مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

انتظار مکتب اعتراض یا انتظار مذهب اعتراض نام نظریه‌ای از دکتر علی شریعتی است که در مقاله‌ای از کتاب «حسین، وارث آدم» تبیین شده است. طبق این نظریه، انتظار به معنی اعتراض به وضع موجود است و اگر کسی منتظر است، به این معناست که از وضع موجود راضی نیست و در جهت بهتر شدن آن تلاش می‌کند. بنابراین، انتظار از یک سو انگیزه‌ای برای حرکت به سمت کمال است و از سوی دیگر نوعی امید به آینده (ایجاد وضعیت کمال مطلق هنگام ظهور منجی) را در ذهن فرد منتظر القا می‌کند "انتظار مذهب اعتراض" سخنرانی دکتر علی شریعتی در ۸ آبان ۱۳۵۰ در حسینیه ارشاد است. این سخنرانی در مجموعه اثار شماره ۹ تحت عنوان "حسین وارث آدم" (ص ۲۵۳-۳۰۴) به چاپ رسیده است و تنها متن شریعتی در خصوص موعود گرایی شیعی است. از این رو علی رغم طبیعت متن- که شفاهی است- حجم اندک مطلب -در پنجاه صفحه – و موردی و خاص بودن آن- این بحث در آثار شریعتی ادامه نیافته است-، از جایگاه قابل توجهی در مجموعه آثار وی برخوردار است. عنوان سخنرانی، در واقع صورتبندی نظریه ی اصلی شریعتی در طرح انتظار به عنوان اعتراض اجتماعی است و ارائه ی تیپولوژی‌ای از چهره ی "منتظر" به عنوان چهره ی "معترض". در بخش اول سخنرانی خود، شریعتی به طرح "کلیات طرز تفکر شیعه امروز در باره امام زمان" می پردازد و با اشاره به تلقی انتظار و مهدی موعود و آخرالزمان در نزد "غیر مذهبی‌های تحصیلکرده"، "مذهبی‌های متجدد" ،"توده ی مذهبی" و "روحانیون"، به ارزیابی و نقد این مواضع می پردازد و رویکرد خود را بدین ترتیب معرفی میکند که "بیاییم به جای اینکه اذهان و افکار را درگیر مطالب ذهنی و کلامی قدیم و جدید کنیم، به پرسش مهمتری پاسخ دهیم و آن اینکه اعتقاد به این اصل چه تاثیری بر جامعه و سرنوشت فردای ما دارد؟" با این وصف شریعتی در پرداخت به مساله ی انتظار رویکردی کارکردگرایانه اتخاذ می کند و موضوع خود را مطالعه ی نقش اجتماعی اعتقاد به اصل انتظار قرار میدهد. چه کسی منتظر است؟ چرا منتظر است؟ انتظار او چه نقش اجتماعی‌ای ایفا میکند؟ اینها اهم پرسش‌های شریعتی در انتظار مذهب اعتراض است. شریعتی انتظار را بر چهار پایه استوار میداند: ۱. اسارت. ۲. غیبت. ۳. انتظار. ۴. نجات و اشاره میکند که دو نوع انتظار وجود دارد که درست ضد یکدیگرند، یکی بزرگترین عامل انحطاط و دیگری بزرگترین عامل حرکت است. یکی توجیه وضع موجود است و دیگری اعتراض بدان. انتظار مثبت و انتظار منفی. انتظار منفی "اعتقاد به انتظار و نجاتبخش غیبی، بزرگترین سلاح برای دفاع از وضع موجود و بزرگترین عاملی است که به مردم بباورانند که به ظلم تن دهند تا وقتیکه نجات در آخر الزمان پیش بیاید و آن هم به دست او و نه من و تو"! از نظر شریعتی "غیبت" از طرفی بهترین فرصت برای حاکمیت تثلیث زر و زور و تزویر و "گروهی است که هیچگونه صلاحیت نیابت امام غایب را ندارند تا زمام افکار و ایمان و شکل عقاید و سرنوشت زندگی اجتماعی و مسئولیت‌های مردم را به دست گرفته و خلق را به نام دین و به نیابت امامت حقیقی او به هر جا که خودشان و همدستانشان می خواهند برانند". اما شریعتی انتظار مثبت را در چهار محور مورد ارزیابی قرار می دهد: ۱. انتظار به عنوان یک اصل اجتماعی که در مطالعات اجتماعی موعودگرایی messianism بدان پرداخته شده است. ۲. انتظار به عنوان سنتز تضاد میان دو اصل متناقض "حقیقت" و "واقعیت" که در تضاد میان واقعیت باطل حاکم و حقیقت نجاتبخش محکوم تجلی می یابد و نقش یک ضد واقعیت را ایفا میکند و " اگر این انتظار را ملت محکوم از دست داد، محکومیت را به عنوان سرنوشت محتومش برای همیشه خواهد پذیرفت". ۳. انتظار از منظر فلسفه ی تاریخ به معنای این "اعتقاد که جبر قطعی تاریخ به نفع عدالت تمام می شود" و "همچون سلاحی است که اراده ی عدالتخواهان و امید ستمدیدگان را به آینده بیشتر کرده و آنها را مجهزتر و متحرکتر خواهد کرد". ۴. انتظار به عنوان تسلسل و وحدت تاریخی که سه دوره را به هم متصل میکند: "دوره اول نبوت، دوره دوم امامت و پس از آن غیبت که در آن نه نبوت وجود دارد و نه امامت حکومت عینی دارد".

نویسنده سلفی وهابی مقاله، که استاد عقائد (کلام سلفی) در دانشگاه مدینه است، موضوع غیبت را محور بحث قرار داده و تلاش نموده سایر باورهای شیعی نظیر تقیه، بداء، رجعت را به آن ربط داده و به زعم خود همه آنها و نظریه مهدویت و امامت را مورد نقد قرار دهد، که نشانگر تلاش سلفیه وهابی در تصویرسازی مخدوش از مکتب اهل بیت است. مطالب مطرح شده در این مقاله، جزئا و کلا قابل نقد و بررسی است. متاسفانه موازین اخلاقی مقالات علمی دانشگاهی، از حیث نزاکت علمی، انصاف در داوری، و بیان صحیح و مطابق با واقع، درآن رعایت نشده است. این قبیل مقالات بیشتر ماهیت ترویجی و جدلی داشته و به همین جهت در مجلات سایر کشورها (مصر) منتشر می گردد. آگاهی از روند و چگونگی طرح مباحث کلامی، درباره امامیه، در محافل دانشگاهی جهان اسلام، برای مخاطبان خاص ضروری بنظر می رسد.

این کتاب کلامی و فقهی ، پاسخ به مجموعه ای از پرسش ها و شبهات ، درباره عقاید شیعه است . پرسش هایی که در این مجموعه آمده است ، توسط برخی از مسلمانان و زائران بيت الله الحرام درباره مذهب تشیع مطرح گردیده و به وسیله معاونت آموزش و پژوهش بعثه حج مقام معظم رهبری جمع آوری و تنظیم شده است که توسط آیت الله جعفر سبحانی پاسخ داده شده است . این کتاب شامل ده فصل است . نویسنده ضمن جواب به ایرادها و شبهات به بررسی تاریخ شیعه و توضیح و تبیین عقاید و اندیشه های خاص این مذهب با بهره گیری از آیات و روایات و استدلال های کلامی پرداخته است . آنگاه از عقیده خاص شیعه درباره ولایت و مقام اولیای الهی و توسل و شفاعت و زیارت قبور بحث شده و مستندات این عقاید از سیره پیامبر شناسانده شده است . تاریخ تشیع و گسترش آن ، عقاید شیعه ، توسل به اولیای الهی ، منزلت قرآن نزد شیعه ، امامت در نزد شیعه ، اهل بیت ، محدودیت در اسلام ، مسائل فقهی ، مسائل تاریخی و صحابه عناوین فصول کتاب است . این کتاب توسط نشر مشعردرسال ۱۳۸۶ در تهران چاپ و منتشر گردیده است . در فصل نخست با بررسی تاریخ شیعه مباحثی همچون امامت و احادیث مربوط به آن از نظر گذرانده شده است. در فصل دوم عقاید شیعه و مسائلی همچون توسل، شفاعت، زیارت قبور و... بحث شده است. در فصل سوم به بحث قرآن از نظر شیعه و مصحف علی (ع) و فاطمه (س) اشاره شده است. در فصل چهارم موضوع امامت به طور مفصل، علم غیب، وصایت علی (ع)، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم موضوع اهل بیت و بررسی معنایی آن و همچنین مسئله غلو مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل ششم به موضوع مهدویت و طول عمر و غیبت امام عصر (ع) توجه شده است. در فصل هفتم به پاره ای از مباحث فقهی شیعه اشاره شده است و پاسخ به شبهات جاری در آن مباحث داده شده است. در فصل هشتم موضوعات تاریخی همچون صلح امام حسن (ع) و ازدواج ام کلثوم بررسی شده است. در فصل نهم نیز در رابطه با اعتقاد شیعه پیرامون صحابه سخن رانده شده است.

این کتاب - که موضوع امام مهدی را از تولد تا ظهور به عنوان یکی از مهمترین و اساسی ترین مسائل دینی مورد بررسی و تبیین قرار داده است - در ۲۴ بخش تنظیم شده که به بعضی از فصول آن اشاره می شود . در بخش اول به معرفی اجمالی حضرت مهدی پرداخته است . نام ونسب بلند آوازه امام بخش دوم کتاب را به خودش اختصاص داده است . در بخش سوم ، قران و نوید امام مهدی ، دربخش چهارم ، نویدهای پیامبر و در بخش پنجم ، امامان نور و نوید از امام مهدی به رشته تحریر در آمده است . آیا حضرت مهدی دیده به جهان گشوده است ؟ چگونه آن خورشید جهان افروز از برابر دیدگان نهان گرديد ؟ غیبت کوتاه مدت یا غیبت صغری ، نمایندگی خاص ، چه کسانی در غيبت کوتاه به دیدار او مفتخر شده اند ؟ غیبت کبری یا بلند مدت ، چه کسانی آن حضرت را در غیبت کبری دیده اند ؟ چگونه تاکنون زیسته است ؟ هنگام ظهور کی خواهد بود ؟ اوصاف و نشانه های او ، نشانه های ظهور ، مدعیان دروغین ، ظهور او چگونه و از کجا خواهد بود ؟ چگونه قدرت ها در برابر او سر فرود می آورند ؟ او چگونه حکومت خواهد کرد ؟ زندگی در عصر ظهور امام مهدی ، دوران حکومت درخشان اور زندگی آن حضرت چگونه به پایان خواهد رسید و نهایتا آنگاه چه خواهد شد ؟ موضوعاتی است که در بخش های دیگر این کتاب به طور مفصل مورد تبیین قرار گرفته است .

«معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام»، مجموعه‌ای است در ۸ جلد به زبان عربی درباره امام مهدی علیه‌السلام . کتاب معجم احادیث الامام المهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف)، یکی از منابع روایی معاصر مهدویت است. موسوعه حاضر حاصل کار گروهی از پژوهشگران «مؤسسه معارف اسلامی» قم است که زیر نظر حجت الاسلام شیخ علی کورانی تهیه گردیده است. پژوهشگران این موسوعه، عبارتند از آقایان: محمدجعفر طبسی، محمدجواد طبسی، سید صالح مدرسی، نجم الدین طبسی، عبادالله تهرانی، عزت الله مولائی، حامد عبدالخالق، محمدامین پورامینی. مجموعه حاضر در هشت جلد تنظیم گردیده است: جلد نخست مشتمل بر سخن ناشر «مؤسسة المعارف الاسلامیة» و نیز مقدمه هیئت علمی بر چاپ اول و دوم کتاب می‌باشد. جلد اول و دوم و سوم این مجموعه، به احادیث نبوی و جلد چهارم تا ششم آن به احادیث ائمه علیه‌السلام و نیز توقیعات حضرت مهدی (علیه‌السلام) اختصاص داده شده است. جلد هفتم نیز به روایاتی اختصاص یافته که طی آن‌ها ائمه علیه‌السلام آیاتی را به امام مهدی (علیه‌السلام) تأویل و تفسیر نموده‌اند. جلد هشتم هم حاوی فهرست‌های این مجموعه است.

«معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام»، مجموعه‌ای است در ۸ جلد به زبان عربی درباره امام مهدی علیه‌السلام . کتاب معجم احادیث الامام المهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف)، یکی از منابع روایی معاصر مهدویت است. موسوعه حاضر حاصل کار گروهی از پژوهشگران «مؤسسه معارف اسلامی» قم است که زیر نظر حجت الاسلام شیخ علی کورانی تهیه گردیده است. پژوهشگران این موسوعه، عبارتند از آقایان: محمدجعفر طبسی، محمدجواد طبسی، سید صالح مدرسی، نجم الدین طبسی، عبادالله تهرانی، عزت الله مولائی، حامد عبدالخالق، محمدامین پورامینی. مجموعه حاضر در هشت جلد تنظیم گردیده است: جلد نخست مشتمل بر سخن ناشر «مؤسسة المعارف الاسلامیة» و نیز مقدمه هیئت علمی بر چاپ اول و دوم کتاب می‌باشد. جلد اول و دوم و سوم این مجموعه، به احادیث نبوی و جلد چهارم تا ششم آن به احادیث ائمه علیه‌السلام و نیز توقیعات حضرت مهدی (علیه‌السلام) اختصاص داده شده است. جلد هفتم نیز به روایاتی اختصاص یافته که طی آن‌ها ائمه علیه‌السلام آیاتی را به امام مهدی (علیه‌السلام) تأویل و تفسیر نموده‌اند. جلد هشتم هم حاوی فهرست‌های این مجموعه است.

«معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام»، مجموعه‌ای است در ۸ جلد به زبان عربی درباره امام مهدی علیه‌السلام . کتاب معجم احادیث الامام المهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف)، یکی از منابع روایی معاصر مهدویت است. موسوعه حاضر حاصل کار گروهی از پژوهشگران «مؤسسه معارف اسلامی» قم است که زیر نظر حجت الاسلام شیخ علی کورانی تهیه گردیده است. پژوهشگران این موسوعه، عبارتند از آقایان: محمدجعفر طبسی، محمدجواد طبسی، سید صالح مدرسی، نجم الدین طبسی، عبادالله تهرانی، عزت الله مولائی، حامد عبدالخالق، محمدامین پورامینی. مجموعه حاضر در هشت جلد تنظیم گردیده است: جلد نخست مشتمل بر سخن ناشر «مؤسسة المعارف الاسلامیة» و نیز مقدمه هیئت علمی بر چاپ اول و دوم کتاب می‌باشد. جلد اول و دوم و سوم این مجموعه، به احادیث نبوی و جلد چهارم تا ششم آن به احادیث ائمه علیه‌السلام و نیز توقیعات حضرت مهدی (علیه‌السلام) اختصاص داده شده است. جلد هفتم نیز به روایاتی اختصاص یافته که طی آن‌ها ائمه علیه‌السلام آیاتی را به امام مهدی (علیه‌السلام) تأویل و تفسیر نموده‌اند. جلد هشتم هم حاوی فهرست‌های این مجموعه است.