جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آغاز تابستان 1922، فیلسوف مارتین هایدگر (1889-1976) یک کابین کوچک سه اتاقه در کوه های جنگل سیاه در جنوب آلمان را اشغال کرد. در طول سال‌ها، هایدگر روی بسیاری از معروف‌ترین نوشته‌هایش، از سخنرانی‌های اولیه تا آخرین متن‌های معمایی‌اش، در این کابین کار کرد. او مدعی صمیمیت فکری و عاطفی با ساختمان و محیط اطراف آن بود و حتی پیشنهاد کرد که منظره از طریق او تقریبا بدون عاملیت خود را نشان می دهد. آدام شار در کلبه هایدگر این رابطه شدید اندیشه، مکان و شخص را بررسی می کند. کلبه هایدگر برای بسیاری از جمله معمارانی که علاقه مند به نوشته های او در مورد «سکونت» و «مکان» بودند، شیفتگی داشته است. گزارش شار - اولین تحقیق اساسی از ساختمان و زندگی هایدگر در آنجا - به ما یادآوری می کند که در نزدیک شدن به نوشته های هایدگر، مهم است که شرایطی را در نظر بگیریم که فیلسوف، همانطور که خودش گفت، احساس "انتقال" به "خود" اثر داشته است. شار از تحقیقات اولیه، از جمله مصاحبه با بستگان هایدگر، و همچنین از گزارش های مکتوب هایدگر و بازدیدکنندگانش از کلبه استفاده می کند. عکس های خاطره انگیز کتاب شامل مناظر منظره و معماری است که توسط نویسنده گرفته شده است و بسیاری از تصاویر قابل توجه از هایدگر هفت ساله در کلبه که توسط عکاس خبرنگار دیگنه ملر مارکوویچ گرفته شده است. راه های زیادی برای تفسیر کلبه هایدگر وجود دارد – به عنوان محل تقابل قهرمانانه فیلسوف و هستی.

«درباره روح» در ابتدا سخنرانی‌ای بود که دریدا در ۱۴ مارس ۱۹۸۷ در کنفرانسی در کالج بین‌المللی فلسفه در پاریس ارائه کرد و بعداً در اکتبر همان‌ سال چاپ شد. کتاب از آثار دوران پختگی دریداست؛ زمانی که او ۵۷ سال داشت (دریدا ۷۴ سال عمر کرد). در این کتاب دریدا می‌کوشد تا کاربرد لفظ «روح» را در آثار هایدگر و از آن بالاتر «پرهیز» او را از کاربرد این لفظ مد‌نظر قرار دهد. این همان حاشیه به ظاهر کم‌اهمیتی است که دریدا از آن‌جا به هایدگر حمله می‌کند تا نهایتاً پای سابقه سیاسی او را نیز به میان کشد. هایدگر در سال ۱۹۲۷ در کتاب «هستی و زمان» هشدار داده بود که باید از لفظ «روح» پرهیز کرد و سعی کرده بود که این مفهوم را به شیوه خود «از هم برگیرد» و تکه‌تکه کند. اما هنگامی که در ۱۹۳۳ به نازیسم گرایش یافت با «روح آلمانی» از در آشتی درآمد و این کلمه را به کرات به کار برد تا آن‌که در سال ۱۹۵۳ به هنگام نوشتن درباره تراکل دوباره مخالفت خود را با این لفظ ابراز داشت. دریدا در کنار این موضوع، پای چهار درون‌مایه دیگر که کانون توجه هایدگر را تشکیل می‌داد به میان می‌کشد: تفاوت انسان و حیوان، تکنولوژی، پرسشگری به مثابه جوهره فلسفه و غایات انسان. «درباره روح» یکی از اولین آثار دریداست که در آن به رابطه میان فلسفه و ملی‌گرایی می‌پردازد.

«درباره روح» در ابتدا سخنرانی‌ای بود که دریدا در ۱۴ مارس ۱۹۸۷ در کنفرانسی در کالج بین‌المللی فلسفه در پاریس ارائه کرد و بعداً در اکتبر همان‌ سال چاپ شد. کتاب از آثار دوران پختگی دریداست؛ زمانی که او ۵۷ سال داشت (دریدا ۷۴ سال عمر کرد). در این کتاب دریدا می‌کوشد تا کاربرد لفظ «روح» را در آثار هایدگر و از آن بالاتر «پرهیز» او را از کاربرد این لفظ مد‌نظر قرار دهد. این همان حاشیه به ظاهر کم‌اهمیتی است که دریدا از آن‌جا به هایدگر حمله می‌کند تا نهایتاً پای سابقه سیاسی او را نیز به میان کشد. هایدگر در سال ۱۹۲۷ در کتاب «هستی و زمان» هشدار داده بود که باید از لفظ «روح» پرهیز کرد و سعی کرده بود که این مفهوم را به شیوه خود «از هم برگیرد» و تکه‌تکه کند. اما هنگامی که در ۱۹۳۳ به نازیسم گرایش یافت با «روح آلمانی» از در آشتی درآمد و این کلمه را به کرات به کار برد تا آن‌که در سال ۱۹۵۳ به هنگام نوشتن درباره تراکل دوباره مخالفت خود را با این لفظ ابراز داشت. دریدا در کنار این موضوع، پای چهار درون‌مایه دیگر که کانون توجه هایدگر را تشکیل می‌داد به میان می‌کشد: تفاوت انسان و حیوان، تکنولوژی، پرسشگری به مثابه جوهره فلسفه و غایات انسان. «درباره روح» یکی از اولین آثار دریداست که در آن به رابطه میان فلسفه و ملی‌گرایی می‌پردازد.

کتاب هایدگر برای معماران توسط آدام شار نوشته شده است و مرتضی نیک فطرت آن را به فارسی ترجمه کرده است و انتشارات فکر نو آن را به چاپ رسانده است. می توانید این کتاب را از سایت انتشارات کلهر خریداری کنید. کتاب حاضر به معرفی برخی از ایده های هایدگر می پردازد. رویکرد هایدگر را به هنر و معماری، نمیتوان به دوره ای خاص نسبت داد، ولی در کل میتوان گفت که اندیشه های او دربرگیرندة معماری مدرن متاخر و آغاز پست مدرن است و حتی می توان گفت کل نیمة دوم قرن بیستم به نوعی تحت تاثیر اندیشه های او بوده است. از یک سو، هایدگر را می توان در زمرة اندیشمندانی قرار داد که به سنت های معماری مدرن روی آورده است و از دیگر سو، می توان او را منادی تقوا و روحانیت در جامعة مادی گرای غرب دانست. او به بیان این که تمدن و پیشرفت های تکنولوژی حاصل از آن، هرگز نمی تواند پاسخگوی نیازهای روحی و روانی انسان ها باشد، به تقوای روحانی و مذهبی رنگی دوباره بخشیده است. همچنین در بخش پایانی کتاب بدین مساله پرداخته است که چگونه برخی از معماران و یا منتقدان معماری تفکرات هایدگر را حول یک عنصر خاص سازماندهی می کنند.

نیچه، هایدگر، گادامر، اشتراوس و دریدا را می‌توان پنج فیلسوف مهم پست‌مدرن دانست که کوشیدند محدودیت‌های عقل‌گرایی مدرن را آشکار کنند و راهی برای نقد آن بگشایند. اما طرح فکری این پنج متفکر با پیروی از الگویی مشابه شکل گرفته است؛ همۀ آن‌ها، برای گذر از آخرین مرحلۀ سنت فلسفی غربی و کشف معنای اصیل فلسفه‌ورزی، به سرآغاز فلسفۀ غربی یعنی افلاطون رجوع کردند. کاترین زاکرت در این کتاب می‌کوشد ابتدا اندیشۀ این متفکران و مواجهه‌شان با افلاطون را به نحوی دقیق و موشکافانه تبیین کند و توضیح دهد که پست‌مدرن‌بـــودن آن‌هـــا دقیقا چه معنایــــی دارد. سپـــس فلسفــــۀ این متفکران را به عرصۀ عملی پیوند می‌دهد و تبعات سیاسی و اجتماعی آن‌ را می‌کـــاود. حاصـــل کار او کتـابـــی اســـت کــــه هـــــم طرحـــی یکپارچــــه و به‌هم‌پیوسته از تفکر فلسفی غربی برای خواننده مهیا می‌کند و هم نشان می‌دهد که چگونه این پنج فیلسوف، برای عبور از بحران‌های سیاسی و اجتماعی معاصرشان، سنت خود را بازخوانی و نقد کردند.

«ابتذال هایدگر» نوشته ژان لوک نانسی، نقدی قابل‌تأمل است که معمای پیرامون یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان قرن بیستم، مارتین هایدگر، را آشکار می کند. این کتاب، فراتر از سطح میراث فلسفی هایدگر می‌رود و با هدف ابهام‌زدایی از این مرد و ایده‌هایش، پیچیدگی‌هایی را آشکار می‌کند که ادراکات متعارف را به چالش می‌کشد. این کتاب در اصل به ماهیت متناقض مشارکت‌های فلسفی هایدگر می‌پردازد. هایدگری که به خاطر تأملات عمیقش در مورد هستی تحسین شده است، با نانسی به دلیل همکاری‌اش با رژیم نازی در طول جنگ جهانی دوم مواجه می‌شود. نانسی به طرز ماهرانه‌ای در شبکه‌ی پیچیده دستاوردهای فکری و نارسایی‌های اخلاقی هایدگر حرکت می‌کند و خوانندگان را دعوت می‌کند تا با پارادوکس بین درخشش فلسفی و کاستی‌های اخلاقی مارتین هایدگر دست‌وپنجه نرم کنند. وجه‌تمایز کتاب در توانایی نانسی در کالبدشکافی ایده‌های هایدگر و در عین‌ حال پرداختن به پیامدهای اخلاقی و سیاسی او نهفته است. نانسی، نه دستاوردهای فکری هایدگر را کاملا نادیده می‌گیرد و نه او را از موضع‌گیری‌های سیاسی مشکل آفرینش مبرا می‌کند. این کتاب به عنوان یک راهپیمای روشن‌فکر عمل می‌کند و خوانندگان را به رویارویی با تلاقی غم‌انگیز فلسفه و اخلاق دعوت می‌کند. نثر نانسی رقصی زیبا بین وضوح و پیچیدگی است که پیچیدگی‌های فلسفی هایدگر را با نگاهی دقیق به جزئیات آشکار می‌کند. او با تحلیلی دقیق، متون هایدگر را کالبدشکافی کرده و جنبه‌های پیش‌پاافتاده اندیشه او را - نه به معنای سادگی، بلکه به معنای عادی و روزمره - آشکار می‌کند. این کتاب خوانندگان را به چالش می‌کشد تا پایه‌ای که بنای ایده‌های هایدگر بر روی آن قرار گرفته‌است را زیر سوال ببرند و از آن‌ها می‌خواهد تا پیش‌پاافتادگی‌ای را که ممکن است در زیر سطح نبوغ فلسفی نهفته است، در نظر بگیرند. نانسی از افشای حقایق ناخوشایند انتخاب‌های سیاسی هایدگر در مورد همکاری‌اش با رژیم نازی ابایی نداشته و این رویارویی با شکست‌های اخلاقی هایدگر تنشی ایجاد می‌کند که روایت را جلو می‌برد. بنابراین کتاب به یک درام فکری جذاب تبدیل می‌شود، جایی که درخشش ذهن یک فیلسوف با واقعیت تلخ اعمال او در تضاد است.

هایدگر معتقد است انسان موجودی منحصر به فرد است که وجودش دارای خصلت گشودگی نسبت به هستی است. اما انسانها از طرف دیگر ممکن است از هستی فاصله بگیرند، خویشتن واقعی شان را فراموش کنند و در نتیجه انسانیت خود را از خود سلب نمایند. به نظر هایدگر این وضعیت انسانهای معاصر است که پرسشگری اصیل راجع به وجودشان را با پاسخ های از پیش آماده ای که ایدئولوژی ها، رسانه های جمعی و فرهنگ تکنولوژیک مدرن برای آنها میسازند جایگزین کرده اند. در نتیجه هایدگر تلاش میکند تا برای مردان و زنان امروزی دوباره هستی را تبدیل به یک مسئله کند. او با واگشایی سنت نیهیلیستی فلسفه غرب که در آن هستی به محاق رفته است، درصدد گشودن افقی برای فهم هستی است. هایدگر با نگاهی به سرآغاز پیشاسقراطی تفکر غربی، خواستار آن است تا در پرتو تجربه اولیه یونانی از هستی راهی به سوی آن بگشاید. وی از این طریق در اندیشه عبور از نیهیلیسم و تدارک آغازی نو است.

«غائله هایدگر» گلچینی از متون است که توسط ریچارد ولین ویرایش شده است. این متون در صدد است تا به رابطه‌ی پیچیده و اغلب بحث‌ برانگیز بین آثار فلسفی مارتین هایدگر و وابستگی هایش به نازیسم بپردازد. این مجلد به گونه‌ای تنظیم شده است که مروری جامع از مناقشات پیرامون نطریات و اعمال هایدگر در این باره ارائه دهد. بدین جهت کتاب شامل مجموعه‌ای از اسناد، مقالات و نامه‌های خود هایدگر به معاصرانش است که گزارش‌های دست اولی از زندگی، زمانه و رابطه‌ی او با نازیسم ارائه می‌دهد. همچنین این منابع اولیه با ارزیابی‌های تفسیری طرفداران و منتقدان هایدگر، به‌ویژه در فرانسه و آلمان، جایی که تأثیرات او برجسته‌ترین و میراث او بیشتر مورد مناقشه بوده است، تکمیل می‌شود. البته باید خاطر نشان شد که مطالب کتاب به وابستگی‌های سیاسی هایدگر محدود نمی‌شود، بلکه همچنین با اندیشه‌های فلسفی او مانند مفاهیم دازاین، هستی و حقیقت نیز درگیر است. این مفاهیم هم در اندیشه‌ی فلسفی هایدگر نقش محوری دارند و هم تأثیر عمیقی بر مکتب‌های اگزیستانسیالیسم، هرمنوتیک و پساساختارگرایی و سایر زمینه‌ها داشته‌اند. این مجموعه متون جمع آوری شده به بررسی چگونگی تلاقی این ایده‌ها با اقدامات سیاسی هایدگر، به ویژه در دوران ریاست وی در دانشگاه فرایبورگ می‌پردازد، جایی که او به طور علنی از رژیم ناسیونال سوسیالیست آلمان حمایت می‌کرد. متون این مجموعه شامل نوشته‌های شخصیت‌های برجسته‌ای مانند ارنست یونگر، کارل لویت و هربرت مارکوزه هستند که هر کدام دیدگاه‌های خود را در مورد فلسفه و سیاست هایدگر ارائه می‌دهند. این مقالات به طوری گلچین شده‌اند که جنبه‌های مختلف اندیشه‌ی هایدگر را بررسی می‌کنند، از تفسیر او از نیچه تا درک او از تکنولوژی و مدرنیته. اما نقش خود ولین در انتخاب گلچین نیز قابل‌توجه است. تخصص او به عنوان استاد تاریخ روشنفکری مدرن اروپا و علوم انسانی، چهارچوبی انتقادی و جامع برای درک جریان‌های فرهنگی و فکری‌ای که آثار هایدگر را شکل دادند، فراهم می‌کند. با همه این اوصاف کتاب «غائله هایدگر» یک منبع ارزشمند برای هر کسی به حساب می‌آید که در صدد است تا طی یک بررسی بی‌طرفانه و انتقادی از یکی از تأثیرگذارترین و بحث‌برانگیزترین فیلسوفان قرن بیستم و رابطه‌اش با حزب ناسیونال سوسیالیست آلمان اطلاعاتی جامع و دست اول به چنگ آورد.

نیچه، هایدگر، گادامر، اشتراوس و دریدا را می‌توان پنج فیلسوف مهم پست‌مدرن دانست که کوشیدند محدودیت‌های عقل‌گرایی مدرن را آشکار کنند و راهی برای نقد آن بگشایند. اما طرح فکری این پنج متفکر با پیروی از الگویی مشابه شکل گرفته است؛ همۀ آن‌ها، برای گذر از آخرین مرحلۀ سنت فلسفی غربی و کشف معنای اصیل فلسفه‌ورزی، به سرآغاز فلسفۀ غربی یعنی افلاطون رجوع کردند. کاترین زاکرت در این کتاب می‌کوشد ابتدا اندیشۀ این متفکران و مواجهه‌شان با افلاطون را به نحوی دقیق و موشکافانه تبیین کند و توضیح دهد که پست‌مدرن‌بـــودن آن‌هـــا دقیقا چه معنایــــی دارد. سپـــس فلسفــــۀ این متفکران را به عرصۀ عملی پیوند می‌دهد و تبعات سیاسی و اجتماعی آن‌ را می‌کـــاود. حاصـــل کار او کتـابـــی اســـت کــــه هـــــم طرحـــی یکپارچــــه و به‌هم‌پیوسته از تفکر فلسفی غربی برای خواننده مهیا می‌کند و هم نشان می‌دهد که چگونه این پنج فیلسوف، برای عبور از بحران‌های سیاسی و اجتماعی معاصرشان، سنت خود را بازخوانی و نقد کردند.