست که تلقی خواننده از متن اصلی و متن ترجمه تفاوت می‌کند. این رساله در قالب 4 فصل به بررسی و استخراج آیاتی از قرآن می‌پردازد که ترجمه فارسی آنها به سبب وجوه کلامی، دستخوش اختلاف شده اند. لذا با پذیرفتن نقش اختلاف دیدگاه های کلامی ‌به عنوان یکی از علل اختلاف در ترجمه های فارسی و با تأکید بر تأثیر قابل توجه انگاره های اعتقادی و مبانی فکری مترجم، بر آن است که ترجمه های متفاوت از آیات را که بر اساس مبانی فکری مکاتب گوناگون انجام شده است، دسته بندی نماید تا بتوان به کمک این طبقه بندی ترجمه هایی تدوین نمود که حتی الامکان در بین معتقدان به یک مکتب کلامی، مشترک باشد.کلید واژه ها: قرآن کریم- ترجمه قرآن- تفسیر- علم کلام.

چکیدهتفسیر روایی یکی از کهن ترین و رایج ترین روشهای تفسیری است و بر اساس نص صریح قرآن که فرمود: «ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آن را برای مردم تبین کنی»، اولین مفسّر قرآن پیامبر اکرم (ص)است. با اثبات دلایل عقلی ونقلی همچون عصمت اهل بیت(ع)، حدیث ثقلین وآیه تطهیر، روایات تفسیری اهل بیت(ع)، نیز همچون روایات تفسیری پیامبر(ص)، مفسر قرآن وحجت ومعتبر است. براین اساس منابع تفسیری متعددی از همان ابتدا تا کنون احادیث پیامبر(ص) واهل بیت(ع) را گرد آوری کرده اند. این تحقیق با هدف جمع آوری، گونه شناسی وتحلیل روایات تفسیری ذیل آیات 83 تا 107 سوره بقره صورت گرفته است، که روایات ذیل هر آیه جمع آوری می شود و با گزینش روایاتی سازگار با مضامین تفاسیر مشهور وبررسی سند روایت ونیز بررسی عدم تعارض آن باآیه به گونه شناسی وارتباط روایت با آیه پرداخته می شود . سپس به شرح دلالتهای روایت و چگونگی متناظر بودن آن با آیه می پردازد و پیام هدایتی ومعرفتی که از آن فهمیده می شود، بیان می گردد. از جمله نتایج حاصله بدین قرار است: آنچه که از ائمه(ع) به عنوان روایات تفسیری به دست ما رسیده است همواره مربوط به کل آیه نیست، بلکه گاه آن روایت، متناظر به بخشی از آیه یا حتی یک کلمه از آیه است. سخن ائمه(ع) معارف متفاوتی را از یک آیه برای مخاطب روشن می سازد که گاه از باب جری وتطبیق (بیان مصداق) است ویکی از مصادیق یا مصداق اتم آن را بیان می کند، یا شرحی بر آیه است که این شرح می تواند مبین نتیجه، مبین علت، بیان مثال، بیان فضیلت، آثار وضعی سبب نزول، بیان شاخص ویا دلالت التزامی باشد و زمانی معصوم نسبت به فهم مخاطب خود بطن یک آیه را روشن می سازد وزمانی بر اساس موضوعات مطرح شده درآیه دعایی را به مخاطب آموزش می دهد .از مجموع گونه هایی که در بین روایات منتخب به دست آمده است بیشترین گونه مربوط به شرح مبین نتیجه و بیان مصداق است وکمترین گونه ها مربوط به دلالت بطنی است که شاید به دلیل عدم فهم وپذیرش مخاطب بوده است. آیات مربوط به این تحقیق بیشتر مربوط به دیدگاه یهود است و ذیل برخی از آیات هیچ روایتی در تفاسیر نیامده است و با مراجعه به کتب ومجموعه های روایی، روایاتی همسو باآیات انتخاب شده است. تعداد روایاتی که در هیچ کتاب تفسیری نیامده است در حدود دو سوم روایات را تشکیل می دهد. کلید واژگان: تفسیر، تفسیر مأثور، روایت، قرآن، گونه شناسی

برگزیدگی در قرآن کریم از موضوعات بسیار گسترده و عمیق است اما علی رغم گستردگی آن کم تر مورد توجه بوده و اغلب به صورت پراکنده و بدون توجه به نظام و همبستگی معنایی که بین مفاهیم کلیدی آن وجود دارد، بدان پرداخته شده است. پژوهش حاضر درصدد بررسی موضوع برگزیدگی به روشی منسجم و نظام مند است تا مشخص سازد، واژگان کلیدی مفهوم برگزیدگی در قرآن کریم چیست؟ دیدگاه قرآن کریم نسبت به برگزیدگی چیست؟ علل و عوامل گزینش از منظر قرآن کریم چیست؟ مفهوم کانونی برگزیدگی در قرآن چیست؟ چگونه می توان به ترسیم شبکه معنایی رسید؟ این پژوهش مفاهیم کانونی برگزیدگی را استخراج نمود؛ مفاهیمی چون اصطفاء، اجتباء، ارتضاء، اختیار، اصطناع، آثر، خلائف و خلیفه، فضل و تفضیل و از روش معناشناسی بهره گرفت تا در کنار گونه های مختلف معناشناسی، بالاخص معناشناسی لایه ای و مکاتب آن، موضوع برگزیدگی را کنکاش نماید. معناشناسی با دو نگاه جزء نگر و کل نگر سعی نمود تا در گام نخست در پس نگاه جزء نگر با تبارشناسی مفاهیم کانونی به معنای لغوی و اصطلاحی آن دست یابد و در گام دوم به کشف روابط بینامتنی که شامل یافتن سیاق، روابط همنشینی و سایر روابط درونی موثر با تک تک مفاهیم کانونی است رسد و در نگاه کل نگر پس از بررسی مولفه های معنایی که شامل روابط بین مفاهیم کانونی با سایر مولفه های درونی است به ترسیم میدان معناشناختی برگزیدگی و در نهایت از موازنه و همبستگی مفاهیم کانونی با یکدیگر به ترسیم شبکه معنایی برگزیدگی در قرآن کریم نائل گردد.یافته های این پژوهش به دو دسته جزیی و کلی تقسیم گردید؛ یافته ها و نتایج جزیی برگزیدگان الهی را معرفی نمود و نشان داد هر مفهوم کانونی با بسیاری از مفاهیم والا همچون ابتلاء، هدایت، امام، یقین، رشد، امر، دین، حبّ، غفران، اخلاص، علم، جهل، عرضه اسماء، رسل، بینات، تکلم و...که از موضوعات اصیل دین مبین اسلام است همنشین شده است و از طرفی عکس العمل برگزیدگان در برابر این گزینش، اسماء الهی حاکم بر فضای آن، دعا و درخواست هایی که برگزیدگان از خداوند داشته اند، دامنه برگزیدگی، ثمره برگزیدگی، ثمره عدم برگزیدگی، لوازم برگزیدگی، واژگان مترادف و متقابل با مفاهیم کانونی، انفعالات و برخوردهای به عمل آمده با این گزینش را مشخص ساخت و توانست حول هر مفهوم کانونی میدان معناشناختی آن را ترسیم نماید. یافته کلی این پژوهش حبّ و عشق الهی را به عنوان مفهوم کانونی برگزیدگی در قرآن کریم معرفی نمود و به این نتیجه رسید که در قوس صعود مقاماتی چون اصطفاء، اجتباء، ارتضاء، اختیار، خلافت و...ظهور می یابد و ولایت، نبوت، رسالت و امامت از ویژگی برگزیدگان الهی می گردد و در پایان شبکه معنایی برگزیدگی را با مفهوم حبّ و عشق الهی به تصویر کشید.