مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حزن و اندوهِ شدید و مداوم، از جمله بیمارى هاى روحى و اخلاقى است که آسیب هاى گوناگونى را در جسم، جان و رفتار آدمى بر جاى مى گذارد. درمان این بیمارى، از دغدغه هاى اندیشمندان علوم اسلامى و پژوهشگران روان شناسى بوده است. از منظر قرآن و حدیث نیز، یکى از راه هاى از میان بردن حزن در زندگى، «توکل به خدا» معرفى شده است. پرسش اساسى این است که توکل، چگونه باعث برطرف شدن حزن و افزایش شادکامى انسان در سختى هاى زندگى مى شود؟ مقاله حاضر با روش کتابخانه اى و تحلیل محتوا، به تبیین مفهوم توکل و کاربرد آن در «حزن زدایى» مى پردازد و پس از مطالعه و بررسى متون اسلامى (قرآن و حدیث) به این نتیجه مى رسد که توکل و اعتماد به خداوند، با تغییر و اصلاح شناخت آدمى در حوزه هاى عاطفى و رفتارى انسان تأثیر مى گذارد که حاصل آن، صبر در ناملایمات، زهد در تمایلات و شادابى و تلاش در کارها خواهد بود. نتیجه اینکه براى رهایى از اندوه، باید «توکل به خدا» را در انسان ها به وجود آورد.

ولایت در عرفان اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و سرآمد آموزه های عرفانی شمرده شده است. بر همین اساس حضرت علامه طباطبایی (ره) در اثر جاودان خود – تفسیر المیزان – به مساله ولایت توجهی خاص مبذول داشته اند. ایشان ولی مطلق را از آن ذات باریتعالی دانسته که بر همه چیز و همه کس ولایت دارد که این مقام و موقعیت را به برخی بندگان صالح و خالص خویش موهبت نموده و ایشان با توجه به علم و عصمت بی مانند خود به آن درجه از ولایت نایل آمدند و این درجه از ولایت خاص ائمه معصومین (ع) و اولیای طاهرین می باشد. اما راه تهذیب نفس که انسان را زیر پوشش ولایت حق ببرد و مستقیما از سرپرستی خدای سبحان مدد بگیرد به سوی همگان باز است و دیگران می توانند به مقام ولایت اکتسابی برسند. نوشتار حاضر این مساله را بررسی و به سوالات مهمی در این زمینه پاسخ می دهد.

از مسائل كلامى مورد اختلاف ميان دين اسلام و زرتشت، آموزه مرگ است. نوشتار حاضر، با هدف بررسى تطبيقى چيستى مرگ و مقوله هاى مرتبط با آن در دو دين زرتشت و اسلام، ابتدا به تعريف و توصيف آموزه مرگ و مسائل مرتبط با آن در دين زرتشت و اسلام مى پردازد، سپس با بيان شباهت ها و تفاوت ها در اين زمينه، در پايان تحليلى نو ارائه مى نمايد. شباهت هايى در اين بين وجود دارد؛ ازجمله: حتمى بودن و عموميت مرگ و حيات روح پس از مرگ. اما تفاوت ها بيشتر است، كه در اين خصوص مى توان به وصف خالقيت مرگ براى «اهريمن» در دين زرتشت و «اللّه» خالق مرگ در اسلام، شر بودن مرگ در كيش زرتشت و خير بودن مرگ در دين اسلام و وظيفه مبارزه انسان با مرگ در دين زرتشت و اشتياق مؤمن به مرگ در دين اسلام اشاره كرد. اين مقاله با روش تطبيقى ـ تحليلى نگاشته شده و تأكيد آن در ارائه مباحث بر دو متن مقدس يعنى قرآن و اوستاست.

انسان، پدیداری خودآگاه و خواهان تغییر است که نیاز به تغییر از سر انتخاب، اصل ماهیت انسانی او را توضیح می‌دهد. اندیشه تغییر، خاستگاه مبنای انسان‌شناخت اندیشه پیشرفت است و قابلیت پیشرفت انسانی، نشان‌دهنده ماهیت، وجوه، ابعاد، سطوح و ژرفای وجودی او است. بر اساس عقل و وحی و در برآیند آنها، سنت اهل ‌بیت(ع)، گستره و ژرفای امکانی و وقوعی انسان تفسیر و تدبیر می‌شود. بدین‌سان ماهیت وجودی آدمی، همان ساحت و ژرفای امکانی و وقوعی پیشرفت آدمی است و ابعاد رشد انسان، ابعاد وجودی او است. به مدد کاربرد منظومه‌ای از روش‌شناسی‌های استنتاجی، روش‌شناسی استنباطی و نیز روش‌شناسی علوم رفتاری، ساحات انسان‌نگر آموزه‌های دین در این چشم‌انداز دانسته‌تر می‌شود و بر همین اساس دریافته می‌شود که تفقه در دین، منظومه دانشی مدیریت انسان‌نگر رشد و ولایت‌مند تغییر است. لذا سامانه علوم انسانی رشدنگر، مستند به همین مبانی انسان‌شناخت پیشرفت شکل می‌گیرد و عرصه‌ها و وجوه دکترین انسان‌نگر نظام مدنیت اسلامی، در این راستا منقح می‌شود و در نهایت نظام انسان‌شناخت ولایت فقیه، این‌گونه به روشنی می‌گراید.

آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانان را از برقراری هرگونه رابطه دوستی با غیرمسلمانان، برحذر داشته است؛ این مساله موجب القای شبهه توهین قرآن به غیرمسلمانان شده است و از رهگذر آن قرآن حاوی امری اهانت آمیز و غیراخلاقی پنداشته شده است. در این مقاله با تامل در مدلول آیات مورد بحث و تبیین دقیق آنها روشن می شود که مسلمانان تنها از دوستی با افرادی برحذر شده اند که به دشمنی با آنان برخاسته و به انحاء مختلف سعی در آزار و ضربه زدن به آنها را دارند و نیکی با کسانی که با مسلمانان روابط غیرخصمانه دارند، مورد تاکید قرآن است. در این مبنا مسلمان بودن یا نبودن مطرح نیست. توصیه قرآن بر عدم دوستی با پدر و مادر مشرک نیز به هیچ وجه به معنای بی احترامی به آنان نیست بلکه فقط به معنای عدم اطاعت از آنها در امور مربوط به دین است، ضمن آنکه به والدین مسلمان نیز توصیه شده که تنها در مواردی که اجابت خواسته های فرزندان موجب ظلم به دیگران می شود، از آن روی برتابند.

قرآن کریم دارای ظاهر و باطنی است. این ویژگی یکی از علل جاودانی قرآن است و موجب خارج شدن فهم حقیقت و اسرار کامل آن از دسترس عموم شده است. یکی از آیات دال بر این حقیقت آیات 79- 77 واقعه است که به آیه مس نامبردار است. بررسی منابع تفسیری فریقین نشان دهنده ارتباط وثیق آیه مس با آیه تطهیر است. نتایج تحقیق حاضر بیانگر آن است که برداشت فقهی متداول از آیه مس مبنی بر استفاده حرمت مس آیات قرآن بدون طهارت، فاقد دلیل محکم است. بر اساس این آیه شریفه مفسران حقیقی قرآن کسانی هستند که با تمام وجود مطهرشان مخاطب آیات الهی بوده و به مقام عصمت رسیده اند. در عین حال، آنان که از صفای باطن برخوردار و در مسیر سیر و سلوک الی الله گام های موثر برداشته و به میزانی از طهارت ظاهر و باطن دست یافته اند، به اندازه ظرفیت وجودی و عظمت روحی و طهارت باطن خود، بهره هایی از آن دریای حقیقت داشته و آن را در اختیار دیگران قرار خواهند داد.

أئمتنا عبادالرحمن تألیف سعید (احمد سعید) ابومعاش، کتابی است در مورد سیره و زندگانی چهارده معصوم (علیهم السلام) در 2 جلد که در سال 1429ق به زبان عربی نوشته شده است. نویسنده با استفاده از آیات، روایات و اشعار به بیان سیره چهارده معصوم (علیهم السلام) پرداخته و در خلال مباحث، گاه به ادعیه و زیارات آن حضرات اشاره کرده است. "گزارش محتوا" در مقدمه، ضمن اشاره به این نکته که برخی از مخالفین و دشمنان، شیعه را به انحراف از توحید صحیح و غلو درباره ائمه اطهار (علیهم السلام) متهم کرده و چهره مذهب شیعه را، نزد جاهلان، خدشه‌دار کرده‌اند، به آیاتی اشاره شده است که به بیانگر ویژگی‌ها و خصوصیات ائمه (علیهم السلام) می‌باشد. جلد نخست، از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول، به بیان روایاتی در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اختصاص یافته است. می‌توان موضوع اصلی این روایات را در امور زیر، خلاصه نمود: خداوند نور محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل‌بیتش (علیهم السلام) را نور خویش خلق کرده و آنان را برگزیده است؛ طهارت پدران، مادران و اجداد آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ ولادت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مغفورله می‌باشد؛ اوصاف و معجزات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ سبقت آن حضرت بر سایر انبیا در اعتراف به ربوبیت حق در عالم ذر و میثاق؛ اولین نمازگزاران در اسلام؛ نسب آن حضرت؛ خداوند آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل‌بیتش (علیهم السلام) را بر عالمیان برگزیده است؛ تشریح فصول اذان؛ مکارم اخلاق آن حضرت؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل‌بیتش (علیهم السلام) بهترین مردم هستند؛ عبودیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و نفی غلو از او؛ معراج؛ ادعیه و وصایا؛ قصاص سواده از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ شروط توحید؛ عبادت آن حضرت و امتناع عمر از کتابت وصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم). در بخش دوم، روایاتی آمده که به ذکر سیره امیرالمؤمنین (علیه السلام) اختصاص دارد. عناوین کلی و موضوعات مطرح شده در این روایات را می‌توان در امور زیر خلاصه نمود: خلقت حضرت علی (علیه السلام) از نور خداوند؛ نسب وی؛ ولادت او در کعبه؛ علی مظهر ایمان و توحید کاملی که باب دین است؛ شمرده نشدن فضایل آن حضرت؛ جایگاه علی (علیه السلام) نزد خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ علی (علیه السلام) حجت خدا و خلیفه او در آسمان و زمین؛ اقوال پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد وی؛ علم علی (علیه السلام)؛ ایمان ابوطالب (علیه السلام)؛ نبی و وصی پدران این امت‌اند؛ صفات و شجاعت و قدرت ملکوتی آن حضرت؛ مکارم اخلاق وی؛ ولایت علی (علیه السلام) مهمترین فریضه بر امت؛ کلمات و خطبه آن حضرت در توحید؛ عبودیت ایشان؛ شکستن بت‌ها توسط وی؛ ادعیه و مناجات مشهور ایشان؛ نزول آیات توحید در شأن وی و وصیت آن حضرت قبل از شهادت.

آل البيت (علیهم السلام) و حقوقهم الشرعية، اثر آیت‌الله جعفر سبحانی ، نقدی بر کتابی با همین نام، تألیف صالح بن عبدالله درویش، از علمای وهابی است. نویسنده در این کتاب، با بررسی جایگاه اهل‌بیت (علیهم السلام) در کتاب و سنت، افترائات و شبهات صالح درویش را پاسخ داده است. کتاب به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1428ق، نوشته شده است کتاب با دو مقدمه کوتاه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به تفسیر و تبیین «أهل‌البيت (علیهم السلام)» و بررسی مفهوم «آل البيت (علیهم السلام)» پرداخته و سپس ضمن بحث پیرامون فضائل اهل‌بیت (علیهم السلام) در منابع اهل سنت، عقیده اهل سنت و جماعت پیرامون آل البيت (علیهم السلام) را بررسیده و در پایان به بحث پیرامون حقوق آل البيت (علیهم السلام) و بشر بودن آن‌ها و اتهاماتی که به شیعیان پیرامون غلو درباره اهل‌بیت (علیهم السلام) زده شده، پرداخته است. فصل اول به تفسیر و تبیین( اهل البیت (ع ) پرداخته است در این فصل اهل بیت (علیهم السلام) را به ویژگی های خاص ایشان چون تحریم اخذ صدقه، معرفی نموده و ضمن نام بردن برخی از این ویژگی ها به بررسی و توضییح آنها پرداخته شده است . فصل دوم، مفهوم آل البیت را برررسی نموده و در آن به تبیین نظریه شیعه و ارائه دلایل ایشان همت گماشته شده است .فصل سوم کتاب فضائل اهل بیت (علیهم السلام) را در منابع اهل سنت بررسی نموده است . در این فصل نویسنده تفسیر آیات وتحلیل روایات وارده در مدح اهل بیت (علیهم السلام) از دیدگاه اهل سنت نقل نموده است فصل چهارم نویسنده بر آن است تا عقیده اهل سنت و جماعت پیرامون آل البیت (علیهم السلام) را در کتب معنبر این فرقه بررسی نماید فصل پنجم کتاب حقوق آل البیت را تبیین مینماید این حقوق اعم از حقوق معنوی مانند محبت و ولایت ایشان است و هم شامل حقوق مادی مانند خمس میشود . مولف در این فصل اعتقادات شیعه را به خوبی تبیین نموده است فصل ششم ، در این فصل بحث بشر بودن آل البیت (علیهم السلام) در مقابل غلو گروهی ونیز افترا بستن به تشیع توسط نویسنده اثبات گردیده است .

کتاب «فضائل أهل‌ البيت عليهم‌ السلام في صحيحة الألباني»، گردآوری فضائل أهل‌ بیت توسط لؤی منصوری از کتاب «سلسلة الاحاديث الصحيحة» شیخ محمد ناصرالدین است. کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است. در ذیل هر کدام از فصول تعدادی روایت صحیح‌ السند به همراه مصادر و اقوالی درباره آن سند ارائه شده است. در مقدمه، در مورد شخصیت علمی شیخ محمد ناصرالدین البانی و دایره تالیفاتش سخن به میان آمده است. گرد آورنده کتاب؛ جناب آقای لوی منصوری فصل اول را به حدیث ثقلین اختصاص داده است. ایشان در فصل دوم، به ذکر روایاتی در فضیلت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اختصاص داده است. او در این فصل از کتاب، شانزده روایت در مدح و فضیلت آن حضرت از کتاب مذکور (سلسلة الاحادیث الصحیحة) آورده است. ایشان در فصل سوم، به بیان روایاتی در فضایل حضرت زهرا (سلام الله علیها) از صحیحه مذکور اختصاص داده است. در این فصل از کتاب شش روایت صحیح‌ السند در فضیلت حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل شده است. یکی از آن روایات چنین است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: افضل زنان بهشتی خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد (صلی الله علیه و آله)، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم است. ایشان در فصل چهارم، پنج روایت نبوی در فضیلت حسنین (علیها السلام) از کتاب سلسلة الاحادیث الصحیحة نقل نموده است. در این پنج روایت، نام این دو امام بزرگوار با هم قید شده است. روایاتی چون: حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) آقای جوانان بهشتند. و روایت هر کسی این دو را دوست بدارد من را دوست داشته و هر آن‌ کس با این دو دشمن باشد من را دشمنی کرده است. ایشان در فصل پنجم، روایتی نبوی در فضیلت امام حسن (علیه السلام) از کتاب مذکور آورده است. ایشان در فصل نهایی نیز یک حدیث در فضیلت امام حسین (علیه السلام) از آن کتاب آورده است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت به امام حسین (علیه السلام) فرمودند: حسین از من و من از حسینم، خداوند دوست می‌ دارد هرآن‌کس حسین را دوست بدارد و او یکی از نوه‌ هایم است.

«عَینُ العِبْرَة فی غَبْنِ العِتْرَة» کتابی است عربی که سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس حلی، (متوفای ۶۷۳ ق) آن را در موضوع آیات وارده در فضائل اهل بیت (ع) و ردّ مخالفین نگاشته است. مؤلف در این اثر با تقیه سخن گفته و خود را عبدالله بن اسماعیل نامیده است. ابن طاووس، ابتدا آیه قرآن را ذکر نموده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از مأخذ آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. کتاب عین العبرة درباره آیات وارده در فضائل اهل‌ بیت پیامبر (ص) و رد مخالفین آنان است. این اثر نوشته سید احمد بن طاووس حلی بوده و شاگردش ابن داوود حلی در رجال خود به آن تصریح کرده است. ابن طاووس ابتدا آیه قرآن را ذکر کرده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از منبع آن نقل می‌ کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌ نماید. تنها نظم خاصی که در سراسر کتاب شریف عین العبرة به چشم می‌ خورد همان ذکر آیات، سپس روایات و به دنبال آن بیان مصنف بوده اما کتاب تبویب نشده است. از جهت ترتیب آیات نیز، ترتیب قرآن رعایت نشده است.