جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر در دو بخش ترجمه و تحقيق ارائه مي‌گردد. در بخش ترجمه، قسمت دوم كتاب «الانسان الكامل »‌عبدالكريم جیلی به فارسي برگردانده شده و سعي ما بر ارائه ترجمه‌اي دقيق و روان با رعايت امانت و انتقال مفاهيم به زبان فارسي بوده است. در بخش تحقيق به بررسي ديدگاه‌هاي امام خميني (س) و جیلی درباره انسان كامل و مقايسه نظريات ايشان پيرامون مباحثي چون ولايت و خلافت انسان كامل، مظهريت او نسبت به اسم اعظم، حقيقت محمديه (ص) و غيره پرداخته شده است. جايگاه انسان كامل با توجه به مسئله ولايت كه ناظر به رابطه انسان كامل با وجود مطلق است، جايگاه رفيعي است و تنها انسان كامل است كه به دليل جامعيتش شايسته خلافت حق در جهان است و مي‌تواند به مقام ولايت دست يابد؛ لذا پيوند نظريه انسان كامل با بحث ولايت در انديشه اسلامی- شيعي امام خميني (س) بارز است. در عين اينكه دیدگاه خاص عرفاني جیلی نيز در اين باره درخور توجه است كه اشاره به ختم نبوت و ولايت دارد و از آن تحت عنوان مقام «ختام» ياد كرده و معناي آنرا جامعيت نبوت در وجود پيامبر (ص) مي‌داند. او اين مقام را كه عبارت از ختم همه مقامات و تحقق به حقيقت ذات ذي‌الجلال و الاكرم است، منحصراً از آن پيامبر (ص) مي‌داند.

رسالت انبیای الهی یعنی اینکه خداوند حکیم به مقتضای حکمتش واز سر لطف انبیای عظام رابه سوی بشر مبعوث نموده تا، او را به سوی فطرت پاک وخدادادی خود رهنمون کنند . دربحث ازرسالت انبیا اولین ومهمترین دیدگاهی که چشم هر متفکری رابه خود خیره می کند، دیدگاههایکتاب بزرگ رسالت یعنی قرآن کریم می باشد. مباحث نبوت ورسالت را می توان درچند بخشتنظیم نمود : اولاعلت فاعلی ضرورت ارسال رسل چه بوده؟ چرایی و فهم عامل نیاز به نبوت ورسالت، سبب گردیده تا متفکران واند یشمندان اسلا می دراین باب به تفکر وپژهش برخیزند . بامراجعه به قرآن کریم مهمترین آیه ای که به چشم می خورد وسر مطلب را می گشاید، آیه شریفه(وکان الناس امه واحده فبعث الله انبیین ومبشرین ومنذرین . ....) می باشد .اندیشمنداناسلامی بویژه،مفسر فرزانه حضرت علامه طباطبایی باتفسیر منحصر به فرد خودش ازِآیه شریفهفوق علت ضرورت ارسال رسل را حل اختلافات میان جوامع بشری می داند ودر این باب بهصورت مفصل به بحث می نشیند.تئوری ودیدگاه دو می که در باب رسالت انبیا می توان مطرحنمود، تئوری حقیقت نبوت وخاتمیت می باشد.اینکه حقیقت ختم نبوت چه می باشد وآیا خاتمیتپیامبر اسلام را می توان اثبات نمود؟ که حضرت امام خمینی حقیقت نبوت را امری قدسی می داند .دراین رساله با ارائه دیدگاههای دو متفکر برجسته اسلا می حضرت علامه طباطبای وح ضرت امامخمینی به بحث دراین بار ه خواهیم پرداخت .دیدگاه سومی درباب رسالت وی ژگیهای انبیای عظاممی باشد.اینکه آیا بدون دارا بودن اوصاف نبی می توان ادعای هر ادعاکننده ای را قبول کرد .دیدگاه چهارم درباب رسالت ،که مهمترین مبحث نبوت واس واساس مباحث رسالت است، غایترسالت می باشد.اهدف وغایات رسالت الهی چه می تواند باشد؟ پرسش از چرایی وغای ت هرچیزدال بر عقلی سلیم می باشد. این رساله با تبین دقیق دیدگاههای قرآنی به این نتیجه می رسد که،هدف وغایت رسالت انبیای الهی چیزی نمی تواند باشد به جز (توحید ). همچن ین علاوه برهدفاصلی،انبیای عظام اهداف فرعی مه می دارندکه مهمترین این اهداف برقراری عدالت اجتم اعیوعدالت فردی می باشد که به نظر می رسد این مسأله مقدمه بزرگ ، برای بر پایی هدف وغایتاصلی باشد .دراین رساله که موضوعش رسالت انبیا ازدیدگاه دو متفکر بزرگ اسلام حضرتعلامه طباطبایی و حضرت امام خمینی می باشد، برآنیم تا، با تبیین دقیق دیدگاههای ایندومتفکربزرگ وبا رویکردی همه جانبه به تحلیل وتبیین تئوریهای این دو اندیشمند،درباب مباحث مطرح شده فوق به صورت دقیق بپردازیم . وپژوهشی درحد توان خود ،دراختیار دانشوران ودانش پژوهان قرار دهیم.

انسان از راه‌های گوناگون به شناخت حقایق نائل می‌آید. هر یک از شناخت‌ها ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از شناخت‌های دیگر ممتاز می‌سازد. یکی از انواع شناخت، معرفت فطری است که موافقان و مخالفانی در میان اندیشمندان مختلف دارد. در این پژوهش به بررسی مفهوم و معنا، شاخصه‌ها، اثبات، مصادیق و جایگاه معرفت فطری از میان دیگر معرفت‌های بشری از دیدگاه شیخ‌اشراق، آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) و امام خمینی (ره) می-پردازیم. اهمیت معرفت فطری و جایگاه مهم آن در معرفت‌شناسی فلسفی و با توجه به تأثیر تبیین این معرفت در گشودن برخی از گره‌های معرفتی و وجود خلأهای پژوهشی محسوس پیرامون این بحث، از جمله دلایل ضرورت پرداختن به این پژوهش است. از نظر شیخ‌اشراق معرفت فطری، معرفتی بدیهی، عمومی، یقینی و بی‌نیاز از استدلال است. از خصائص نظریه-ی معرفت فطری در مکتب اشراق، این است که معرفت به محسوسات نیز، معرفتی فطری قلمداد می‌شود. و تمامی معرفت‌های غیرفطری مبتنی بر معرفت فطری تلقی می‌شود. در دوران معاصر نظریه‌ی معرفت فطری آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) که به فیلسوف فطرت اشتهار یافته‌اند نیز نقطه‌ی عطفی در نظریه‌پردازی پیرامون این مسئله محسوب می‌شود. برخی از شاخصه‌های مهم معرفت فطری از دیدگاه این اندیشمند عبارت است از: بدیهی بودن، عمومی بودن، تغییرناپذیری و خطاناپذیری. از جمله مصادیق معرفت فطری از نگاه ایشان: معرفت به خویشتن، معرفت به وجود خداوند و صفات او، معرفت به نبوت و ولایت و معرفت به معاد می‌باشد. آنچه که ایشان در این عرصه ارائه می‌نماید، نوآوری شگرفی است که نشان از توانمندی بالای این نوع معرفت و گستردگی مصادیق آن دارد. از نقاط برجستگی کار ایشان آن است که با بهره‌گیری از گرایشات فطری و قاعده‌های عقلی، فطری بودن برخی از معارف را اثبات نموده‌اند. امام خمینی (ره) که از شاگردان برجسته‌ی آیت‌الله شاه‌آبادی (ره) است، با بهره‌گیری از آموزه‌های استاد در باب معرفت فطری با ارائه‌ی همان شاخصه‌ها و مصادیق، بر غنای این نظریه افزوده و نوآوریی‌هایی هم در این باب داشته‌اند. از جمله نوآوری‌های ایشان: اثبات توحید خداوند و ولایت در مفهوم عرفانی آن است.

عالم حشر و به دنبال آن مسئله حساب در قیامت از مهم ترین مسائل اعتقادی و کلامی در اصل معاد محسوب می گردد که بررسی استدلالی آن در فلسفه و کلام همراه با شواهد قرآنی و روایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در نوشته حاضر به جمع آوری اندیشه های امام خمینی(ره) و ملاصدرا در این زمینه و مدلّل سازی آنان به شواهد نقلی به شیوه کتابخانه ای می پردازیم. لذا بدین منظور درصدد ارائه ماهیت حشر، اثبات همگانی بودن آن برای همه خلایق، علائم و نحوه وقوع آن، بررسی ادله و شبهات آن و هم چنین مشخصات و لوازم مسئله حساب در قیامت برآمدیم. تطبیق و ارائه منسجم آراء ملاصدرا و امام خمینی (ره) با یکدیگر و در خلال آن مستند سازی به آیات و روایات امر بسیار موثری برای تسهیل در فهم می باشد و مبرا ساختن نظرات از هرگونه خدشه ای را به دنبال دارد. در این راستا هرچند که نظرات ملاصدرا در برخی موارد مبسوط تر و مبنایی تر است، اما تقریباً این دو فیلسوف در تمامی اندیشه های خود در این زمینه هم رأی بوده و اختلاف نظر چندانی با هم دیگر ندارند.

امام‌خمینی(ره) اولین فقیهی است که نظامی جدید بر پایه نظریه سیاسی خود بنیان نهاد و حکومت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه را جایگزین نظام سلطنتی نمود. محقق کرکی نیز یکی از علمای برجسته شیعی در دورهصفویه است که در تبیین و ارائه نظریه ولایت فقیه سهم مهمی دارد. این پژوهش در پی بررسی وجوه اشتراک و اختلاف دیدگاههای این دو فقیه مبرز شیعه درباره نظریه ولایت فقیه و اختیارات ولی فقیه است. با این که امام خمینی(ره) و محقق کرکی هر دو به ولایت فقیه معتقد بوده‌اند، لیکن در نحوه اعمال اختیارات ولایت فقیه در حاکمیت، دارای تفاوت دیدگاه می‌باشند.در این پایان‌نامه با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، نتایج ذیل، به دست آمده است: امام خمینی و محقق کرکی در خصوص نظریه ولایت فقیه، اعتقاد به نیابت عام ولی‌فقیه در عصر غیبت امام معصوم‌(ع) با مشروعیت الهی دارند وهر یک به نوعی، این نظریه را جامه عمل پوشاندند. از سوی دیگر تفاوت عمده رویکرد آنان، در گستره اختیارات ولی‌فقیه می باشد. محقق کرکی،حکومت مشروع را فقط در حکومت ائمه معصومین‌(ع) و یا نایبان عام آنها (فقها) خلاصه کرده و حکومت صفویان را نامشروع تلقی می‌کند. وی با اینکه مناصبی چون قضاوت، امر به معروف و نهی از منکر، دریافت و تقسیم خمس، زکات و خراج، افتا، اقامه نمازجمعه و غیره را از اختیارات فقیهمی‌داند، به ولایت مطلقه فقیه معتقد نیست علی‌رغم اینکه بر نصب عام فقیه از جانب امام معصوم (ع)، تأکید می‌کند. ولی امام خمینی‌(ره) اختیارات ولی فقیه را مطلقه می‌داند و تمام اختیارات امام معصوم‌(ع) را برای فقیه نیز اثبات می کند مگر اختیاری که مربوط به عصمت باشد.

علامه طباطبایی نظریه خود را در باب کمال انسان اینگونه تبیین می کنند که انسان برای دستیابی به کمال، باید نظر و عمل خود را توأمان، قوت دهد. زیرا انسان بر اساس"عمل به شریعت"و"تخلق به اخلاق فاضله"است که به مرتبه کمال نائل می آید و همچنین علامه ایمان را از سنخ عمل می‌دانند نه از سنخ علم و امام خمینی نیز، همانند علامه قائل به سنخیت ایمان و عمل است زیرا از منظر دو فیلسوف بزرگوار، ممکن است انسان برهان داشته باشد ولی در مرتبه کفر و شرک باقی بماند. لکن ایشان مانند علامه دارای مبانی فلسفی مدوّنی نیستند و مبانی ایشان مانند: اصالت وجود، ماهیت ثانیا و بالعرض، یکی بودن علم و اراده و غیره، متأثر از مبانی فلسفی ملاصدرا بوده، اما امام کمال انسان را در عقل عملی می دانند نه عقل نظری. و عمل صالح انسان را مقدمه ای برای نظر می دانند

چکیدهحقیقت فطرت، حقیقت انسان است. در نگاه عرفانی امام خمینی? انسان کون جامع است و وجود او از دو جنبه ملکی و ملکوتی تشکیل شده است و بعد ملکی وجود آدمی در دار دنیا بالفعل است اما بعد ملکوتی او که همان مظهریت اتم اسم جامع الله است، در انسان کامل به فعلیت تام رسیده است و مصداق اتم آن بالاصاله حقیقت محمدیه و بالوراثه ائمه هدی? هستند. این مقام در عرفان «ولایت مطلقه» است که به استشهاد آیه «امانه» بر انسان عرضه شده و همه انسانها آن را پذیرفته‌اند. از این رو انسانها نیز قابلیت و قوه وصول به این مقام را دارند و به اعتقاد امام? حقیقت فطرت همان «ولایت مطلقه» است. از دید علامه طباطبایی نیز فطرت به بعد روحانی وجود آدمی مرتبط است. فطرت در نظر ایشان همان چگونگی خلقت نفس آدمی، در بدو تولد است که در جانب نظری قوه وصول به مقام الی ربک المنتهی و تبدیل به نفس قدسیه را دارد و در بعد عملی به طور بالفعل ملهم به فجور و تقوا است. از طرفی به حکم وحدت شخصی یا سریانی وجود، همه وجودات شأن یا نسخه رقیق شده حق تعالى هستند و به حسب حصه وجودی خویش صفات وجود حق تعالی از جمله عشق به کمال مطلق را دارا هستند. از این رو می‌توان گفت همه انسان‌ها در بدو تولد با بینش حضوری به حق تعالى و گرایش حقیقی به سمت کمال مطلق پا به عرصه وجود می‌گذارند گرچه ممکن است به دلیل ضعف وجودی در تشخیص مصداق اشتباه کنند.کلمات کلیدی: فطرت، عشق، نفس، ولایت مطلقه، امام خمینی? علامه طباطبایی?.

هدف ما از این پایان نامه بررسی نظرات حضرت امام در خصوص این است که آیا ایشان در مورد مفاهیمی همچون جنگ ، دفاع مشروع ، صلح ، دفاع مشروع پیشگیرانه و امثال آن اظهار نظر کرده اند یانه ؟در بررسی آثار امام و آنچه به بحث ما مربوط می شود شاهد مواردی هستیم که کمتر در یک فقیه و مرجع دینی سابقه داشته است .بهره گیری از عنصرزمان و مکان در حد اعلای آن و آگاهی به مسائل نوین جامعه اسلامی در عین حال بهره وری از منابع فقه سنتی و جواهری ایشان از اقران خویش متمایز می کند . جنگ در دیدگاه امام ریشه در فطرت آدمی نداشته، تابعی از تربیت انسان و استفاده کننده آن است . بنابراین جنگهایی که در خدمت ترویج ارزشهای متعالی انسانی باشد مشروعیت و حقانیت خواهد داشت و جنگ ابتدایی بنابر همین اصل مشروع می شود . صلح در دیدگاه امام زیر بنای اسلام و حاکمیت آن و حقوق بین المللی اسلامی است و غایت جامعه اسلامی دراینجا امری است اضطراری و استثنایی که برای دفع خطرات لازم می شود .

پژوهش حاضر شرحی به مذاق عرفان بر اشعار و غزلیات امام خمینی(ره) می‌باشد. در این پایان‌نامه سعی بر آن شده است تا مشرب و اندیشه عرفانی امام خمینی(ره) و میزان تأثیر عرفای پیشین بر شخصیت معنوی و عرفانی وی برای خوانندگان محترم نمودار شود.بدون شک ادبیات عرفانی، دریای مواج معانی و ذوق و عشق و لطافت و زیبایی است که توسط انسان‌های وارسته و به حق پیوسته که چشمه‌سار وجودشان گنجینه اسرار و حقایق الهی است غنا یافته است. سروده‌های عرفانی عارف و عالم ربانی امام خمینی(ره) نیز در نهایت زیبایی و اوج معنا و فصاحت سرآغازی برای معرفت و شناخت بیشتر نسبت به این فقید بزرگوار است. این سروده‌ها که به صورت دیوانی منسجم درآمده، شمه‌ای از مقامات معنوی و ادبی ایشان را نمایان می‌سازد.اما شیوه شرح کتابخانه‌ای است؛ بدین صورت که ابتدا معنای واقعی لغت از فرهنگهای معتبر فارسی استخراج گردیده، سپس از نقطه نظر عرفان و تصوف با مراجعه به متون قدیم عرفانی و همچنین فرهنگ اصطلاحات عرفانی پژوهندگان پیشین و معاصر بار عرفانی و معنای صوفیانه اصطلاح شرح شده است.مرحله بعدی و نوآورانه شرح اینست که اصطلاحات عرفانی اشعار امام خمینی(ره) با کتب چاپ شده امام و سایر آثار عرفانی منثور وی تطبیق گردیده و به ترتیب حروف الفبا در داخل متن این پایان نامه هر کدام با آوردن مصداق شعری که حاوی واژه عرفانی مربوطه می‌باشد، شرح و توضیح داده شده است. در اثنای شرح و با نظر دقیق در این دیوان ، مطالب بسیار بلند عرفانی، اخلاقی ، اجتماعی و سیاسی به چشم می خورد؛ برخلاف اکثر دواوین که یا عرفانی یا عاشقانه محض‌اند؛ دیوان امام یک دیوان اسلامی و قرآنی است در حالی که عرفان بر سایر امور آن تفوق دارد و از خلال اشعار و غزلهای آن حضرت رایحه کلام شاعران بزرگی همچون عطار، مولوی، حافظ و ... استشمام می شود.نیز مشرب عرفانی امام، از فکر و نظریات مشاهیر و عرفای اسلامی علی‌الخصوص محی‌الدین بهره‌ها گرفته است. لکن وجه تفارق اساسی منش عرفانی حضرت امام با سنت عرفانی قبل از خود در این است که وی اگر چه در دامن همین سنت پرورش یافته اما به رغم این ، پایه‌گذار مکتبی شده که در آن درونگرایی و انزوا جایی ندارد.