مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق سعی برآن بوده که آن زوایای انسان شناسی قرآن که اصلا مورد توجه واقع نشده و یا کمتر مورد توجه واقع شده ، مورد بررسی قرار گیرد. در فصل اول از این تحقیق ابتدا به بررسی تعدد اسما انسان در قرآن کریم پرداخته شده و چنین نتیجه گرفته شده که این اسما با یکدیگر مترادف نمی باشند و هر یک حامل معنای مخصوص به خود است به گونه ای که واژه بنی آدم همواره با نوعی تکریم و کرامت همراه بوده ، برخلاف واژه انسان که همواره با نوعی مذمت و نکوهش همراه است و در جایی این واژه به کار می رود که سخن از نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان و یا طبیعت ثانویه انسان فاقد ایمان و تقوا در میان باشد. سپس به دوگانگی اوصاف انسان در قرآن پرداخته شده و مباحثی از قبیل : سر دوگانگی اوصاف انسان در قرآن ، تبیین نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان ، بیان گرایش های موجود در طبیعت اولیه انسان ، حکمت وجود چنین گرایشهایی در طبیعت اولیه انسان ، علت کثرت اوصاف منفی انسان نسبت به اوصاف مثبت او در قرآن کریم و ... پرداخته شده و سعی شده به گونه ای مستدل به شبهات و پرسشهای موجود در این زمینه پاسخ گفته شود. و در پایان نمایه دقیقی از آیات اسما و اوصاف انسان در قرآن ارائه شده است . در فصل دوم و سوم نیز سعی سعی شده ، تمامی اوصاف مثبت و منفی انسان از زوایای مختلف بحث و بررسی قرار گیرد.

روح از موضوعات مهم و مشترک بین الادیان به شمار می‌رود. قرآن و عهدین به عنوان کتب مقدس سه دین بزرگ اسلام، یهودیت و مسیحیت، اصلی‌ترین راه برای شناخت مفهوم و حقیقت روح در این ادیان می‌باشند. شناخت مفاهیم قرآنی را با بررسی آن مفاهیم در اعتقادات اعراب جاهلی می‌توان کامل‌تر نمود. به این دلیل که آیات و مفاهیم قرآن در محیط اعراب جاهلی و با زبان آنها نازل شد.روح در اعتقادات اعراب جاهلی مرتبط با مفاهیمی چون روح بخشی به اشیاء و مکان‌ها، زیارت و قربانی برای بت‌ها، روح پنداری ملائکه و جن و پرستش جن به عنوان بخشی از ارواح، نفس انسان را پرنده‌ای جغد گونه پنداشتن پس از مرگ، رجعت و مسخ وجود انسان است.اما در قرآن وضع به گونه‌ای دیگر است و روح با مفاهیم زیر در ارتباط است.«تأیید حضرت عیسی(ع) بوسیله روح القدس، نفخ روح، تنزیل روح القدس، «ارسال روحنا» بر حضرت مریم(س)، همراهی ملائکه و روح در تنزیل و نزول قرآن و در قیام و عروج در روز قیامت، امین بودن روح، از عالم امر بودن روح، تأیید حزب الله بوسیله روح، روح بودن حضرت عیسی(ع)، وحی و القای روح».آرای متفاوتی در ارتباط با حقیقت و معنای روح و مفاهیم مرتبط با آن مطرح شده است، اما در این نوشتار تکیه بر نظر سید محمد حسین طباطبایی در المیزان است که «روح در قرآن، معنا و حقیقتی واحد دارد. معنای آن را می‌توان چیزی دانست که (مایه حیات) است و حقیقت واحد آن عبارت از یک موجود مستقل و دارای حیات و علم و قدرت است که غیر از ملائکه است و آن را می‌توان (روح مطلق) نامید.» این نظریه متکی بر برخی روایات اهل بیت (س) است.روح با حقیقتی واحد دارای مصادیق متعددی چون روح انسان‌ها، روح ملائکه، روح تایید کننده مومنان، روح تایید کننده پیامبران و موارد دیگر است.واژه روح در عهدین از واژه‌های پر کاربرد است که آن را از دو منظرمعانی و کارکردها می‌توان بررسی نمود.معانی روح در کتاب مقدس عمدتاً با وجود انسان ارتباط دارند برخی از آنها عبارتند از: روح انسان، احساسات و انگیزه ‌های انسانی، نبوت و رهبری فرهمندانه، پیوند انسان با خداوند.برخی معانی آن هم خارج از وجود انسان‌اند، مثل: باد و موجودات غیر مادی.کارکردهای روح در کتاب مقدس هم بیشتر هم درباره انسان مطرح‌اند که برخی از آنها عبارتنداز: آفرینش انسان و تداوم حیات او، نبوت، وحی، الهام، علم و حکمت بخشیدن به افراد، شفاء، تعمید و موارد دیگر.روح القدس نیز از مفاهیم حوزه روح شناسی در کتاب مقدس است که دارای اسم ها، صفات و کارکردهایی مخصوص است. مفاهیمی چون نجات، هدایت، زندگی ایمانداران و کلیسا، در کتاب مقدس با روح القدس در ارتباطند.عناصر وجود انسان مثل روح، نفس و جسم در کتاب مقدس بحث هایی پر دامنه دارند. عهد عتیق وجود انسان را با عنوان عبری نِفِش (معادل حیات و نفس) مطرح نموده اما دیدگاه های روشن و مفصلی در این باره ندارد. در تلمود، آیین قبّالا و فلسفه یهودی که ارتباطی تنگاتنگ با عهد عتیق دارند، دیدگاه ها در باره نفس انسان و آینده آن، پر دامنه، متفاوت و گاه متناقض‌اند.با این که در کتاب مقدس، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده دو عنصری بودن وجود انسان مرکب از، روح و جسم هستند اما در کنار آن ها عباراتی را می‌توان یافت که انسان را موجودی مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم معرفی می‌کند. در مجموع می‌توان چنین برداشت نمود که نویسندگان اولیه مسیحی مثل پولس، وجود انسان را مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم می‌دانند.

هدف آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻧﺴﺎن بدین معنا ﻛﻪ اﻧﺴﺎن، ﺑﺮای ﭼﻪ ﻫﺪف، غرض یا غایتی آﻓﺮﻳﺪهﺷﺪه اﺳﺖ سوالی اﺳﺎﺳﻲ وﺑﻨﻴﺎدی و بلکه مهم ترین پرسشی است ﻛﻪ ذﻫﻦ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. این پرسش‌، سابقه دیرینه‌ای دارد و مانند برخی از مسائل فلسفی‌، برای همگان مطرح است‌. غالب انسان‌ها مایلند بفهمند که هدف خلقت خودشان و یا مجموعه انسان‌ها چیست‌؟البته این پرسش در ارتباط با مجموعه عالم امکانی قابل طرح است و بدون تردید در این مجموعه هدف آفرینش انسان بی ارتباط با هدف بقیه مخلوقات نیست. در این پژوهش سعی شده است تا به مسئله هدف آفرینش انسان از نظر علامه طباطبایی پرداخته شود. علامه طباطبایی از جمله متفکرانی است که برای انسان ارزش زیادی قائل است و با توجه به این که برای انسان دو بعد قائل است؛ بعد روحی و جسمی، برای حیات انسان نیز ارزش زیادی قائل است و زندگی را پوچ و بی معنا نمی داند بلکه معتقد است آفرینش انسان و جهان هدف دار بوده و هر چیزی در این جهان برای رسیدن به هدفی آفریده شده است. روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ، ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای می ﺑﺎﺷﺪ لذا ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ اﺻﻠﻲ علامه طباطبایی به خصوص آثار فلسفی و تفسیری ایشان (المیزان) در ﭘﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ دیدگاه این متفکر برجسته در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد.از جملۀ محوری ترین مسائلی که در طول تاریخ تفکر بشر همواره، اندیشه وی را به خود مشغول داشته، سه محور اساسی «خدا شناسی» و «جهان شناسی» و «انسان شناسی» بوده است در این میان انسان شناسی از ویژگی خاصی برخوردار است زیرا انسان شناسی راه گشای خداشناسی است.موضوع انسان شناسی خصوصاً فلسفه خلقت انسان از قدیمی ترین موضوعاتی است که با تاریخ تفکر و اندیشه بشر همزمان است و در طی قرون و اعصار هیچ برهه ای را شراغ نداریم که اندیشمندان و متفکران پیرامون ابعاد مختلف این موضوع به مطالعه نپرداخته باشند، اما این پدیده همچنان به عنوان مبهم ترین، مجهول ترین و پیچیده ترین مسایل آفرینش انسان مطرح می باشد؛ و یکی از موضوعاتی که ابعاد گوناگون و مسائل اساسی آن هنوز در هاله ای از ابهام وجود دارد و صاحبان مکاتب و علوم مختلف پیوسته در اطراف آن دچار سرگردانی و سردرگمی فراوان می باشند موضوع فلسفه آفرینش انسان است.از سوی دیگر، هدف و فلسفه آفرینش به طور اعم و فلسفه خلقت انسان به طور اخص یکی از ریشه دارترین مسائلی است که از دورترین زمانها، همزمان با خلقت انسان بر روی کره خاکی مطرح بوده و گویا تا روزی که بشر بر روی زمین زندگی می کند مطرح خواهد بود.

انسان با آمدن به عرصه گیتی، با وجود فطرت کمال طلب خود به حرکت در مسیر کمال واداشته می شود و در این سیر کمال مراحلی را پشت سر می گذارد تا اینکه بهره وجودیش افزایش یابد و از قوه به فعل ترقی کند و متکامل گردد. حال مسئله ای که اینجا مطرح می شود، اینست که چه عواملی در این مسیر وجود دارد تا انسان به مدد آنها به حرکت خود ادامه دهد و به کمال مطلوب و نهایی برسد؟ بدون تردید هر مکتبی که موضوعش انسان باشد، دیدگاهی در باب تعالی انسان دارد و اندیشمندان فراوانی و نظریه پردازان علوم انسانی هستند که در باب آن بسیار سخن گفته اند. بحث تکامل نفس آدمی، مسئله ای محوری در فلسفه صدرالمتالهین است؛ چراکه او غایت فلسفه خود را تعلیم چگونگی پیشرفت انسان از حضیض نقص به اوج قله کمال می داند. روانشناسی انسان‎گرا نیز با دیدی نو به ماهیت انسان می نگرد و به جنبه سالم طبیعت آدمی نظر دارد و به حصول کمال و بالندگی انسان و به فعلیت رساندن و تحقق بخشیدن تمامی استعدادهای بالقوه آدمی می اندیشد. بنابراین از آنجایی که روانشناسی انسان‎گرا نیز به انسان و کمال او اهمیت می دهد امکان مقایسه در این باب در این نوع روانشناسی با دیدگاه صدرالمتالهین فراهم می شود.

در رابطه با مشروعیت دو معنا مطرح شد یک معنای قانونی بودن و دیگری مشروعیت به معنی مجاز بودن و حق داشتن. در مورد اول باید دید اصولا چه قانونی صلاحیت حاکمیت بر اجتماع را دارد و عقل بشری او را به تبعیت از چه قانونی رهنمون می سازد که در این رابطه نظریات لاک و روسو را مطرح کردیم. لاک قانونی را که ناشی از اراده خداوند باشد معتبر می داند و روسو نیز کسی جز خداوند را لایق قانونگذاری نمی دانست و بهترین قانون را قانون الهی می دانست یعنی مشروع ترین حکومت، حکومتی است که قانون آن را خداوند تامین کند و ناشی از اراده او باشد. اسلام نیز مشروعیت قانون را از ناحیه خداوند می داند و قانون الهی از نظر اسلام مشروع می باشد و حکومتی مشروع است که قانون آن از سوی خداوند متعال باشد. از طرف دیگر در بحث اصول فطری داشتیم که فطرت انسان، حکم به تبعیت او از حکم و قانون که از طرف خدا وضع شده است می نماید، به عبارت دیگر تبعیت از قانون خداوند در راستای فطرت انسان است. با توجه به مقدمات فوق در می یابیم که در مجموع مشروعیت در معنای اول خود یک رابطه مستقیم با فطرت انسانی دارد و حکومتی مشروع است که در راستای فطرت انسان تشکی شود و با آن در تطابق باشد.

کى یرکگور متاله پرشور دانمارکى، تاثیر ژرفى در جنبش فلسفى اگزیستانسیالیسم در قرن بیستم و بر متفکران این فکرى داشته است. او و مولوى از برخى جهات فکرى، شخصیتى و سیر و سلوک معنوى شبیه به یکدیگر بوده‏اند. در این مقال ضمن معرفى کى یرکگور، به وجود اشتراک این دو سالک طریق معنویت پرداخته خواهد شد. در عین حال به برخى از وجود افتراق نیز اشاراتى مى‏شود. این نوشتار در هفت‏بند تدوین یافته و در تمام موارد، به متن آثار این دو متفکر استناد شده است.

مسئلة شناخت نخستين انسان و چگونگي پيدايش او، از مسائل مهم انسان شناختي مطرح در آيات قرآن و روايات است. برخي دانشمندان علوم تجربي نيز در اين زمينه فرضيه هايي ارائه داده اند که به ظاهر با مفاد آيات و روايات نوعي تعارض دارد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي، به دنبال شناخت نخستين انسان و چگونگي پيدايش او از ديدگاه قرآن است که به تبع آن ديدگاه قرآن نسبت به اين گونه فرضيه ها نيز روشن خواهد شد. حاصل پژوهش نشان مي دهد که بيشتر آيات، ظهور قوي و برخي از آنها، صراحت دارند که نخستين انسان، آدم عليه السلام است و نسل انسان هاي كنوني، به او مي رسد. پيدايش او، به صورت مستقل و از خاک و گِل بوده است نه از موجودي ديگر. مفاد روايات نيز اين مدعا را به روشني مورد تأييد و تأکيد قرار مي دهند.

حفظ ذات و دست­یابی به امنیت، و آرامش از میل­های اساسی در انسان است. نظریه­های امنیت بر اساس نوع جهان­بینی شکل می­گیرد. نظریه­های امنیت در غرب بر پایه نوع جهان­بینی برخاسته از رنسانس بنا شده که نگاهی مادی است. در این بینش، انسان حیوانی تکامل­یافته از نسل میمون است با خواسته­های حیوانی و در جهانی زندگی می­کند که در آن تنازع بقا حاکم است و انسان گرگ انسان است. بنابراین، ناامنی و تهدید در آن دائمی است و باید حداکثر قدرت را داشته باشد تا بتواند تهدیدهای انسانی را از خود دور کند. اما امنیت از نگاه امام خمینی بر اساس آموزه­های اسلامی شکل می­گیرد. انسان موجودی ابدی است و دارای فطرتی پاک و عدالت­طلب، نوع­دوست و خداجو که به­دنبال کمال مطلق است. امنیت دنیا و آخرت هم­زمان دیده می­شود و ریشه دست­یابی به آن، ایمان به خدا و اتکال به او است. افراد جامعه در پی خودالهی­کردن­اند، و اداره جامعه به دست رهبران الهیِ مسئول در مقابل مردم و دین صورت می­گیرد و ترویج فرهنگ ایثار و حضور مردم در صحنه بر این مبنا است. این مقاله به روش کتاب­خانه­ای و با تحلیل محتوا و تطبیق دو نظریه، ضمن بیان موضوع، نظریه مختار را می­پروراند.

فخر رازی در آثار خود بر تباین ماهوی انسان­ها تصریح کرده است. نگارنده در آثار فخر رازی تعریف مشخصی از «ماهیت» نیافت، اما این نکته در آثار او هست که ماهیت امری است که تغییر و تبدیلِ آن ممکن نیست. در نتیجه تصریح به تباین ماهوی انسان­ها، به این معنا خواهد بود که هر فرد از انسان ماهیتی تبدیل­ناپذیر و متفاوت با دیگر انسان­ها دارد. بدیهی است که این باور همه دانش­هایی را که به نوعی به انسان مربوط می­شود تحت تأثیر قرار می­دهد. برای دست­اندرکارانِ علوم تربیتی، اخلاقی، حقوق، فقه و ... بسیار اهمیت دارد که بدانند آیا با انسان­هایی یکسان سروکار دارند یا با مجموعه­ای از انسان­هایی که هر کدام ماهیتی علی­حده و مجزا دارند. در این مقاله با استقصای آثار فخر رازی، ادله و شواهد وی را بر تباین ماهوی انسان­ها، در دو بخش ادله غیرنقلی و ادله نقلی، عرضه می­کنیم.

چکیده حدیثی در کتب اهل‌ِسنت از لسان نبی مکرم اسلامJ به‌‌صورت دعا نقل شده که عبارت است از «اللَّهُمَّ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ أَغْضَبُ‏ کَما یَغضِبُ البَشرُ وأرضَى کما یَرضَى البَشرُ فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زکاةً و رَحمةً» این حدیث با اختلاف‌‌هایی در الفاظ، مورد پذیرش آنان قرار گرفته است و پایه و اساس برخی از معارف آنها از جمله مبنای مباحث اخلاقی، نبیّ، ولیّ و انسان‌‌شناسی آنها را رقم می‌‌زند. سؤال این است که آیا این حدیث به همین صورت از پیامبرJ نقل شده است و چنین غضب و رضایتی در پیامبرJ وجود دارد یا اینکه بخشی از آن مورد دستبرد جاعلان حدیث با انگیزه‌‌های ویژه قرار گرفته است؟ با توجه به‌‌صراحت اعلام پیامبرJ در خصوص جعل حدیث از طرف دروغ‌‌گویان و نسبت دادن به ایشان، در این مقاله به بررسی این دو صفت پیامبر از دیدگاه این حدیث، با روش تحلیل محتوایی و تا حدودی بررسی سندی می‌‌پردازیم و آنرا با آیات قرآن و روایات محک می‌‌زنیم. به‌‌نظر می‌‌رسد قسمت اول حدیث درست است اما بخش دوم که عبارتست از : «فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زَکاةً و رَحمةً» صحت ندارد و با غرض تطهیر اخلاقی برخی صحابه، به ‌‌پیامبرJ نسبت داده شده است.