مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نفحات الرحمن، تأليف آيت‌الله مكارم شيرازى و گروهى از محققان، شيوه‌اى جديد در تفسير موضوعى قرآن كريم است. در ابتداى هر جلد از كتاب اسامى محققينى كه در تدوين آن جلد مشاركت داشته‌اند ذكر شده است كه عبارتند از: محمدرضا آشتيانى، محمدجعفر امامى، عبدالرسول حسنى، محمد اسدى، حسين طوسى، سيد شمس‌الدين روحانى و محمد محمدى اشتهاردى. كتاب، مشتمل بر 10 جلد است. در هر جلد از كتاب موضوعاتى ذكر و بدين ترتيب مورد مطالعه قرار گرفته است: ابتدا مقدمه‌اى درباره آن موضوع ذكر شده است، سپس آيات مربوط به آن موضوع يك‌جا آورده شده است، پس از آن مفردات آيات شرح شده و در ادامه تفسير آيات، توضيحات و پاسخ به پرسش‌هاى مطرح، ديده مى‌شود. در انتهاى مباحث نيز سعى شده نتيجه بحث بيان شود. در مقدمه كتاب مطالبى درباره انواع تفسير، تعريف، تاريخ و اسلوب تفسير موضوعى قرآن كريم ارائه شده است. تفسير مفردات قرآن، تفسير ترتيبى، تفسير موضوعى، تفسير ارتباطى و تفسير عام از انواع تفسير است كه در مقدمه كتاب معرفى شده‌اند. اگرچه نام «تفسير موضوعى» فراوان بر زبان علماء گذشته جارى بوده است، اما جز در مقاطع محدود و حول موضوعات خاصى متداول نبوده است. شيوه صحيح در تفسير موضوعى دو گونه است: 1.

اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله انسان‌های کاملی‌اند که خداوند به پاکی و وارستگی آنان گواهی داده و رسول خدا نیز در روایت مشهورش «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی ...»، تمسک به آنان را کنار کتاب الهی خواستار شده است. اهل بیت علیهم‌السلام همواره نزد مسلمانان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند و مناقب و فضایل آنان در کتاب‌های شیعه و اهل سنت درج شده است،‌از این‌رو بررسی دیدگاه اهل سنت درباره اهل بیت، می‌تواند یکی از راه‌های تقریب میان دو فرقه اصلی اسلامی، یعنی شیعه و اهل سنت باشد. در فصل نخست این اثر که در یازده فصل و یک بخش پایانی سامان یافته، برخی آیات و روایات مربوط به شأن و منزلت اهل بیت علیهم‌السلام بررسی شده و در فصل‌های دیگر به نقل سخنان علما و بزرگان اهل سنت درباره فضایل اهل بیت‌ علیهم‌السلام پرداخته شده است. البته در فصل‌های کتاب ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در کتب اهل سنت تنها به روایاتی اشاره شده که از نظر علمای اهل سنت صحیح است و جز در برخی موارد، آن هم برای شاهد و نمونه، از نقل روایات ضعیف نزد آنان خودداری شده است. در آغاز فصل پایانی کتاب که به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اختصاص دارد، با اشاره به مسأله مهدویت در اندیشه اسلامی، موضوع ولادت حضرت محمد بن حسن عسکری علیها السلام براساس سخنان اهل سنت بررسی می‌شود. نویسنده اثر که برای معرفی هر امام در ابتدای هر فصل، تنها از روایات اهل سنت استفاده نکرده، بلکه از روایات شیعه نیز بهره گرفته است تا کتاب از شکل احتجاج و مجادله خارج شود، در بخش پایانی کتاب مسأله تمسک به ائمه اهل بیت‌ علیهم‌السلام را بیان می‌کند. امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب علیه‌السلام نخستین پیشوای اهل بیت، امام حسن و امام حسین علیهماالسلام پیشوایان هدایت و سرور جوانان اهل بهشت و امام زین العابدین، علی بن حسین علیه‌السلام چهارمین امام از اهل بیت، عنوان‌های فصل اول تا سوم این اثر را به خود اختصاص داده‌اند. فصل چهارم تا هفتم این اثر، روایات مربوط به امام باقر، محمدبن علی علیه‌السلام، امام صادق، جعفر بن محمد علیه‌السلام، امام کاظم، موسی بن جعفر علیه‌السلام و امام رضا، علی بن موسی علیه‌السلام، پنجمین، ششمین، هفتمین و هشتمین پیشوایان اهل بیت علیهم‌السلام را مطرح می‌کند. در فصل هشتم تا یازدهم اثر نیز روایات مرتبط با امام جواد، محمد بن علی علیه‌السلام، امام هادی، علی بن محمد علیه‌السلام، امام عسکری، حسن بن علی علیه‌السلام و امام مهدی منتظر، محمدبن حسن علیه‌السلام، نهمین، دهمین، یازدهمین و دوازدهمین پیشوایان اهل بیت بررسی می‌شود. تألیف کتاب ائمة اهل البیت علیهم‌السلام فی کتب اهل السنة در آغاز به کوشش شیخ حکمة الرحمه و با سفارش مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام در دستور کار قرار گرفته است.

کتاب " معرفة الإمام" تعریب کتاب امام‌شناسى از مهمترين آثار علاّمۀ طهرانى بشمار مى‌رود كه در 18 جلد تدوين شده است اين كتاب مجموعه‌اى است از بحثهاى تفسيرى، فلسفى، روائى، تاريخى، اجتماعى دربارۀ امامت و ولايت به طور كلّى و دربارۀ امامت و ولايت اميرالمؤمنين (علیه السلام) ائمّۀ معصومين عليهم‌السلام بالخصوص كه به صورت درسهاى استدلالى علمى متّخذ از قرآن كريم و روايات وارده از خاصّه و عامّه و ابحاث حلّى و نقدى پيرامون ولايت مى‌باشد اين مجموعه كه شامل 270 درس است در سال 1391 هجرى قمرى در ماه مبارك رمضان براى برخى از دوستان ايمانى تدريس شده است. در "جلد هجدهم" به مطالب زير اشاره شده است: علوم لدنّيه متنوّع حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام)، معاويّه سير نبوّت عادله را به طاغوتيّت جبّاره برگردانيد با دقّت در تمامى مجّلدات كتاب معلوم مى‌شود كه ايشان به بسيارى از منابع شيعه و اهل سنّت تضلّع كامل دارند به نظر علاّمۀ طهرانى مساله امامت و ولايت از مهمترين مسائل حياتى است و با شناخت اين واقعيّت تمام جهات استعداديّۀ انسان در مدارج و معارج كمال رشد و نموّ مى‌كند و با عدم شناخت و پيروى نكردن از اين حقيقت، استعدادها و قابليّت‌ها همه در مسير انحراف قرار گرفته و در لجن‌زار عفن ماديات و شهوات مضمحل و منهدم مى‌شود و بنابراين تمامى هيجده مجلّد امام‌شناسى مباحث مربوط به اين مساله را دربر گرفته است.

این كتاب مجلد دوم از مجموعه‌ی "كشف الغمه" به زبان عربی شرح زندگی امامان معصوم (ع) شیعه را دربردارد. نویسنده با بهره‌گیری از منابع مختلف تاریخ و حدیث و اقوال و اشعار مخالفین و موافقین به طرح موضوع پرداخته است. محتوای این مجلد شامل زندگانی امام زین‌العابدین (ع) تا امام مهدی (عج) است. محقق كتاب در پایان فهرست‌های متنوع از آیات و احادیث، اعلام، اماكن افزوده است."

كتاب «المواقف السياسية للأئمة الإثني عشر عليهم السلام» نوشته نغم حسن كنعاني، درباره سيره سياسي ائمه مي باشد.

«سیرةُ الائمّة الاثنی عَشَر» کتابی عربی نوشته سید هاشم معروف حسنی است. در جلد دوم، مؤلف پیش از پرداختن به زندگی امامان، از قریشی بودن همه ائمه و درباره خدیجه بنت خویلد و حضرت زهرا (س) نیز سخن می‌ گوید. در جلد دوّم با بررسی زندگانی امام حسین علیه السّلام شروع و با بحث در مورد امام زمان علیه السّلام به پایان می رسد. از نکات و مباحث قابل توجه کتاب در مورد امام حسین علیه السّلام بررسی واقعه عاشورا، صلح امام حسن علیه السّلام و قیام امام حسین علیه السّلام و تحلیل آنها می باشد.

کتاب «النظام السياسي في الإسلام» نوشته احمد حسين يعقوب محامی، تحقیقی درباره ویژگی‏ های «حكومت در اسلام» است. درباره جایگاه سیاست در اسلام، ماهیت حكومت دینی، ویژگی ‏های حكومت پیامبر (ص) و ائمه (ع) و معنا و دلایل ولایت فقیه و... از جمله موضوعاتی است كه در این كتاب مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده بر اتحاد دین و سیاست در اسلام تأكید كرده و به نقد نظریه سكولاریسم می‏ پردازد. وی با اشاره به تاریخ نظریه ولایت فقیه در اندیشه فقیهان شیعی ادله موافق با این نظریه را بیان كرده و به طرح ویژگی های حاكم اسلامی می‏ پردازد.

اثر حاضر به نحوه ی حکومتداری اسلامی با بررسی حکومتداری صدر اسلام می پردازد و بحث پیرامون امام و امامت، ولایت ائمه را به اعتبار عصمت آنان در شایستگی برای حاکمیت به اثبات می رساند.

شناسایی اندیشه و سیره سیاسی هر فرد، علاوه بر آنکه نمایانگر باورها و نقش آفرینی آنها در تعیین رفتار سیاسی است، نشانگر درک درست وی از ساختار سیاسی جامعه نیز هست. اهمیت این موضوع، زمانی دوچندان است که یک شخص با توجه به جایگاه علمی، معنوی و اجتماعی، و جریان های فکری و سیاسی عصر خویش، به تحلیل ساختار سیاسی پرداخته و متناسب با آن با تکیه بر اصول اعتقادی خویش، به ارائه رفتار متناسب با وضعیت سیاسی بپردازد. با توجه به وضعیت ویژه حاکمیت بنی عباس و تلاش آنان در کنترل رفتار سیاسی شیعیان و ائمه اطهار علیهم السلام، این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی به بررسی اندیشه و رفتار سیاسی امام رضا علیه السلام در مقابل رفتارهای سیاسی بنی عباس پرداخته است. از یافته های مهم این پژوهش، می توان به تلاش امام برای برون رفت شیعه از فضای تقیه به صورت مقطعی، طرح مسئله امامت توسط امام و تبیین عدم مشروعیت سیاسی خلفای عباسی اشاره کرد.

شرايط ويژه عصر امام حسين (عليه السلام) و تقابل گفتارى و عملى آن امام معصوم با حكومت وقت، سبب اهميت تحقيق و كاوش در مشروعيت حكومت دينى از منظر آن امام همام گشته است. حكومت و مردم به دليل رابطه آمريّت از سوى حاكمان و تمكين از سوى مردم، لازم و ملزوم يكديگرند و مشروعيت حكومت مستلزم حكم به لزوم فرمان بردارى مردم از آنان است. منابع مشروعيت به سه قسم منبع الهى، باورها و سنت ها و مردم تقسيم مى شوند كه در بيان پيامبر و امامان و خود آن حضرت (عليهم السلام) وجود دارند. در این مقاله با بررسی این موضوعات به تبیین نظر امام حسین در مورد حکومت پرداخته می شود: تعریف حکومت و مشروعیت، منابع مشروعیت حکومت، مشروعیت ذاتی حکومت، مشروعیت اعطایی، مشروعیت کارکردی، مراتب ولایت حکومتی، قانونیت حق حکومت، قیام کربلا.