مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

العقيدة الإسلامية على ضوء مدرسه اهل‌البيت عليهم‌السلام، تألیف آیت‌الله جعفر سبحانى، از عالمان شيعى معاصر، مقيم قم به بررسى عقائد اسلامى در پرتو تعاليم نورانى اهل‌بيت(ع) مى‌پردازد. كتاب حاضر مشتمل بر يكصد و پنجاه اصل عقيدتى است كه ضمن ده فصل گنجانيده شده است.

مطالب كتاب به طور كلى به 6 بخش تقسيم مى‌شود: 1- امور عامه، 2- توحيد، 3- عدل، 4- نبوت، 5- امامت، 6- معاد و هر بخش داراى فصولى است كه مجموعا 13 فصل مى‌شود. الفصل الاول، تقسيم المعلومات؛ كه در این بخش مؤلف معلومات را به موجود و معدوم تقسيم نموده و هر كدام از آنها را به ذهنى و خارجى تقسيم مى‌كند. او واجب و ممكن را از اقسام موجود و معدوم خارجى به حساب مى‌آورد. الفصل الثانى، اقسام الممكنات؛ او ممكنات را به جوهر و عرض تقسيم كرده و مقصود متكلمین را از جوهر و عرض بيان مى‌كند. الفصل الثالث، احكام المعلومات؛ مباحثى كه ذيل این فصل مطرح شده، عبارتند از: 1- زيادة الوجود على الماهية؛ 2-اشتراك الوجود؛ 3- بداهة مفهوم الوجود و العدم و الوجوب و الامتناع و الامكان؛ 4- كون الوجوب و الامتناع و الامكان من الاعتبارات العقلية. الفصل الرابع، احكام الموجودات؛ مباحثى كه ذيل این فصل مطرح مى‌شود، عبارتند از: 1- الجوهر الفرد؛ 2- احكام الجواهر مثل تماثل الاجسام، بقاء الاجسام، استحالة تداخل الاجسام و... 3- احكام خاصة للاعراض؛ 4- احكام عامة للاعراض؛ 5-الاحكام المشتركة بين الجواهر و الاعراض مثل مبحث التقابل، الوحدة و الكثرة، القديم و الحادث، العلة و المعلول، الجزئى و الكلى. مؤلف مجموع مباحث امور عامه را در این چهار فصل بيان مى‌كند و از فصل پنجم به بعد به تبيين اصول پنجگانه مى‌پردازد. الفصل الخامس، اثبات واجب‌الوجود؛ به مباحثى كه ذيل این فصل آمده‌اند و عبارتند از: 1- اثباته تعالى؛ 2- اثبات قدرته تعالى؛ 3- اثبات علمه تعالى؛ 4- اثبات حياته تعالى؛ 5- اثبات ارادته تعالى؛ 6- اثبات ادراكه تعالى؛ 7-اثبات تكلمه تعالى. الفصل السادس، احكام صفاته تعالى؛ مباحث این فصل عبارتند از: 1- كيفية بقائه تعالى؛ 2- نفى المعانى و الاحوال؛ 3- كيفية ارادته تعالى؛ 4- حدوث كلامه تعالى؛ 5- صدق كلامه‌تعالى؛ 6- ازلية صفاته تعالى. الفصل السابع، فيما يستحيل عليه تعالى؛ مباحثى كه ذيل این فصل آمده‌اند، چنين است: 1- لا مثل له تعالى؛ 2- استحالة التركيب في ذاته تعالى؛ 3- استحالة التحيز له تعالى؛ 4- ليس في جهة من الجهات؛ 5- استحالة قيام الحوادث بذاته؛ 6- كونه غنيا؛ 7- ان حقيقته تعالى غير معلومة للبشر؛ 8-استحالة رؤيته؛ 9- كونه تعالى واحدا. مؤلف در این سه فصل مباحث توحيد را تمام كرده، وجود بارى تعالى و صفاتش را در فصل 5 اثبات مى‌كند. در فصل 6 احكام این صفات را بيان نموده و در فصل 7 صفات سلبيه را مى‌شمارد. الفصل الثامن، العدل مباحثى كه ذيل عدل مطرح شده‌اند، عبارتند از: 1- اقسام الفعل؛ 2- الحسن و القبح؛ 3- انه تعالى لا يفعل القبيح؛ 4- خلق الاعمال؛ 5- ارادته تعالى للطاعات و كراهته للمعاصى. الفصل التاسع، فروع العدل مؤلف مباحث ذيل را تحت عنوان فروع العدل مطرح مى‌كنند: 1- التكليف؛ 2- اللطف؛ 3- الألم؛ 4- الاعواض؛ 5- الارزاق و الاجال و الاسعار. الفصل العاشر النبوة، مباحثى كه ذيل عنوان النبوة آمده‌اند، عبارتند از: 1- تعريف النبى؛ 2- وجوب عصمته؛ 3- طريق معرفته؛ 4- اثبات نبوة محمد(ص)؛ 5- اشرفية الانبياء من الملائكة. مؤلف برای نبوت عامه و خاصه تنها یک فصل اختصاص داده و تمام مسائل نبوت خاصه را در یک مبحث بيان مى‌كند. الفصل الحادى عشر، الامامة مباحثى كه ذيل عنوان الامامة مطرح شده است، عبارتند از: 1- تعريف الامامة؛ 2- صفات الامام؛ 3- اثبات امامة على(ع)؛ 4- اثبات امامة باقى الائمة(ع). الفصل الثانى عشر، الامر بالمعروف و النهى عن المنكر؛ مباحثى كه ذيل این عنوان آمده‌اند؛ عبارتند از: 1- تعريف الامر بالمعروف و النهى عن المنكر؛ 2- لمیة وجوبهما؛ 3- هل هو واجب بالسمع او بالعقل أو بهما؛ 4- شرائطهما؛ 5- وجوبهما كفائى او عينى. الفصل الثالث عشر، المعاد مباحثى كه ذيل معاد مطرح شده است؛ عبارتند از: 1- حقيقة الانسان؛ 2- اعادة المعدوم؛ 3- صحة عدم العالم؛ 4- امكان خلق عالم آخر؛ 5- وجوب انقطاع التكليف؛ 6- اثبات المعاد البدنى؛ 7- استحقاق المطيع للثواب و المعاصى للعقاب؛ 8- فروع الثواب و العقاب كه عبارت از مباحثى؛ همچون دوام الثواب و العقاب، جواز توقف الثواب على الشرط، اشتراط استحقاق الثواب بالموافاة، الاحباط و التكفير، الشفاعة و... 9- التوبه؛ 10- الايمان و الكفر و الفسق و النفاق. علامه در این كتاب همۀ مباحث كلامى را به صورت اختصار بيان كرده است و شارح آنها را به صورت «قال أقول» شرح كرده است. شارح ابتدا كلام ماتن را بيان مى‌كند. بعد به تفصيل توضيح مى‌دهد. توضيحات شارح ناظر بر محتواى متن است و به توضيح الفاظ متن نمى‌پردازد. بر كتاب نهج المسترشدين گرچه شروح متعددى نوشته شده است؛ اما ارشاد الطالبين فاضل مقداد در بين آنها از متانت ویژه‌اى برخوردار بوده و مورد توجه علماء واقع شده است.

حوادث و رويدادھاى ناگوار عصر كنونى كه پیش روى انقلاب اسلامى قد برافراشتهاند- ھمچون تھاجم فرھنگى، براندازى نرم وانقلاب مخملین- موجب نگرانى دلسوزان نظام، از جھت ممانعت از رشد و كمال معرفتى، روانى، اخلاقى، اجتماعى و سیاسى ملت ما شده است. عدم مقابله كارامد در جھت جلوگیرى از اين گونه تحركات دشمن كه پس از جنگ فیزيكى، مھمترين راھبرد در مقابل ملتھاى استقلال طلب از جمله ملت ما مىباشد، تحیر معرفتى و انحراف عقیدتى را به دنبال داشته، عدم باور به آموزهھاى دين و در نھايت از خودبیگانگى را به ارمغان مىآورد. پس اگر از سوى متولیان فرھنگى و انديشهمندان دلسوز اسلامى، چارهاى مناسب براى اين وضعیت انديشه نشود، قطعاً دشمن در اھداف خود موفق خواھد شد. مسلمانان، از جمله اھداف اصلى دشمن براى تخدير فكر و ذھن مسلمانان مىباشد. آنان به خوبى دانستهاند كه اين اصول، حكم ستونھاى « اصول اعتقادى » تزلزل در استوار دين را دارد. از اين رو كوشیدهاند با متزلزل كردن آن و ايجاد شبھات مختلف، توان دفاع عقیدتى را از نیروھاى مدافع انقلاب، نسل جوان و آحاد ملت، سلب نمايند. دقیقاً به ھمین دلیل است كه در فرھنگ اسلامى، تاكید بسیار بر فراگیرى، دانش آموزى و تحلیل صحیح از اصول عقايد و به دنبال آن مستحكم كردن انديشه دينى شده است. رسول خدا (ص) فرمود: واى بر ھر مسلمانى كه در ھرھفته، يك روز را براى شناخت امر دين خود و پرسش از آن قرار ندھد پاسداران انقلاب، اين سربازان جان بركف اسلام و امام زمان (عج) با آموختن و يادگیرى كامل از آموزهھاى دينى به ويژه اصول اعتقادى، ھم خود را از ترفندھاى دشمن مصون دارند و ھم كسانى را كه در معرض آن قرار گرفتهاند، با روشنگرى نجات بخشند. از جمله مباحث مھم اصول عقايد، مسئله عدل الھى است. فھم دقیق از اين مسئله و پاسخ گويى به شبھات پیرامون آن علاوه بر آن كه از نفوذ باورھا و انديشهھاى منحرف دشمن جلوگیرى مىنمايد، فرد مسلمان را در راه كمال انسانى و معرفت بیشتر از حقیقت دينى و در نتیجه عبوديت خالصانهتر در پیشگاه پروردگار، مدد مىرساند. كتاب حاضر، به ھمین منظور تھیه و تدوين گرديده و سعى شده تا مطالب آن متناسب با سطح افكار و نیازھاى فكرى و عقیدتى عزيزان پاسدار باشد

عقايد و انديشهھاى بنیادى اسلام كه از آنھا به عنوان اصول عقايد ياد مىشود پايه و اساس آيین حیاتبخش اسلام را تشكیل مىدھند و در شكلگیرى رفتار مسلمانان اثر مىگذارند، زيرا به طور كلى رفتار انسانھا- خود آگاه يا ناخودآگاه- تحت تأثیر اصول عقايد و به عبارت ديگر، جھان بینى قرار دارد. از اين رو، براى استقرار و تثبیت نظام ارزشى و رفتارى اسلام، بايد مبانى عقیدتى آن مورد بررسى قرار گیرد. اگر دين را به درختى تناور و بارور، تشبیه كنیم، مبانى عقیدتى، به مثابه ريشهھاى آن ھستند. اين ريشهھا بايد در پرتو چراغ عقل، در اعماق قلب انسان پابرجا گردد تا میوهھاى شیرين و گوارا (اعمال صالح) به بار آيد و سعادت و خوشبختى انسان در دو جھان تأمین شود. از آنجا كه خداى متعال، ما را به نیروى عقل و انديشه، مجھز ساخته، بايد در نظام آفرينش، تأمّل و تدبّر كنیم تا به حكمت خداوند پى ببريم. از اين رو، تحقیق و شناخت مبانى عقیدتى و دقت در محتواى دعوت پیامبران و توجه به معجزات آنان، بايد به كمك عقل انجام گیرد. تقلید از ديگران بدون سنجش عقلى، در مورد عقايد، محكوم است. دانشمندان اسلامى، از نخستین سالھاى ظھور اسلام، به تبیین عقايد اسلامى پرداختند و كتابھايى در علم كلام، در سطوح مختلف، به رشته تحرير درآوردند و در اختیار ھمگان قرار دادهاند. به تناسب مسائلى كه در ھر عصر، مطرح بود، در میان اغلب فرقهھاى اسلامى، متكلمان نامدار و مشھور، ظھور كردند و به بحث و بررسى مسائل كلامى پرداختند. كتاب و آثار برجاى مانده از آن بزرگان، با آنكه از نظر محتوا غنى و سودمند است، اما چون مطالب آنھا دسته بندى و كلاسیك و متناسب با نیازھاى فكرى عصر جديد و نسل جديد نیست، در امر آموزش كلاسیك نمىتوان از آن بھره گرفت. از اين رو، تھیه و تدوين كتابھايى متناسب با پیشرفت علوم و نیازھاى فكرى نسل جوان، امرى ضرورى و اجتنابناپذير است. كتاب حاضر، در راستاى ھمین ھدف، تھیه و تدوين گرديده است.