مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله به ‌دنبال یافتن راه‌کاری مناسب برای توجیه صحیح یافته‌های علمی پیرامون زیست انسان در زمین و موجودات پیش از آدم (ع) در آموزه‌های قرآن و عترت هستیم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و از گونۀ تحلیل اسنادی و کتاب‌خـانه ‏ای است و یافته‌های زیست‌شناسی را با استناد به اطلاعات گردآوری‌شده از آیات و روایات ارزیابی کرده‌ایم. یافته‌های باستانی حاکی از آن است که، پیش از انسان‏های کنونی، دو نوع از موجودات انسان‏گونه، یعنی نئاندرتال‌ها و کرومانیون‌ها، در زمین می‌زیسته‌اند که ده‌ها هزار سال پیش نسل آن‏ها منقرض شده است. در روایات نیز از سویی به ‏طور کلی از وجود دو گونۀ جنّ و نسناس پیش از انسان صحبت به‏ میان آمده و، از سوی دیگر، حاکی از وجود هفت گروه از موجودات انسان‏گونه در زمین است. شاید بتوان نئاندرتال‌ها و کرومانیون‌ها را دو گونه از نسناس به ‏شمار آورد. ضمن آن‌که، بر اساس مطالعات تاریخی و پژوهش‌های علمی، هبوط آدم (ع) که پدر انسان‏های کنونی است به زمین در محدودۀ زمانی کم‌تر از 10 ‌هزار سال پیش رخ داده است و هیچ ‌گونه ارتباط فیزیکی میان آدم (ع) و موجودات پیش از او وجود ندارد؛ بنابراین نظریۀ تکامل دربارۀ آدم (ع) و نسل او صدق نمی‌کند.

پژوهش حاضربه منظوربررسی تربیت انسان مطلوب ازدیدگاه سه اندیشمند مسلمان،استاد مطهری ، دکترعلی شریعتی وعلامه اقبال لاهوری ،به روش مقایسه ای صورت گرفته است.اطلاعات لازم برای انجام پژوهش به صورت اسنادی-کتابخانه ای ازمنابع پژوهشی،کتاخانه ای،اینترنتی،جمع آوری شده وباروش بردی تجزیه وتحلیل لازم انجام شده است.ازمجموعه آثار سه اندیشمند مورد بحث آثار آنان دررابطه با انسان وتربیت به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته شده است. براساس نتایج حاصل از این تحقیق هشت ویژگی مشترک، ایمان وعمل صالح، حکمت، ،خود سازی ،خودآگاهی ،اجتماعی بودن،آزادی ،خلاقیت وجسارت،هماهنگی در رشد استعداد ها، وشش اصل تربیتی متشابه ،اصل تعقل، اصل اعتدال ،اصل آزادی،اصل حفظ عزت وکرامت نفس، ،اصل فعالیت، اصل مطابقت تربیت با استعدادهای فطری انسان،اصل پیوند عبادت وتربیت ،باتوجه به دیدگاه های تربیتی وانسان شناسانه یسه اندیشمند حاصل شده است.همچنین دوویژگی اخلاص عمل وقدرت روحی نیز ازدیدگا های مشترک مطهری وشریعتی استخراج شده است. درنتیجه مشابهت میان دیدگاه اندیشمندان درپژوهش حاضر بسیاربارزترازتفاوت نظردرایشان است.همچنین براساس نتایج حاصل ازپژوهش ویژگیها ی متفاوتی ازجمله قدرت روحی، صاحب دردبودن،خود شکوفایی وکرامت نفس که ازدیدگاه استاد مطهری ،انتخاب کنندگی واراده ی مستقل ازدیدگاه دکتر شریعتی و عشق وشور، اهل دل ونظربودن ،کوشا وفعال بودن،دگرگونی وتغییرازدیدگاه علامه اقبال استخراج شده است.ازدیدگاه سه اندیشمند اصول تربیتی متفاوتی نیز استخراج شده که عبارتند از:اصل اعتدال،اصل زهد،اصل تدرج وتمکن، اصل روابط اجزاباکل ،اصول شناخت متربی و تقدم اصلاح انسان بر خدمت براساس دیدگاه دکترشریعتی وپنج اصل تربیت براساس ارزش وفرهنگ جامعه،اصل توام بودن علم وعمل،اصل صورت پذیری آرزوهاواهداف جدید،اصل توجه به رابطه مسائل مادی ومعنوی،اصل زنده بودن وزنده ماندن براساس دیدگاه علامه اقبال لاهوری.

بحث شناخت انسان و ابعاد گسترده وجود او از دیرباز مورد توجه متفکران بوده است. چرا که از طریق شناخت خود است که می‌توان به شناخت خداوند دست یافت. یکی از ابعاد عمده وجودی انسان، فطرت اوست. فطرت یعنی نحوه خلقت انسان. فطرت از جمله مسایل اعتقادی اسلام است و در قرآن از آن یاد شده است. در تفکر اسلامی،‌ فطرت جایگاه ویژه‌ای دارد و متفکران اسلامی کم و بیش به بحث در مورد آن پرداخته‌اند. از میان متفکران اسلامی، ملاصدرا، مطهری و شریعتی در میان آثارشان به بحث در مورد فطرت انسان پرداخته‌اند. ملاصدرا اگرچه به صورت مستقیم در مورد فطرت انسان بحث نکرده‌اند اما در لابلای مباحث انسان‌شناسی او می‌توان به نظر او در مورد فطرت دست یافت. ایشان فطرت را وارد بحث عقول کرده است و معتقد است که خداوند در ابتدای خلقت انسان یک استعداد عقلی را در وجود او نهاده است. این استعداد عقلی در بردارنده قوه عقل نظری و عقل عملی است و هر انسانی این استعدادها را در درون خود به فعلیت برساند، در راه سعادت است. از نظر ملاصدرا حالت بالقوه عقل، همان فطرت اولیه انسان است و به فعلیت رسیدن آن، یعنی مرحله عقل بالفعل و عقل مستفاد، حاصل شدن فطرت ثانیه برای انسان است که این امر تنها از طریق جهد و تلاش به دست نمی‌آید بلکه علاوه بر آن نیاز به افاضه فیض از جانب خداوند نیز هست. ملاصدرا از این فطرت ثانیه با عنوان ولادت معنوی و حصول روح برای انسان یاد می‌کند. البته ملاصدرا در برخی مواضع فطرت انسان را به این‌گونه می‌داند که خداوند انسان رابه صورت رحمان خلق کرده است: ان‌الله خلق آدم علی‌صوره‌الرحمان. مطهری به صراحت در مورد فطرت بحث کرده و با حفظ تفاوت بین فطرت و طبیعت و غریزه و سرشت ابعاد فطری وجود انسان به دو بخش تقسیم می‌کند: فطرت شناخت و فطرت گرایش. فطرت گرایش دارای 5 شاخه است: فطرت حقیقت‌جوئی، فطرت گرایش به خیر و فضیلت، گرایش به جمال و زیبایی،‌گرایش به خلاقیت و ابداع و گرایش عشق و پرستش. این 5 مورد فطریات اولیه‌اند اما مطهری به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم به فطریات ثانیه یا بعبارتی کارکردهای فطرت نیز اشاره دارند که این کارکردها در زمینه‌های مباحث دین‌شناسی، خدا‌شناسی، انسان‌شناسی،‌جامعه‌شناسی،‌تاریخ‌شناسی و… است. مطهری با ارائه نظریه اصالت فطرت،‌به توجیه و تفسیر فلسفه تعلیم و تربیت، اخلاق، جامعه، انسان و… پرداخته‌اند. ایشان با پیش‌زمینه‌ای که از مباحث فلسفی ملاصدرا دارند از اصل حرکت جوهری در ارائه دیدگاه اصالت فطرت خویش استفاده کرده‌اند. شریعتی نیز در ادامه بحث انسان‌شناسی خود، به صورت غیرمستقیم به بحث درباره امور فطری انسان پرداخته است. ایشان معتقدند که خداوند انسان را به گونه خویش آفریده است. خداوند دارای صفات متعددی است،‌ از میان این صفات،‌ سه صفت بارز و مهم هست که عبارتند از: آگاهی،انتخاب‌کنندگی یا آزادی و آفرینندگی. خداوند این سه صفت عمده را نیز در درون انسان نهاده است و به همین دلیل است که انسان جانشین خداوند در روی زمین است و انسان در برگیرنده امانت الهی است و به همین خاطر است که می‌توان گفت انسان خویشاوند خداست. انسان با صفت آگاهی هم به خود آگاه می‌شود و هم جهان و رابطه خود و جهان. و با استفاده از آزادی راه وطریق خود را انتخاب می‌کند و با صفت آفرینندگی به آفرینش اموری دست می‌زند که در طبیعت و در خود او وجود ندارد. این تحقیق در یک مقدمه و 4 فصل تنظیم شده است و تقدم و تأخر متفکران در فصل‌بندی، بر طبق تقدم و تأخر زمانی است.

این رساله در صدد بررسی مباحث انسان شناختی و معرفت شناختی مربوط به حوزه اخلاقی است. برای این منظور دیدگاه های ملاصدرا و غزالی را در حوزه های مورد نظر بررسی کرده و ضمن بیان اصول و کلیات دیدگاه های ایشان به بررسی تطبیقی میان آرا این دو اندیشمند می پردازیم.هر دو از مباحث انسان شناسی ،فلسفه نفس وقوای نفس شروع کرده اند و در ارائه ی تعاریف مختلف از نفس، قوای نفس، عقل و اقسام آن، نقش عقل در اخلاق و کسب فضائل اخلاقی توافق نسبی میان ایشانوجود دارد. علاوه بر این، پایه و زیر بنای معرفت شناسی هر دو ایشان وحی است. بنابراین، معرفت شناسی هر دو ریشه در معنویت دارد.

موضوع رنج که محصول مشقت و سختیهای انسانی در قالب ناکامی است در آموزه های دینی و علوم تجربی از جمله علم روانشناسی به گونه ای است که نوع نگرش و برداشت و تفسیر از این واژه می تواند در نوع برخورد انسان در فهم این مفهوم و موضع گیری مناسب در مقابل مسائل رنج آور، موثر واقع گردد. این پایان نامه با بهره گیری از آموزه های دینی و همچنین یافته های علمی بشر در علم روانشناسی، به طرح این موضوع پرداخته و سعی نموده است که با توجه به آن یافته ها و منقح نمودن و جداکردن وجوه مشترک و غیرمشترک، برداشت ها و استنباط های غلط که در بسیاری از موارد منجر به تجلی اموری ناشایست گردیده است، جلوگیری کرده تا از این مسیر فرد را به یک زندگی بهتر و ایده آل در سایه درایت و شناخت کافی راهنمایی نماید. پیام مکتب وحی اینست که یک جامعه زمانی پویاست که نگاه به موضوع رنج یک نگاه واقع بینانه بوده و آنرا پایه ای برای رشد و ترقی به سوی کمال بداند. ولی در صورتیکه نگاه واقع بینانه نبوده و یا به تعبیری با روبرو شدن رنجی و یا سختی، به دنبال رفع آسیب ها بر آید، قطعاً این روش نمی تواند جامعه و یا انسان را از انواع سختی ها برهاند. مگر در صورتیکه انسان در صدد شناسایی سبب و علل رنج ها باشد که در آن موقع می تواند آن جامعه ی پویای ایده آل، که آرزوی هر بشری است بوجود آورد. و همچنین روش تحقیق در این پایان نامه بصورت جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است و روش تحلیل استنباطی قرآن به قرآن که همان سبک علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است، می باشد.

هدف این پژوهش بررسی تطبیقی انسان شناسی عرفانی از نظر مولوی و اکهارت است.مولوی واکهارت هر دو از عرفای اسلامی ومسیحی قرن هفتم هجری {سیزده میلادی}هستند،یعنی هردو متعلق به یک عصر می باشند.نتایج به دست آمده از پژوهش مشترکات چشمگیری را نشان می دهد

هدف این پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی و مقایسه ای آرای ابوحامد غزالی و آلبرت بندورا در باره تربیت اخلاقی در حیطه نظری و تعیین میزان انطباق و آنها با یکدیگر در حیطه کاربرد. سوال اصلی این است که دیدگاه های غزالی و بندورا در زمینه تربیت اخلاقی چیست و مشتمل بر چه عناصری است؟ این پژوهش رویکردی میان رشته ای دارد و در آن از روش کتابخانه ای و سپس تحلیل محتوایی متون علمی به شیوه تعقلی استفاده گردیده و تلاش شده است تا آرای آنان در حوزه های پنج گانه اهداف، مبانی انسان شناختی، اصول، روش ها و عوامل تربیت اخلاقی استخراج شود. دستاوردهای پژوهش نشان داد که در برخی از «مبانی انسان شناختی» بین دو دیدگاه، هماهنگی، و در برخی موارد اختلاف قطعی وجود دارد. در محور «اهداف تربیت اخلاقی» نیز، غزالی فضیلت گرای مبتنی بر ایمان به خدا است اما بندورا به دنبال فضائل اخلاقی نیست بلکه روی کردی عمل گروانه معطوف به موقعیت و ناظر به مهارت خودکنترلی اخلاقی دارد. پس در هدف گذاری تربیتی اختلاف فراوان دارند. در «اصول تربیت اخلاقی» نیز موارد تشابهی دارند؛ اگر چه گاهی، در تفسیر یک اصل تربیتی، مختلف می شوند. در مجموع، آرای تربیت اخلاقی غزالی گسترده تر و جامع تر از آرای بندوراست ولی آرای بندورا از انسجام و مویدات تجربی بیشتری برخوردار است.